آلنوش طریان

آلنوش طریان
مادر علم ستاره شناسی ایران
دکتر طریان سال ۱۳۵۸ و بعد از ۳۰ سال تدریس در دانشگاه تهران خود را بازنشست کرد. ایشان در طول دوران فعالیت های علمی خود موسس نخستین رصدخانه فیزیک خورشیدی در ایران بودند و اولین فردی بودند که در ایران مفاهیم اخترفیزیک را تدریس میکرد. آلینوش طریان هیچگاه ازدواج نکرد و خانه خود را وقف کمک به دانشجویان کرد. دکتر طریان به عنوان بانوی اختر فیزیک ایران و مادر علم ستاره شناسی مدرن در ایران شناخته میشود. ایشان در سال‌ های پایانی عمر در خانه سالمندان توحید زندگی می‌ کرد و سرانجام در تاریخ ۴ مارچ سال ۲۰۱۱ میلادی مصادف با ۱۵ اسفند سال ۱۳۸۹ شمسی به علت کهولت سن و در ۹۰ سالگی دار فانی را وداع گفت.
 
وی در خرداد سال 1326 با درجه لیسانس فیزیک از دانشکده علوم دانشگاه تهران فارغ التحصیل و در مهرماه همان سال به سمت کارمند آزمایشگاه فیزیک دانشکده علوم استخدام شد و یک سال بعد به عنوان متصدی عملیات آزمایشگاهی در دانشکده علوم منصوب شد.
 
پس از تلاش بی نتیجه برای متقاعد کردن استادش (دکتر حسابی) برای کمک به اعزام وی به خارج از کشور، با هزینه شخصی خود به بخش فیزیک اتمسفر دانشگاه پاریس رفت.
 
خانم طریان دانشنامه دکترای دولتی خود را از دانشکده علوم دانشگاه سوربن فرانسه در سال 1956 میلادی (1335 شمسی) اخذ کرد و برای خدمت به کشور، پیشنهاد کرسی استادی دانشگاه سوربن را رد کرد و به ایران بازگشت و با سمت دانشیار فیزیک رشته ترمودینامیک در گروه فیزیک مشغول به کار شد.
 
در سال 1338 دولت فدرال آلمان‌غربی بورس مطالعه رصد خانه فیزیک خورشیدی را در اختیار دانشگاه تهران قرار داد و دکتر طریان برای این بورس انتخاب شد و از فروردین سال 1340 به مدت 4 ماه به آلمان رفت و بعد از انجام مطالعات به ایران بازگشت.
در سال 1343 و دکتر طریان به مقام استادی ارتقا پیدا کرد و بدین ترتیب او اولین فیزیکدان زن در ایران است که به مقام استادی دست پیدا کرده.
 
وی در سال 1345 به عنوان عضوی از کمیته ژئو فیزیک دانشگاه تهران انتخاب شد و در سال 48 رسما به ریاست گروه تحقیقات فیزیک خورشیدی موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران منصوب شد و در رصدخانه فیزیک خورشیدی که خود در بنیانگذاری آن نقش عمده ای داشت، فعالیت خود را آغاز کرد.
 
دکتر طریان که اولین کسی بود که در ایران درس فیزیک ستاره‌ها را تدریس می‌کرد، در سال 1358 تقاضای بازنشستگی کرد و به افتخار بازنشستگی نائل آمد.
 
دکتر آلنوش طریان نخستین بانوی استاد فیزیک ایران، بعد از بنیانگذاری نخستین رصدخانه و تلسکوپ خورشیدی تاریخ نجوم ایران، فارغ‌التحصیلی از دانشگاه سوربن پاریس و 30 سال تدریس در دانشگاه، با خیالی آسوده و خاطراتی خوش روی تخت آسایشگاه سالمندان، تنها افتخار خود را تربیت دانشجویان موفق (استادان امروز) می‌داند.
 
