ابراهیم منصوری
ناشناس از همه بگذشتى و در ملك وجود
كس زبان تو ندانست و درونت نشناخت
ابراهیم منصورى در سال 1278 شمسى در تهران دیده به جهان گشود وى فرزند مرحوم حسینقلى خان (از امراء ارتش در رستهى توپخانه) و جدش میرزا آقاخان مستوفى اول مىباشد. منصورى از همان اوان طفولیت علاقهى وافرى به موسیقى داشت و همین امر موجب گشت كه پدرش وى را در تاریخ 1285 شمسى به مدرسه نظام كه در كلاس اول آن موسیقى نظام نیز تدریس مىشد اعزام دارد. نامبرده پس از 6 سال از مدرسه مزبور با موفقیت چشمگیرى فارغالتحصیل و سپس در تاریخ 1291 شمسى در مدرسهى دارالفنون در رشتهى موسیقى ثبت نام نمود و پس از گذرانیدن یك دورهى 5 ساله پایاننامهى خود را با ساز تخصصى ویولن آلتو دریافت داشت و در اركستر دارالفنون كه جدیداً تشكیل شده بود عضویت پیدا كرد كه سرانجام همین اركستر به مدرسهى موسیقى تبدیل شد و در محل مدرسهى نظام سابق كه جنب دارالفنون بود، به صورت یك مؤسسهى بزرگ هنرى استقرار پیدا كرد و هنرمندانى چون: حسین هنگآفرین، محمود ایروانى، محمود انصارى، محمد نجى، ضیاء مختارى، حسین نعیمیان، حسن رادمرد، نجمى مقدم، حسین لطفى و احمد نورانى از شاگردان این مدرسه مىباشند.
منصورى پس از مدتى، براى فراگیرى ردیفهاى سنتى و تطبیق آنها با نت نزد مرحوم استاد حسین اسماعیلزاده كه از اساتید بزرگ آن زمان بود و در ساز كمانچه مهارت بسزایى داشت رفت و پس از مدتها موفق شد كلیهى ردیفهاى وى را به نت درآورد (ناگفته نماند كه منصورى اولین هنرمندى است كه ردیفهاى موسیقى ایرانى را با اشعار مربوطه با نت تطبیق و به صورت علمى تنظیم نموده است زیرا در آن زمان كلیهى اساتید موسیقى سنتى آهنگها و ردیفهاى آوازى را سینه به سینه ضبط و كسب نموده و به صورت ذهنى آن را به شاگردان منتقل مىنمودند و هیچ یك از آنها با قواعد و خط نت آشنایى نداشتند.) حسین خان شاگردان دیگرى نیز داشت از جمله ابوالحسن صبا، محمد بحرینىپور، شهبار برمكى، حسین یاحقى كه وى كمانچه را نیز از ایشان تعلیم گرفته است.
منصورى سپس در مكتب اساتید دیگرى مانند میرزا عبداللَّه و میرزا حسینقلى و درویشخان حضور پیدا كرده و با استفاده از آثار اساتید فوقالذكر مجموعهاى از ردیفهاى موسیقى ایرانى را به رشته نت درآورده كه یكى از كاملترین ردیفهاى موسیقى ایرانى است، به عنوان مثال دستگاه شور داراى 42 گوشه مىباشد البته فقط خود دستگاه شور منهاى متعلقات آن (دشتى، ابوعطا، افشارى، بیات ترك یا بیات زند). منصورى پس از آن كه موسیقى علمى و نظرى و موسیقى اصیل ایرانى را به خوبى و در نهایت فراگرفت اولین كلاس موسیقى با قواعد علمى را در سال 1296 در تهران تأسیس كرد و در سال 1314 شمسى در وزارت فرهنگ و معارف آن زمان به سمت دبیر موسیقى دبیرستانها و دانشسراهاى مقدماتى پسران و دختران در تهران انتخاب و نیز در سال 1339 یعنى در سن 61 سالگى در وزارتخانه مزبور به مقام بازنشستگى نائل گردید.
