محمدحسین مشایخ فریدنی

محمدحسین مشایخ فریدنی
محقق. تولد: 1291(1333 ق.)؛ محله عودلاجان تهران. درگذشت: 13 آذر 1369، در نزدیكى بمبئى. محمدحسین مشایخ فریدنى، فرزند محمدباقر (از علماى معقول و منقول و از مدرسان تهران)؛ در محضر پدر خود مقدمات علوم دینى را فراگرفت و در كنار آن به تحصیل علوم جدید در دبستان ترقى و سپس دبیرستان پهلوى نیز همت گماشت. در سال 1309 بعد از اتمام دوره‏ى اول متوسطه وارد دوره‏ى ادبى دارالفنون شد. از اساتید این دوره درس وى مى‏توان به افرادى چون حبیب یغمایى، جلال‏الدین همایى، نصرالله فلسفى، شیخ محمدحسین فاضل تونى، احمد بهمنیار و على‏اكبر سیاسى اشاره كرد. ایشان در همین دوره، تحصیلات حوزوى را تا پایان لمعتین نزد پدرشان تلمذ كرد. فریدنى در سال 1312 بعد از تأسیس دانشكده‏ى علوم معقول و منقول در امتحان ورودى آن دانشكده پذیرفته شد، در سال 1314 بعد از اتمام دوره گواهینامه مدرسى دریافت كرد. همزمان با تحصیل در دانشكده‏ى معقول و منقول در دانشكده‏ى ادبیات هم ثبت نام نمود و در سال 1314 به اخذ درجه لیسانس نایل آمد و در سال 1318 وارد دوره‏ى دكتراى ادبیات شد. استادان وى در آن دوره ملك‏الشعراى بهار، فاضل تونى، سید محمد تدین، بدیع‏الزمان فروزانفر و على‏اصغر حكمت بودند. در پاكستان كرسى زبان فارسى دانشگاه كراچى را تأسیس كرد و در دانشگاه‏هاى پنجاب، پیشاور و حیدرآباد و داكا به عنوان استاد میهمان تدریس مى‏كرد. در دانشگاه لاهور پاكستان موفق به اخذ درجه‏ى دكتراى افتخارى و كسب مقام استادى در رشته‏ى حقوق شد. دكتر فریدنى در طول خدمات فرهنگى خود در سمت‏هاى مختلفى اشتغال داشت. نظیر: دبیر دبیرستان‏هاى تهران بازرس و سرپرست فرهنگ و اوقاف قم، كاشان، ساوه، محلات و گلپایگان، رایزن فرهنگى ایران در پاكستان، هند، عراق و عربستان سعودى، استاد دانشكده‏ى حقوق و علوم سیاسى، مأمور تأسیس دانشگاه كردستان و غیره. آثار وى علاوه بر تحریر مقالات در مجلات كشور، عبارتند از: تألیف نواى شاعر فردا (روایت تازه‏اى از اسرار خودى و رموز بى‏خودى اقبال لاهورى، وى از جمله كسانى بود كه با اندیشه‏هاى این متفكر آشنا بود)؛ رساله‏اى در شرح نظرات سیاسى امیرالمؤمنین (ع)؛ گزیده‏ى أغانى (ترجمه‏ى الاغانى، در دو جلد، این كتاب برگزیده‏ى هشتمین دوره‏ى كتاب سال جمهورى اسلامى ایران شد)؛ تألیف آفتاب در آئینه (سیره‏ى امیرالمؤمنین (ع) به روایت اهل سنت). وى همچنین در سال‏هاى آخر عمر با دایرةالمعارف تشیع و دانشنامه‏ى جهان اسلام همكارى داشت و مقاله‏هایى را براى این دو اثر تألیف كرده است. مقاله‏هایى نیز در «كیهان فرهنگى» و «نشر دانش» و «آینده» از او به چاپ رسیده است. دكتر مشایخ فریدنى به دریافت نشان‏هاى درجه‏ى دوم همایونى، درجه‏ى دوم سپاس، نشان ارانژناسو از هلند و نشان كوكب از اردن نایل آمده است. وى عضو آكادمى عرب نیز بود. دكتر محمدحسین مشایخ فریدنى روز سیزدهم آذر سال 1369 در سن هفتاد و هشت سالگى بر اثر حمله قلبى درگذشت. این حادثه در حالى رخ داد كه وى یك هیئت علمى بین‏المللى را در یك كشتى مطالعاتى براى بررسى راه آبى «جاده‏ى ابریشم» همراهى مى‏كرد. پیكر وى در بهشت زهرا در حجره‏ى 953 به خاك سپرده شد. در 1291 متولد شد. پس از انجام تحصیلات ابتدائى و متوسطه وارد دانشكده ادبیات تهران شد و در 1315 لیسانس گرفت و به شغل دبیرى اشتغال ورزید. بعد از شهریور 1320 وارد دوره‏ى دكتراى ادبیات فارسى شد و پس ازطى دوره‏ى دكترا رساله‏ى خود را با درجه‏ى ممتاز گذرانیده و تدریس خود را در دانشگاه آغاز كرد. در سال 1328 كه على‏اصغر حكمت به وزارت امور خارجه منصوب شد، چند تن از فرهنگستان باسواد را مأمور خدمت در آن وزارتخانه نمود از جمله دكتر