در سال 1389 مراسم جشن نودمین سالروز تولد خانم دکتر آلنوش طریان، نخستین بانوی فیزیکدان ایرن، مادر ستاره شناسی، موسس نخستین رصدخانه و تلسکوپ خورشیدی و اولین استاد زن در دانشگاه های ایران، در محل باشگاه آرارات تهران و به همت انجمن بانوان ارامنه ایران و موسسه ترجمه و تحقیق هور برگزار شد.
 
آلنوش طریان نخستین بانوی فیزیکدان ایرانی 14 اسفند سال 1389 چشم از جهان فروبست.
 
آلینوش طریان بعد از اتمام دوره دبیرستان وارد دانشگاه تهران شد و سال ۱۳۲۶ مدرک کارشناسی خود را از این دانشگاه دریافت نمود. آلینوش پس از فارغ التحصیلی یک فرصت شغلی در دانشگاه تهران پیدا کرد و بعد از مدتی از دانشگاه درخواست دریافت بورسیه تحصیلی برای ادامه تحصیل کرد اما استادش، دکتر حسابی به علت اینکه اعتقاد داشت تحصیلات بیشتر از این برای یک خانم مناسب نیست با درخواست آلینوش طریان مخالفت نمود و دانشگاه تهران به ایشان بورسیه تحصیلی نداد.
 
خانم آلینوش طریان که به شدت به ادامه تحصیل علاقه مند بود از تصمیم خود منصرف نشده و با حمایت مالی پدرش به دانشگاه سوربن فرانسه رفت و در آنجا ادامه تحصیل داد و از این دانشگاه مدرک دکترای دریافت نمود. بعد از اتمام دوره دکترا آلینوش طریان در حالی که پیشنهاد کار در این دانشگاه را داشت تصمیم گرفت به کشورش ایران بازگردد. بعد از بازگشت به ایران در دانشگاه تهران به عنوان دانشیار مشغول به کار شد. دکتر آلینوش طریان در سال ۱۹۳۸ برای دوره رصدخانه خورشیدی از دولت آلمان غربی بورسیه دریافت نمود و به آلمان رفت و مدتی در این کشور به تحصیل پرداخت و پس از مدتی به ایران بازگشت. خانم دکتر طریان سال ۱۹۴۳ به مقام استادی دانشگاه تهران رسید و اولین کسی بود که به تدریس اخترفیزیک در دانشگاه تهران پرداخت.
 
پدر آلنوش آرتو طریان در جلفای اصفهان و مادری وارتو طریان در تهران چشم به جهان گشودند پدرش آرتو طریان دانش‌آموخته بازیگری و نمایش از مسکو و پایه‌گذار دومین مرکز آموزشی هنرهای دراماتیک و تئاتر در ایران بود پدر طریان پاره‌هایی از شاهنامه را به زبان ارمنی بازگردانی کرده بود. و مادرش در رشته ادبیات و هنر سخنوری در کشور سوئیس تحصیل کرده بود و نخستین زن ایرانی ارمنی بود که شعرهای فارسی را دکلمه کرد.
 
آلنوش اما راه پدر و مادرش را در هنر پی نگرفت و به دنبال فیزیک رفت. او در خاطراتش گفته‌است «من به پدرم گفتم می‌خواهم کاری کنم که از عهده هرکسی بر نیاید. از بچگی دیده و شنیده بودم که چطور مردم مثلاً می‌گویند: دخترها نمی‌توانند ریاضی بخوانند یا فلان کار را انجام دهند و این همیشه باعث آزردگی من می‌شد و می‌خواستم ثابت کنم که دختر یا پسر بودن فرقی ندارد و اگر انسان استعداد و پشتکار کافی داشته باشد، از عهده هر کاری بر می‌آید و ثابت هم کردم.»
«در آن زمان، در مدارس ارمنیان تنها تا کلاس نهم تدریس می‌شد و من، پس از اتمام دورهٔ نه ساله در مدرسهٔ ارمنیان، برای تکمیل تحصیلات به مدت دو سال به مدرسهٔ انوشیروان دادگر، که متعلق به زرتشتیان بود، رفتم. دلیل انتخاب این مدرسه هم نزدیک بودن آن به منزل ما بود».
خانم طریان در سال ۱۳۲۶ مدرک لیسانس خود را رشته فیزیک از دانشکده علوم دانشگاه تهران گرفت و پس از مدتی اشتغال در همان دانشکده، (پس از اتمام تحصیلات دانشگاهی وی مدتی به عنوان مسئول آزمایشگاه‌های فیزیک فعالیت نموده)
پس از تلاش بی‌نتیجه برای متقاعد کردن استادش، محمود حسابی برای کمک به اعزام وی به خارج از کشور، در تابستان ۱۳۲۸ به تشویق پدر و با هزینه شخصی خود به بخش فیزیک اتمسفر دانشگاه پاریس رفت.
 
