حضرت زهرا (س) بانوی عظیم الشأنی است که عمر کوتاه، ولی پربرکت خود را در همراهی و دفاع از ولایت صرف کرد و می توان ایشان را به عنوان الگویی کامل در زمینه همه زمینه ها از جمله «دفاع همه جانبه از ولایت» معرفی نمود. در این نوشتار به صورت مختصر به نقش الگویی ایشان در این زمینه اشاره خواهد شد.
تعداد کلمات: 1410 / زمان تخمینی مطالعه: 7 دقیقه
نویسنده: حسین سعدآبادی
حضرت زهرا (س) بانوی عظیم الشأنی است که عمر کوتاه، ولی پربرکت خود را در همراهی و دفاع از ولایت صرف کرد و می توان ایشان را به عنوان الگویی کامل در زمینه همه زمینه ها از جمله «دفاع همه جانبه از ولایت» معرفی نمود. در این نوشتار به صورت مختصر به نقش الگویی ایشان در این زمینه اشاره خواهد شد.
حضرت زهرا (س) و همراهی با ولایت
ای أباالحسن! روحم به فدای روح تو و جانم سپر بلای تو! هماره همراه تو خواهم بود؛ چه در خیر و نیکی به سر بری و چه در سختی و بلا گرفتار شویحضرت فاطمه زهرا (س) از کودکی و دوره ولایت نبوی، همواره در کنار پدر بزرگوار خود بوده و یار و غمخواری بی نظیر برای ایشان به شمار می رفتند. هنگامی که نبی اکرم (ص) یار و یاور چندانی نداشتند و مشرکان بر سر و روی ایشان خاک و خاکستر می ریختند این زهرای مرضیه (س) بود که غبار از روی پدر می گرفت و یا هنگامی که در جنگ ها پیامبر (ص) زخمی می شد حضرت زهرا (س) زخم های ایشان را می بست و از دست از صحنه ای همراهی و همدلی در وصف «سیده نساء عالمین»[1] بسیار آمده است. و شاید از همین رو بود که نبی اکرم (ص) لقب «ام ابیها»[2] را به دختر گرامیشان اعطا کردند. بعد از پیامبر گرامی اسلام (ص)، حضرت زهرا (س) بهرین یار و یاور برای امیرالمومنین (ع) بودند. در تمام فراز و فرود های زندگی با علی (ع) اعم از دوران جنگ های متعدد، زندگی زاهدانه و ... همواره بهترین یاور برای ایشان به شمار می رفت.
حضرت زهرا (س) و دفاع از ولایت
بی شک یکی از مهمترین صحنه های زندگی با برکت صدیقه طاهره (س)، قضایای دفاع از امام و ولی و جانشین بر حق پیامبر (ص) است. همان بانوی نمونه ای که می فرماید: خَیْرٌ لِلنِّسَاءِ أَنْ لایَرِیْنَ الرِّجَالَ وَ لَایَرَاهُنَّ الرِّجَالُ؛[3] وقتی پای دفاع از ولایت به میان آمد، در این راه از هیچ فداکارى و جانبازى دریغ نکرد و بارها و بارها در عرصه جامعه ظاهر شد و در جمع مردمان، خطبه‌هایی بی‌نظیر ایراد فرمود؛ خطبه‌هایی در اوج فصاحت و بلاغت که فصیحان و بلیغان نام‌آور عرب را به شگفتى و شیفتگى واداشته است. همان زهرایى که می‌فرماید: براى زن بهتر است که نه او هیچ مردى را ببیند و نه هیچ مردى او را، آنگاه که مصالح کلى جامعه اسلامى را در خطر می‌بیند، به سوى مسجد می‌شتابد و در حضور جمع کثیرى از مردان مهاجر و انصار، غاصبان خلافت را به محاکمه می‌کشاند.[4]
در همراهی و ولایت مداریِ بانوی دو عالم با حضرت امیر (ع) همین بس که خطاب به ایشان عرض می کنند: «ای أباالحسن! روحم به فدای روح تو و جانم سپر بلای تو! هماره همراه تو خواهم بود؛ چه در خیر و نیکی به سر بری و چه در سختی و بلا گرفتار شوی»[5] از نگاه حضرت زهرا (س) « امام بر حق چونان کعبه است؛ کعبه‌ای که مردم بایستی بر گِردش طواف نمایند؛ نه او بر گِرد مردم».[6]
زندگی کوتاه ولی سراسر ولایت مداری و عمل به تکلیفِ صدیقۀ اطهر (س) سرشار از صحنه های عشق و ارادت و دفاع از ولایت بود، چه آنجا که دست حسنین (ع) را گرفته و در هنگام شب برای اتمام حجت با اصحاب به درب خانه های آنان می رفت و واقعه غدیر و سخنان پیامبر در حق خود آنان را به دفاع از حق خویش فرا می خواند[7] و چه آنجا خطبه قراء فدکیه را ایراد کرد و چه آنجا که برای دفاع از ولی مظلوم زمان خود، به پشت درب نیم سوخته رفته و در راه این دفاع، جانبازی و جان نثاری کرد و چه آنجا که با گریه های خود، طاغوتیان را رسوا نمود و چه آنجا که با وصیت نامه تاریخی خود قبر خویش را تا ظهور فرزند عزیزش (عج) مخفی نمود تا سوالی بزرگ برای حق جویان و حق طلبان در طول تاریخ باشد ... همه و همه مؤیّد یک چیز و آن هم محوریت ولی و امام (ع) در نظام فکری و عملی حضرت فاطمه (س) است.