منصورى از بدو تأسیس رادیو تهران فعالیتهاى هنرى خود را در آن سازمان آغاز و در سمتهاى مختلف انجام وظیفه نموده است در تاریخ 1326 هنگامى كه پرویز محمود (یكى از اساتید مسلم موسیقى ایران) ریاست موسیقى كشور را نیز عهدهدار شد منصورى به سمت ریاست موسیقى رادیو تهران انتخاب و مدت حدود سه سال در آن سمت با كمال جدیت در حفظ و اشاعه موسیقى ملى كوشا بود، چندین اركستر بزرگ در آن سازمان تأسیس نمود به خصوص اركسترها كه اساتیدى مانند: مرتضى محجوبى (پیانو)، حسین یاحقى (ویولن) و ابوالحسن صبا (ویولن) و تعدادى دیگر نیز در آن عضویت داشتند كه رهبرى آن را منصورى به عهده داشت. منصورى هنرمندى بسیار سختگیر و مایل نبود كه موسیقىهاى بیگانه را با موسیقى اصیل ایرانى آمیخته كنند به طورى كه در زمان تصدى وى در سمت ریاست موسیقى رادیو، مىتوان گفت موسیقى در جهت اصالت پیش مىرفت و در گزینش خواننده و نوازنده نهایت دقت مىشد ولى بعد از ابراهیمخان منصورى با اعمال نفوذ افراد ناآگاه موسیقى زیباى ایرانى را با موسیقىهاى غربى و بیگانه آن هم به صورت غلط آمیخته كرده و چیزى از آن به دست آمد كه كسى حاضر به گوش دادن چنین موسیقى نبود. یكى از خدمات منصورى به موسیقى ایرانى حفظ و اشاعه تصانیف قدیم مىباشد به طورى كه به همین منظور با اساتید موسیقى آن زمان مرحوم ابوالقاسم عارف قزوینى (تصنیف ساز و شاعر) و مرحوم حاجىخان معرف به عینالدوله و دیگران آشنا شد، وى كلیهى تصانیف مرحوم حاجىخان را كه از ساختههاى مرحوم علىاكبر شیدا (شاعر و تصنیفساز) و مرحوم درویشخان و مرحوم عارف و دیگر آهنگسازان بود به نت درآورد و پس از تنظیم براى اركستر به صورت كتب و یا صفحه گرامافون و از طریق رادیو به گوش دوستداران و علاقمندان هنر رسانده و یا در دسترس آنها قرار داده است، براى مثال از میان تصانیف و آهنگهایى كه وى آنها را به نت درآورده است چند آهنگ را به طور فهرستوار در اینجا مىآوریم.
تصنیف از بس بتار زلفت در مایه «سهگاه» از ساختههاى شیدا، تصنیفالاساقیا در آواز «ابوعطا» از شیدا، تصنیف بهار دلكش در گوشه «حجاز» از ساختههاى غلامحسین درویش خان، تصنیف سرو آزاد در گوشه «عراق ماهور» شعر از ملكالشعرا بهار، از ساختههاى علىاكبر شیدا كه جزو قدیمىترین تصانیف ایرانى است، تصنیف نمىدانم چه در آواز «افشارى» از ساختههاى عارف، تصنیف چه شورها در مایه «شور» از ساختههاى عارف. تصانیف نمىدانم چه و چه شورها را خود عارف خوانده و منصورى آنها را به نت درآورده و تصنیف چه شورها را كه مرحوم قمرالملوك وزیرى و مرحوم استاد بنان خواندهاند و در صفحه ضبط شده و نت آن در شمارهى پنجم سال چهارم مجله موزیك ایران چاپ و منتشر شده است. بعضى از تصانیف سازندهاش مشخص نیست مانند تصانیف بار فراق دوستان و همچو فرهاد در آواز «بیات ترك». استاد منصورى آهنگهاى بىشمارى را ساخته و آثار بسیار نفیس و گرانبارى از خود به یادگار گذارده است. براى نمونه تصنیف پیام عاشق در دستگاه شور كه شعر آن را دكتر حسین مسرور سرودهاند و حدود سال 1312 ساخته شده و در كتابها و مجلات موسیقى چاپ شده است و یكى از آهنگهاى معروف ایشان رباعیات خیام است در دستگاه سهگاه، منصورى به حق استاد موسیقى بود و خط نت بسیار زیبایى داشته و كتابهایى كه از ایشان به جاى مانده تماماً به خط خود ایشان است خانه استاد در آن زمان همواره محل تجمع دوستداران و اساتید موسیقى و هنرمندان بوده است.
