آنچه از تیک عصبی در کودکان باید بدانید

بی اعتنایی به عادات و تیک عصبی کودکان و جایگزین کردن فعالیت هایی مانند نقاشی، موسیقی، بازی ها می توان به روند ترک عادت در آنها کمک کرد.
 

شاید در طول دوره مادر و پدری خود شاهد رفتارهای کوچک اما پرتکرار و غیرارادی در چشم، دهان، دست ها و دیگر اجزای بدن فرزند خود شده اید و هر چه بیشتر از او خواسته اید به رفتارش پایان دهد، اما بی فایده بوده و حتی با مداومت بیشتر او در انجام آن رفتارها روبرو شده اید. خواندن مطلب زیر از روانشناس کودک، می تواند تا حد زیادی شما را به سمت شناخت صحیح تیک عصبی کودکان و روش های درمانی آن راهنمایی کند.

به این حرکات تکراری، ناگهانی، ناموزون، کلیشه ای و غیرقابل کنترل بخشی از بدن کودکان تیک عصبی کودکان گفته می شود که به ندرت بیش از یک ثانیه طول می کشد. تیک های حرکتی می توانند در هر یک از قسمت های بدن مانند صورت، شانه ها، دست و پاها رخ دهند؛ مانند شانه بالا انداختن، چشمک زدن، پرش زانو و غیره. افرادی که دارای تیک حرکتی هستند ناگهان یکی از عضلات یا مجموعه ای از گروه های ماهیچه های معین شان دچار انقباض می شود و فرد برای جلوگیری از این اسپاسم عضلانی، اراده ای ندارد. همچنین به صداهایی مانند صاف کردن گلو، سرفه کردن، خرخر کردن و بالا کشیدن بینی که به طور غیرارادی ایجاد می شوند نیز تیک های صوتی می گویند.

بیشتر تیک های عصبی کودکان خفیفند و به سختی مشاهده می شوند؛ اما در بعضی بچه ها شدید و دایمی هستند و می توانند بر جنبه های مختلف زندگی شان تاثیر بگذارند. تیک های عصبی را می توان به طور ارادی برای مدت کوتاهی متوقف ساخت و معمولا در هنگام انجام فعالیت های دقیق مثل خواندن و خیاطی کردن و همچنین در طی خواب به طور قابل ملاحظه ای کاهش می یابند.
 

تیک ها انواع مختلفی دارند که شایع ترین آنها «اختلال تیک گذرا» نام دارد و حدود 10 درصد کودکان و دانش آموزان سال های اول مدرسه به این نوع تیک عصبی کودکان مبتلا هستند. معلمان و افرادی که این قبیل تیک عصبی کودکان را در دانش آموزان مشاهده می کنند، نمی دانند که آیا این کودکان عصبی اند یا تحت تاثیر فشارهای روانی قرار دارند.

تیک های گذرا خودبخود از بین می روند اما برخی از آنها در اثر اضطراب، خستگی و مصرف برخی داروها تشدید می شوند. بعضی از تیک عصبی کودکان هم هرگز از بین نمی روند و به آنهایی که یک سال یا بیشتر دوام می آورند «تیک های مزمن» گفته می شوند. تقریبا کمتر از یک درصد کودکان و دانش آموزان به این تیک ها مبتلا هستند. خوب است بدانید معمولا تیک های حرکتی و صوتی با هم در یک فرد دیده نمی شود. اما در موارد خاص و نادر، ما شاهد وجود تیک های حرکتی متعدد، یعنی یک یا چند تیک صوتی در یک فرد هستیم که به این نوع از تیک عصبی کودکان «اختلال تورت» گفته می شود. شیوع این اختلال در جنس مذکر تقریبا 1/5 تا 3 برابر بیشتر از جنس مونث است و حدود 4 تا 5 مورد در هر 10هزار نفر رخ می دهد.
 