وی در مورد خاطرات دوران تحصیلش در دانشگاه پاریس چنین می‌گوید:
 
    «یکی از بهترین خاطرات من در طی تحصیل در فرانسه آشنایی کوتاه مدت من با ایرن کوری، دختر ماری کوری، دانشمند معروف، بود. ماری کوری از دوران بچگی همواره بزرگترین الگوی من در زندگی بوده‌است. کار کردن در آزمایشگاه، کنار دختر وی، حتی برای مدتی کوتاه، افتخار بسیار بزرگی برای من محسوب می‌شد»
 
وی در سال ۱۳۳۷ (۱۹۵۶) مدرک دکترای خود را از دانشگاه سوربن کسب کرد (خانم طریان دانشنامه دکترای دولتی خود را از دانشکده علوم دانشگاه سوربن فرانسه در سال ۱۳۳۵ (۱۹۵۶) اخذ کرد) (او بعد از فارغ‌التحصیلی در رشته دکترای فیزیک از دانشگاه سوربن پاریس، به ایران بازگشت) (و برای خدمت به کشور، پیشنهاد کرسی استادی دانشگاه سوربن را رد کرد و به ایران بازگشت) (بانو آلنوش با اتمام تحصیلات خویش در رشتهٔ فیزیک و دریافت درجه دکتری در این رشته، در حالیکه امکان ماندن و فعالیت در فرانسه برای وی مهیا بود ترجیح داد تا از تخصص خویش در ایران استفاده نماید.)
 
و پس از بازگشت به ایران، به تدریس در دانشگاه تهران پرداخت (و با سمت دانشیار فیزیک رشته ترمودینامیک در گروه فیزیک مشغول به کار شد.) و در سال ۱۳۴۳ در همین دانشگاه به درجه استادی رسید. (به عنوان اولین استاد زن، در مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران مشغول به کار شد)
 
استاد طریان بلافاصله پس از بازگشت به ایران از سوی دانشگاه تهران دعوت به همکاری و تدریس شد. او ابتدا، در سمت دانشیار فیزیک، واحد ترمودینامیک را تدریس می‌کرد اما بعد به منزلهٔ استاد واحد فیزیک ستارگان، که پس از ورود دوبارهٔ ایشان به دانشگاه افتتاح شده بود، به تدریس پرداخت. وی در این مورد می‌گوید:
 
    «پیش از آنکه من فیزیک ستارگان را در دانشگاه تدریس کنم این درس وارد دانشگاه‌های ایران نشده بود و تنها علم نجوم تدریس می‌شد آن هم نه در رشتهٔ فیزیک بلکه ریاضی. زمانی که از من برای تدریس در دانشگاه دعوت کردند، از آنجا که دستیار دکتر روشن بودم، در ابتدا ترمودینامیک تدریس می‌کردم اما پس از مدتی قرار شد برای اولین بار در ایران و به صورت مستقل درس فیزیک ستاره‌ها را برای دانشجویان رشتهٔ فیزیک تدریس کنم».
 
در سال ۱۳۳۸ دولت فدرال آلمان‌غربی بورس مطالعه رصد خانه فیزیک خورشیدی را در اختیار دانشگاه تهران قرار داد و طریان برای این بورس انتخاب شد و از فروردین سال ۱۳۴۰ به مدت ۴ ماه به آلمان رفت و بعد از انجام مطالعات به ایران بازگشت.
 
