ابومحمد ابوالقاسم ضحاک هلالی خراسانی

(وف 106/ 105/ 102 ق)، محدث، مفسر و مدرس. اصلش از بلخ و مدتى در بلخ و سمرقند و نیشابور ساكن بود. او در تفسیر و قصص تبحر داشت. علم تفسیر را از سعید بن جبیر در رى آموخت. از ابن‏عباس و ابوسعید خدرى و عبداللَّه بن عمر و انس بن مالك و اسود بن زید نخعى و سعید بن جبیر و عطاء بن ابى‏رباح و طاووس بن كیسان و طائفه‏اى دیگر حدیث شنید. ابن‏حبان ملاقات وى را با صحابه و حدیث شنیدنش از آنها صحیح نمى‏داند و احادیث وى را منسوب به تابعین مى‏كند. عمارة بن ابى‏حفصه و ابوسعد سعید بن مرزبان بقال و جویبر بن سعید و مقاتل بن حیان نبطى و على بن حكم و ابوروق عطیة بن حارث كوفى و ابوجناب یحیى بن ابى‏حیه كلبى و ابوسنان سعید بن سنان شیبانى اصغر و ابوسنان ضرار بن مره شیبانى اكبر و ابوعیسى سلیمان بن كیسان خراسانى و عبدالرحمان بن عوسجه و ابوالحارث عبید بن سلیمان باهلى خراسانى و مالك بن سعید بلخى و محمد بن سلیم خراسانى و ابوعبداللَّه میمون وراق خراسانى و نهشل بن سعید و عمر ابن رماح و عبدالعزیز بن ابى‏رواد و قرة بن خالد سدوسى و جماعتى دیگر از وى روایت كرده‏اند. وى معلم كودكان بود و نوشته‏اند كه هزاران دانش‏آموز در مكتب وى به كسب علم مى‏پرداختند و او براى تعلیم و تدریس اجرت و مزدى دریافت نمى‏كرد. وى در خراسان درگذشت. از آثارش: «التفسیر».