در کودکان مبتلا به اختلال تورت، بسیاری از تیک عصبی کودکان در نوجوانی از بین می روند، ولی برخی از آنها تا بزرگسالی ادامه می یابند. کودکان مبتلا به این اختلال احتمالا مشکلات توجه، تمرکز و یادگیری داشته و رفتارهای تکانشی، وسواسی و اجباری نیز در آنها دیده می شود.

این کودکان ممکن است کلمات رکیک به کار ببرند و به دیگران توهین کنند؛ یا حرکات و شکل های زننده ای از خود به نمایش بگذارند. باید توجه داشت که این اعمال عمدی نیست و نباید کودک را به خاطر آنها سرزنش کرد. تنبیه والدین، تمسخر همکلاسی ها و سرزنش معلمان نه تنها نمی تواند به کودک کمک کند تا رفتار خود را کنترل کنند، بلکه باعث می شود اعتماد به نفس او نیز آسیب ببیند.

طبق مطالعات انجام شده بر روی کودکان در سن مدرسه، 12 تا 24 درصد آنها سابقه نوعی تیک عصبی کودکان را داشته اند. مبتلایان به این اختلال با مشکلاتی در زمینه اعتماد به نفس، زندگی خانوادگی،  پذیرش اجتماعی و عملکرد تحصیلی مواجه می شوند که مستقیما در ارتباط با وجود تیک های حرکتی و صوتی است. همچنین کودکان مبتلا به نوع شدید تورت ممکن است مسایل هیجانی جدی از قبیل افسردگی و یا تفکر خودکشی پیدا کند.
 

مطالعات همچنین نشان می دهند اختلالات تیک عصبی کودکان هم برخاسته از ژنتیک افراد و هم نشات گرفته از عوامل غیرژنتیکی از جمله شرایط نامناسب مادر طی حاملگی، استفراغ در بارداری، استرس ناشی از وقایع زندگی در آن دوره و همچنین عدم سهولت در زایمان می باشند. بسیاری از آنها نیز علامت بیرونی احساسات سرکوب شده و تعارضات و کشمکش های درونی اند که به این شکل بروز می یابند. در برخی حالات نیز ممکن است این عادت از طریق تقلید در میان کودکان به وجود آید که معمولا با بی اعتنایی به رفتارهای آنان کمرنگ شده و از بین می روند.
 

چنانچه اضطراب، استرس و مشکل قابل توجهی در محیط خانواده کودک وجود نداشته باشد، معمولا با شیوه تربیتی مبتنی بر تشویق می توان به کمرنگ کردن این عادات مبادرت ورزید. به یاد داشته باشید فشار آوردن بر روی فرد برای ترک و کاهش این رفتارها نه تنها مفید نیست، بلکه نتیجه عکس می دهد و باعث تشدید رفتارها می شود. در این مواقع بی اعتنایی به عادات و جایگزین کردن فعالیت هایی مانند نقاشی، موسیقی، بازی ها می توان به روند ترک عادت در آنها کمک کرد.
 

روان پزشکان کودک و نوجوان می توانند با انجام معاینه های دقیق و در صورت لزوم مشاوره با متخصصان اطفال و عصب شناسان، تشخیص دهند که آیا کودک اختلال تورت دارد یا به یکی از اختلال های ساده تر تیک عصبی کودکان دچار است. درمان اختلالات تیک عصبی کودکان بسته به شدت آنها، شامل دارو درمانی و روان درمانی در کنار یکدیگر است. روان درمانگران کودک می توانند با ارایه توصیه ها و مشاوره های لازم به اعضای خانواده، در جهت تامین حمایت های عاطفی آنها از کودک و نیز ایجاد شرایط مناسب آموزشی یاری گر شما در درمان این اختلال جدی در فرزندتان باشند. رفتارهای عجیب و مدت دار کودکان خود را جدی بگیرید.

منبع: مرکز مشاوره رهیاب - افسانه احمدی