استاد در تمام دستگاهها و گوشههاى آواز صاحبنظر و به تمام معنى عالم بوده به موسیقى قدیم با همه ریزهكاریهاى آن كاملاً واقف اما قوه ابتكار و ابداع او چیزى دیگرى است. كه نبوغ و شخصیت هنرى او را تشكیل مىدهد. وى مردى در كمال صفا و بزرگوارى و عزت نفس و آنچه واقعاً شایسته مقام یك هنرمند واقعى است دارا بوده است.
منصورى هنرمندى بود جدى و هنر را شوخى و بازیچه فرض نمىنمود به همین علت بیشتر آنهایى كه هنر را بازیچه و سطحى مىپنداشتند و روى هوسبازى موسیقى را به صورت ناقص و مخلوط غربى و شرقى مىنواختند یا مىخواندند و یا اطلاعات ناقص از هنر داشتند با وى دشمنى ورزیده و او را در ادامه هنر اصیل مانع مىشدند ولى روى مثل كوهى استوار در مقابل تمام مشكلات ایستادگى مىكرد. از استاد 5 فرزند به یادگار مانده كه از میان آنها فرح اولاد ارشد نظر به علاقه خاص كه به هنر نقاشى داشت ضمن تحصیلات عالیه در رشته بازرگانى پس از سالها تلاش و كوشش اكنون یكى از هنرمندان نقاش معاصر مىباشد و تابلوهاى بسیارى جهت دوستداران این هنر زیبا و بصرى عرضه داشته و كارش بنا به گفتههاى اهل فن از ارزشى والا برخوردار است. ناصر پسر ارشد وى هنر پدر را دنبال كرده و یادگار هنرى استاد به شمار مىرود و در این راه از نظر علمى و نظرى تحصیلاتى نموده است و ساز تخصصى وى ویولن مىباشد البته تلاش و كوشش اكنون یكى از هنرمندان نقاش معاصر مىباشد و تابلوهاى بسیارى جهت دوستداران این هنر زیبا و بصرى عرضه داشته و كارش بنا به گفتههاى اهل فن از ارزشى والا برخوردار است. ناصر پسر ارشد وى هنر پدر را دنبال كرده و یادگار هنرى استاد به شمار مىرود و در این راه از نظر علمى و نظرى تحصیلاتى نموده است و ساز تخصصى وى ویولن مىباشد البته با تعدادى از سازهاى دیگر نیز آشنایى دارد نامبرده تحصیلات موسیقى را ابتدا در هنرستان موسیقى نزد استاد بزرگ موسیقى پرویز محمود ریاست موسیقى كل كشور و ریاست هنرستان موسیقى و روبیك گریگوریان آغاز و سپس نزد اساتید موسیقى مانند استاد صبا و استاد حسین یاحقى و محمود ذوالفنون و تجویدى رفته و از محضر آنها نیز كسب فیض و دانش نموده است. استاد منصورى بیشتر وقت خود را صرف هنر مىنمود حتى تا لحظهى مرگ نیز فعالیتهاى هنرى را دنبال مىكرد وى در دیماه 1348 زندگانى را بدرود گفت و در آرامگاه ظهیرالدوله با حضور عده كثیرى از هنرمندان به خاك سپرده شد. روحش شاد و روانش آزاد باد. فعالیتهاى هنرى شادروان منصورى و آثار وى به شرح ذیل مىباشد: 1- تأسیس هنركدهى موسیقى ملى و اولین كلاس موسیقى با روش علمى در تهران. 2- موسیقى سنتى را از روش سینه به سینه به روش علمى و نت انتقال داد به طورى كه این كار بسیار دشوار و حتى از نظر زمانى متجاوز از ده سال به طور شبانهروز كار است. 3- گردآورى و تنظیم ردیفهاى آواز اساتید موسیقى مانند حسین خان اسماعیلزاده و آقا میرزا عبداللَّه و میرزا آقا حسینقلى و درویش خان. 4- ساختن متجاوز از 500 آهنگ از ضربى و ترانه و غیره. 5- تهیه و تنظیم آهنگهاى قدیمى اساتید. 6- همكارى مداوم جهت تهیه و تنظیم ردیفهاى استاد صبا با ایشان و مرحوم مفخم پایان. 7- تألیف تئورى موسیقى. 8- تنظیم و به نت درآوردن آهنگهاى محلى 9- تأسیس و تشكیل اركسترهاى بزرگ در رادیو و غیره
ارسال نظر
با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.
متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.
