رضاقلی میرزا ظلی
شكوفایى مكتب اساسى آواز سنتى (تهران، اصفهان و آذربایجان) در اوایل قرن حاضر كه محل برخورد مكاتب مختلف موسیقیایى بود، پدیدههاى خاصى را موجب شد كه هر چند كاملاً و به طور مطلق مطابق الگوى پیشینیان و نمونهى كامل سبك و اجراى آنان نبود، لكن در كل متعلق بر همان اقلیم و چهارچوب تعلق داشت و توانست ادامهدهندهى راه گذشتگان و وارثان به حق هنر گرانقدر آواز سنتى باشد. در میان نسل متأخر موسیقیدانان سنتى (نسل متولد 1275 به بعد) كه امروز از موسیقیدانان كهنسال زمان ما به شمار مىروند، رضاقلى میرزا ظلى (1285 -1324) در آواز ایرانى صاحب و قریحه و استعداد درخشانى بود.
وى در كودكى پدرش را از دست داد و تحت سرپرستى برادر بزرگش، علیقلى میرزا ظلى قرار گرفت. تحصیلات معمول را در تهران انجام داد و تا آخر عمر در اداره تلفن، آموزش و پرورش و بانك ملى مشغول كار بود. نخستین استاد او «عارف قزوینى» بود كه گذشته از استعدادهاى دیگرش آوازى پرسوز و تأثیرگذار داشت. ظلى پس از فراگیرى مقدماتى ردیف آواز نزد عارف، به محضر ابوالحسنخان اقبالآذر (اقبالالسلطان) خوانندهى نامدار آن روزگار رفت و به تكمیل فن خویش پرداخت، و همزمان به صفحات سید حسین طاهرزاده، سلیمان امیرقاسمى و حسینعلىخان نكیسا و جناب دماوندى نیز گوش مىسپرد. دقت در آثار این اساتید و تأمل در آنها، اضافه بر احساس ژرف و لطیفى كه در نهاد ظلى جوان نهفته بود، او را نغمهسرایى محبوب ساخت و آگهى كنسرتهایش، زینتبخش صفحات مطبوعات آن زمان گردید. در همین اوان، به دعوت كمپانى كلمبیا براى ضبط صفحه دعوت شد چندین صفحه پر كرد كه از میان آنها آواز «اصفهان» با (پیانوى مشیر همایون شهردار) و «سهگاه» با (ویولن صبا) قابل ذكر است. پخش این صفحات در آن سالها (1312 شمسى) اشتهار فراوان ظلى را موجب شد.
در سال 1316 ظلى به بیمارى سل دچار شد، كه پس از سفر به شیراز، تا حدى بهبود یافت. ظلى مردى آرام و گوشهگیر بود كه جز در حلقه دوستان یك دل، كمتر در جایى ظاهر شد. او حاضر نشد كه مانند نوازندگان و خوانندگانى كه پس از 1319 به فعالیت در رادیو پرداختند، به رادیو برود.
در اوایل بهمن 1324 ظاهراً به علت عود كردن بیمارى سل، دوباره بسترى شد و در اواخر همان ماه، در بیمارستان بانك ملى درگذشت. مرگ ظلى در جامعهى جنگزده و نابسامان آن روزگار كه زیر فشار همهجانبهى هجوم فرهنگ غرب قرار داشت، انعكاس نیافت و در سكوت برگزار شد. از آثار ظلى غیر از چند صفحه، اثرى نمانده است. همانها سالهاى سال مورد استفادهى موسیقى دوستان بود.
در موسیقى سنتى ایران، كسب مهارتهاى لازم و پختگى در اجرا و احساس عمیق، گذشته از عوامل دیگر، مستلزم گذشت زمان و تفكر دائم و تأمل لازم براى كسب تجربه است. ظلى مجال نیافت تا هنر خود را قوام و دوام بخشد. آواز او كه نمونههاى ساده شدهاى از هنر متعالى اساتیدى چون طاهرزاده و اقبالالسلطان بود، نمونههاى بارز و راستین تأثیرپذیرى درست و صحیح از مكاتب مختلف آواز سنتى را ارائه مىداد. نمونههایى كه تحریرهاى سریع و پرصلابت و اوجهاى لطیف وسرشار از احساس او، همواره در خاطر باقى خواهد ماند.
ارسال نظر
با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.
متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.