وی نخستین کسی بود که در رصدخانه دانشگاه تهران به تدریس فیزیک ستاره پرداخت. علاقه او به علم و دانش سبب شد وصیت نامه ای تنظیم کند و منزل مسکونی خود را بعد از مرگ به ارامنه جلفا و دانشجویانی که محل اسکان مناسبی ندارند ببخشد او تا سالهای اولیه انقلاب مشغول فعالیت بود.
 
آلنوش طریان در دوره خدمت علمی خود به ریاست گروه تحقیقات خورشیدی مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران رسیدو نقشی مهم در تأسیس و ادامه کار رصدخانه فیزیک خورشیدی ایفا کرد.
 
در خرداد ۱۳۴۳ طریان به مقام استادی ارتقا پیدا کرد این فیزیکدان ایرانی برای نخستین بار به تدریس موضوعات فیزیک خورشیدی و اخترفیزیک در دانشگاه تهران پرداخت.
 
{طریان پس از اینکه لیسانسش را در رشته فیزیک و از دانشگاه تهران گرفت با هزینه شخصی‌اش به فرانسه رفت و تحصیلش را تا دکترا در رشته فیزیک اتمسفر در دانشگاه سوربن ادامه داد. او پیشنهاد استادی دانشگاه سوربن را رد کرد و به ایران بازگشت و با سمت دانشیار فیزیک رشته ترمودینامیک در گروه فیزیک مشغول به کار شد. اما مدتی بعد و با بورس دولت آلمان غربی آن زمان برای مطالعه رصد خانه فیزیک خورشیدی به این کشور رفت و دوباره به ایران بازگشت و به عنوان نخستین فیزیکدان زن که در ایران به مقام استادی دست پیدا کرده، مشغول به تدریس شد تا اینکه در سال ۱۳۵۸ و به درخواست خودش بازنشسته شد. }
 
وی سال‌های پایانی عمر خود را در خانه سالمندان توحید گذراند در پاییز ۱۳۸۹ مراسم جشن نودمین سالروز تولد آلنوش طریان، در محل باشگاه آرارات تهران و به همت انجمن بانوان ارامنه ایران و مؤسسه ترجمه و تحقیق هور برگزار شد. آلنوش طریان در روز شنبه ۱۴ اسفند ۱۳۸۹ در سن ۹۰ سالگی در خانه سالمندان توحید تهران درگذشت. روز دوشنبه، ۱۶ اسفند ۱۳۸۹ (۷ مارس)، مراسم ترحیم آلنوش طریان، در کلیسای مریم مقدس تهران برگزار و پیکر وی از این محل تشییع و در گورستان ارامنه تهران به خاک سپرده شد.
 
مهمترین خدمات علمی طریان عبارتند از:
    پایه‌گذاری نخستین رصدخانهٔ فیزیک خورشیدی
    پایه‌گذاری نخستین تلسکوپ خورشیدی
    ارائهٔ درسهای فیزیک خورشیدی و اختر فیزیک برای نخستین بار در ایران
وی همچنین تحقیقات علمی دربارهٔ انرژی خورشید دارد و معتقد است در ایران که ۲۴۱ روز از سال به‌طور کامل از انرژی خورشید برخوردار هستیم می توات از این منبع استفاده بسیاری نمود
 
وی بارها در کنفرانس‌ها و مجامع علی خارج از کشور شرکت نموده‌است. وی همچنین در کنفرانس‌های بین‌المللی از جمله کنفرانس سال ۱۳۴۰ (۱۹۶۱) دانشگاه برکلی کالیفرنیا، در سال ۱۳۴۴ (۱۹۶۵) در یک دوره پژوهش علمی در آلمان و در سال ۱۳۴۹ (۱۹۷۰) در انگلستان شرکت نموده‌است
 
منابع:
fa.wikipedia.org/wiki
parvaresheafkar.com
hamshahrionline.ir

 
نسخه چاپی