مشایخ فریدنى بود كه پس از انتقال موقت به وزارت امور خارجه، رایزن فرهنگى ایران در پاكستان شد و سپس رایزنى فرهنگى ایران را در هندوستان برعهده گرفت. پس از پایان مأموریت دهلى به تهران انتقال یافت و مشاور اداره اطلاعات و كتابخانه و مطبوعات و اداره فرهنگى و سرپرست امور نشریه‏ها در وزارت امور خارجه گردید. در اواخر سال 1336 به وزارت فرهنگ بازگشت و مدیر كل دفتر آن وزارتخانه شد. در سال 1337، على‏اصغر حكمت براى بار دوم به وزارت امور خارجه منصوب شد و این بار دكتر محمد حسین مشایخ فریدنى را بطور قطعى به وزارت امور خارجه منتقل كرد و به وى مقام رایزنى و تصدى اداره روابط فرهنگى را سپرد. پس از چندى سرپرست اداره اطلاعات و مطبوعات شد و بعد ریاست اداره پنجم سیاسى وزارت خارجه را عهده‏دار شد. مشایخ فریدنى در مأموریتهاى فرهنگى خود در وزارت امور خارجه، جلب رضایت زعماى آن وزارتخانه را نمود و مورد توجه قرار گرفت و لذا به كادر سیاسى انتقال یافت و تدریجا سفیر كبیر ایران در پاكستان، سفیر كبیر ایران در عربستان سعودى و سفیر كبیر ایران در عراق شد. وى در این مأموریت‏ها چون فصیح و بلیغ سخن مى‏گفت و اشعار بسیارى در حافظه داشت و در هر زمینه‏ى تاریخى و ادبى مجلس آرائى مى‏كرد، در آن كشورها مخصوصا در محافل فرهنگى و ادبى منزلتى پیدا كرد و مورد احترام قرار گرفت. پس از بازنشستگى و بازگشت به ایران دنباله كارهاى علمى و ادبى خود را گرفت از جمله به ترجمه‏ى كتاب اغانى پرداخت و دو جلد از آن در بنیاد فرهنك ایران چاپ شد. گزیده‏اى نیز از اغانى فراهم ساخت كه آن هم انتشار پیدا كرد. هنگام مأموریت در هندوستان مقاله‏هائى در زمینه‏هاى ادبى در جراید فارسى زبان هند انتشار داد. مشایخ فریدنى مردى ادیب و محقق و خطیب بود و به پنج زبان خارجى تسلط داشت. در 1369 در سن 76 سالگى درگذشت. (1369 -1293 ش)، نویسنده و مترجم. چون نسب خاندانش به محقق ثانى، شیخ على بن عبدالعال كركى، مى‏رسد آنان را مشایخ فریدنى خوانده‏اند. پدرش از مدرسین مدرسه‏ى سپهسالار و مدرسه‏ى معمار باشى بود. وى در محله‏ى عودلاجان تهران به دنیا آمد. در كودكى نزد پدر «الفیه» ابن‏مالك و «نصاب» ابونصر فراهى را آموخت. تحصیلات ابتدایى را در مدرسه‏ى ترقى گذراند. سپس به دبیرستان رفت و دوره‏ى دوم را، در 1309 ش، در دارالفنون آغاز كرد و همزمان، «شرایع» و «معالم» و «شرح لمعه» و «قوانین» را نزد پدر خواند. در 1309 ش به دارالفنون رفت و با تأسیس دانشكده‏ى علوم معقول و منقول دانشگاه تهران در امتحان ورودى شركت كرد و مقام نخست را از آن خود ساخت. در فرصت تحصیل در دانشگاه كتابهاى «شرح هدایة» و «شرح منظومه» و «شرح تجرید» و «مكاسب» و «رسائل» و «جواهر» و «كفایة» را خواند و مدرك مدرسى گرفت. در 1314 ش، موفق به اخذ لیسانس از دانشكده‏ى علوم معقول و منقول در رشته‏ى ادبیات گردید. وى پایان‏نامه‏ى دكتراى خود را در موضوع «تاریخ روابط سیاسى و فرهنگ ایران و هند، در عهد سلطنت شاه جهان گوركانى» نوشت. در 1324 ش با سمت بازرس و سرپرست فرهنگ و اوقاف به مدت یك سال به قم مأمور شد. پس از بازگشت به تهران علاوه بر مقام بازرسى، ماهنامه‏ى «دانش‏آموز» را منتشر كرد. وى حدود بیست و سه سال در وزارت امور خارجه و در كشورهاى پاكستان، هند، عراق و عربستان خدمت نمود. از دیگر آثارش: مقدمه و حواشى بر دو مثنوى «اسرار خودى» و «رموز بى‏خودى» اقبال لاهورى، به نام «نواى شاعر فردا»؛ ترجمه و شرح و خلاصه‏ى «الاغانى» ابوالفرج اصفهانى؛ «آفتاب در آیینه»، سیره‏ى امیرالمؤمنین (ع) و مناقب آن حضرت به روایت ائمه‏ى اهل سنت؛ رساله‏اى در شرح نظرات سیاسى امیرالمؤمنین على (ع)؛ «اقبال فیلسوف و شاعر شهیر اسلام».[1]
نسخه چاپی