آداب و رسوم استعمال عطر در سبک زندگی اسلامی (بخش اول)

استعمال عطر از امور جدایی ناپذیر زندگی معصومین (ع) به شمار می آمده است.
 

چکیده :  یکی از مواردی که در دین اسلام، جهت آراستگی انسان، به آن تاکید و توصیه بسیار شده است، استعمال بوی خوش است؛ به صورتی­که استعمال عطر از امور همیشگی زندگی معصومین محسوب شده است. با ما همراه باشید.
 
تعداد کلمات 990 /  تخمین زمان مطالعه 5 دقیقه

 

دین اسلام جهت آراسته بودن مسلمانان مجموعه کاملی از دستورات را در سه محور آراستگی سر و صورت، آراستگی بدن و آراستگی پوشش ارائه کرده است که برای روشن شدن نحوه آراستگی در اسلام، باید هر یک از این محورها به تفصیل بررسی گردد. در این نوشتار، به جایگاه استعمال عطر در آراستگی بدن می پردازیم.
 

اسلام، آراستگی را محدود در امور ظاهری قرار نداده، بلکه استعمال بوی خوش را نیز یکی از عوامل آراستگی محسوب می­ کند؛ از همین روست که استعمال بوی خوش از امور جدایی ناپذیر زندگی معصومین (ع) به شمار می آمد. رسول گرامی اسلام(ص) نیز هزینه ای را که برای بوی خوش صرف می کردند، بیشتر از هزینه غذایشان بود.[1] آن حضرت تمشک دانی خوشبو داشتند که چون وضو می ساختند با دست تر از آن مشک به کار می بردند و چون حضرت از منزل بیرون می آمدند همه از آن بو می فهمیدند که حضرت تشریف می آورند.[2]
ائمه اطهار نیز در معطر کردن خود اهتمام داشتند. امام صادق(ع) چنان از عطر استفاده می­کردند که مکان نمازگزاردن ایشان در مسجد از بوی خوش عطر شان قابل تشخیص بود.[3]

در خصوص آداب و رسوم استعمال عطر در سبک زندگی اسلامی نیز می توان به موارد ذیل اشاره کرد:

بر اساس روایات، «مشک» که از نافه نوعی آهوی خاص گرفته می شده، «عنبر» که در شکم یک نوع ماهی با همین نام وجود دارد،[4] «غالیه» که عطری مرکب از مشک و عنبر و عود و روغن بوده، «عود قماری» نوعی عود، «زعفران»، «گلاب» و «عطر بنفشه»، مورد استفاده و سفارش معصومین(ع) بوده است.[5]
در احادیث میخوانیم که پیغمبر(ص) با «مشک» خود را خوشبو می فرمودند، چندان که «مشک» بر فرق سرشان برق می زد و به عطرهای بی رنگ که مناسب مردان است، مثل «مشک» و «عنبر» خود را معطر می فرمودند و نیز با «غالیه» و «عود قماری» خود را خوشبو می کردند و در شب تاریک پیش از آنکه دیده شوند از بوی عطرشان شناخته می شدند. چنان که رهگذر می گفت: این پیغمبر است.[6]
در سیره امام رضا آمده است که ایشان با عود هندی تر بخور می­کردند، و به دنبالش «گلاب» و «مشک» به کار می بردند.[7]در روایت دیگری نیز پیامبر توصیه کرده اند:
ادَّهِنُوا بِالْبَنَفْسَجِ فَإِنَّهُ بَارِدٌ فِی الصَّیْفِ وَ حَارٌّ فِی الشِّتَاءِ- وَ قَالَ  (ع) فَضْلُ الْبَنَفْسَجِ عَلَى الْأَدْهَانِ کَفَضْلِ الْإِسْلَامِ عَلَى سَائِرِ الْأَدْیَانِ؛[8]
با بنفشه عطر بزنید که خنک است در تابستان و گرم است در زمستان. و نیز فرمودند: برتری عطر بنفشه بر دیگر عطرها چون برتری اسلام است بر دیگر دین ها.
 

از توصیه های اکید معصومین درباره عطر، آن است که این عمل پسندیده ترک نگردد. امام رضا (ع) در این باره فرمودند:
لَا یَنْبَغِی لِلرَّجُلِ أَنْ یَدَعَ الطِّیبَ فِی کُلِّ یَوْمٍ فَإِنْ لَمْ یَقْدِرْ عَلَیْهِ فَیَوْمٌ وَ یَوْمٌ لَا فَإِنْ لَمْ یَقْدِرْ فَفِی کُلِّ جُمُعَةٍ وَ لَا یَدَعْ ذلک؛[9]
بر مرد سزاوار نیست که استفاده هر روزه از بوی خوش را ترک کند، پس اگر نتوانست، یک روز در میان و باز اگر نتوانست، در هر جمعه خود را خوشبو سازد و هیچگاه این عمل را رها نکند.
رسول خدا(ص) نیز بیان داشته اند:
قال لی حبیبی جبرئیل (ع): تطیب یوما و یوما لا، و یوم الجمعة لا بدّ منه و لا تترک له؛[10]
دوست من جبرئیل (ع) به من گفت: یک روز در میان خود را معطر ساز، و روزهای جمعه عطر زدن را ترک مکن.
 

عطر زدن هنگام نماز موجب فضیلت یافتن نماز گردیده و به کمال آن می افزاید. امام صادق(ع) در این باره می فرمایند:
صَلَاةُ مُتَطَیِّبٍ‏ أَفْضَلُ مِنْ سَبْعِینَ صَلَاةً بِغَیْرِ طِیب‏؛[11]
نماز انسان عطر زده، بر هفتاد نمازی که بدون عطر زدن بخواند دارد.
 

یکی از آداب عطر زدن آن است که به هنگام استعمال عطر انسان دعای وارده از معصومین(ع)را بخواند. از امام صادق(ع) نقل گردیده: هرگاه خواهی عطری برداشته و به خود بمالی بگو:
اللهم إنی أسألک الزینة و الدّین و أعوذ بک من الشّین و الشّنان؛[12]
بار خدایا! من از تو زینت و دین خواهم، و به تو پناه برم از زشتی و دشمنی.

ادامه دارد...

منبع:
موسوی؛ سید حسن (1394)، مد و مدگرایی و جایگاه آن در سبک زندگی اسلامی، انتشارات بوستان کتاب، قم، چاپ اول.

 
پی نوشت :
[1] کان رسول الله ینفق على الطیب، أکثر مما ینفق على الطّعام (۲۴) پیامبر اکرم برای بوی خوش بیشتر از غذای خود هزینه می کرد.
[2] «کانت رسول الله (ص) ممسکة إذا هو توضّأ أخذها بیده و هی رطبة فکان إذا خرج عرفوا أنه رسول الله(ص) برائحته»، الکافی، ج(ع)ص ۵۱۵.
[3] عن الرضا (ع) کان یعرف موضع جعفر (ع) فی المسجد بطیب ریحه و موضع سجوده، مسند الإمام الرضا (ع)، ج ۲، ص ۳۷۴
[4] نوع اصیل این دو قسم عطر امروزه کمیاب است
[5] مکارم الأخلاق، ص ۳۳.
[6] همان، ص ۳۳.
[7] بحارالأنوار، ج ۲۳، ص ۱۴۲.
[8] همان، ص ۱۴۵.
[9] الخصال، ج ۲، ص392.
[10] مسند الإمام الرضا، ج ۲، ص ۳۷۳.
[11] الکافی، ج ۶ ص ۵۱۰.
[12] مکارم الاخلاق، ص ۴۴.