ابونصر منصور ابن عراق

(وف بین 427 -408 ق)، منجم و ریاضیدان. خاندان وى از سلسله‏هاى قدیم سلاطین خوارزم در عهد سامانیان بودند. وى علوم بر نجوم، گویا در نقاشى نیز مهارت داشت و معلم ابوریحان بیرونى بود. ابونصر با ابن‏سینا همعصر بود و با او در دربار مأمونیان مى‏زیست. به نقل از «تاریخ خوارزم»، ابونصر مردى ثروتمند بود، پس از بر سر كار آمدن محمود غزنوى به غزنه رفت. برخى ابوالوفاى بوزجانى را استاد وى مى‏دانند، زیرا در رساله‏ى «القسى الفلكیه» از او با لقب شیخنا یاد كرده است؛ اما بیرونى معتقد است كه او حتى، كسانى را كه از نظر علمى از او پایین‏تر بودند، استاد خود مى‏نامید. گذشت از این، بوزجانى در بیست سالگى به بغداد رفت، در حالى كه ابن‏عراق هرگز به بغداد سفر نكرد. عمر خیام او را جزو علماى درجه‏ى یك ریاضى مى‏داند. ابونصر دوازده رساله‏ى ریاضى و نجوم خود را به نام شاگرد خود ابوریحان بیرونى نوشت. بیرونى در یك جا از او با نام ابونصر جعدى نیز نام برده است. از آثار ریاضى او: «رسالة فى حل شبهة عرضت له فى المقالة الثالثة عشر من كتاب الاصول»، در جواب بیرونى براى حل مقاله‏ى سیزدهم كتاب اصول اقلیدس؛ «اصلاح كتاب مانالاوس فى الاشكال الكریة»؛ «رسالة فى معرفة القسى الفلكیه»؛ «رساله فى الجواب عن بعض مسائل الهندسة»؛ «رسالة ابى‏الریحان البیرونى فى الشكل المغنى در مورد مثلث كروى و مسطح، كه بیرونى در اثبات این قضیه حق تقدم را با استاد خود ابونصر مى‏داند؛ «تهذیب التعالیم»؛ «المجسطى الشاهى».