در همراهی و ولایت مداریِ بانوی دو عالم با حضرت امیر (ع) همین بس که خطاب به ایشان عرض می کنند: «ای أباالحسن! روحم به فدای روح تو و جانم سپر بلای تو! هماره همراه تو خواهم بود؛ چه در خیر و نیکی به سر بری و چه در سختی و بلا گرفتار شوی»[5] از نگاه حضرت زهرا (س) « امام بر حق چونان کعبه است؛ کعبه‌ای که مردم بایستی بر گِردش طواف نمایند؛ نه او بر گِرد مردم».[6]
زندگی کوتاه ولی سراسر ولایت مداری و عمل به تکلیفِ صدیقۀ اطهر (س) سرشار از صحنه های عشق و ارادت و دفاع از ولایت بود، چه آنجا که دست حسنین (ع) را گرفته و در هنگام شب برای اتمام حجت با اصحاب به درب خانه های آنان می رفت و واقعه غدیر و سخنان پیامبر در حق خود آنان را به دفاع از حق خویش فرا می خواند[7] و چه آنجا خطبه قراء فدکیه را ایراد کرد و چه آنجا که برای دفاع از ولی مظلوم زمان خود، به پشت درب نیم سوخته رفته و در راه این دفاع، جانبازی و جان نثاری کرد و چه آنجا که با گریه های خود، طاغوتیان را رسوا نمود و چه آنجا که با وصیت نامه تاریخی خود قبر خویش را تا ظهور فرزند عزیزش (عج) مخفی نمود تا سوالی بزرگ برای حق جویان و حق طلبان در طول تاریخ باشد ... همه و همه مؤیّد یک چیز و آن هم محوریت ولی و امام (ع) در نظام فکری و عملی حضرت فاطمه (س) است.
تأسی به الگوی فاطمی در زمان ما
در دوره کنونی، هر چند امام معصوم (ع) غایب هستند، اما جانشینان ایشان ولایت و سرپرستی جامعه اسلامی را بر عهده دارند که تبلور آن در حال حاضر در «ولایت فقیه» می باشد. پیروی واقعی از حضرت زهرای اطهر (س) در حال حاضر همراهی و و دفاع همه جانبه از ولایت است. همان گونه که حضرت زهرا (س) خطاب به امیر المومنین (ع) فرمودند، چه در خیر و نیکی و در سختی و بلا، باید هماره در خدمت ولی جامعه بود و در این راه روح و جان و مال را فدا و سپر ایشان نمود. تاسی عملی به حضرت صدیقه (س) به این معنا است که هر جا و به هر میزان که انقلاب و اسلام نیاز به حضور و جان فشانی و ایثار و فداکاری دارد باید در صحنه حاضر شد و با تمام توان ـ اعم از قلبی، زبانی و عملی ـ از ولی جامعه پیشتیبانی کرد.
روایتی مهم از حضرت زهرا (س)
شیعه واقعی از نگاه فاطمه زهرا (س) کسی است که به آنچه از سیره و گفتار حضرات معصومین (ع) از جمله حضرت زهراه رسیده است عمل کند و تنها با به صرف ادعا، بر هیچ کس «شیعه» اطلاق نمی گردد. این نوشتار با روایتی در همین رابطه تمام می شود.
همان گونه که حضرت زهرا (س) خطاب به امیر المومنین (ع) فرمودند، چه در خیر و نیکی و در سختی و بلا، باید هماره در خدمت ولی جامعه بود و در این راه روح و جان و مال را فدا و سپر ایشان نمود. تاسی عملی به حضرت صدیقه (س) به این معنا است که هر جا و به هر میزان که انقلاب و اسلام نیاز به حضور و جان فشانی و ایثار و فداکاری دارد باید در صحنه حاضر شد و با تمام توان ـ اعم از قلبی، زبانی و عملی ـ از ولی جامعه پیشتیبانی کرد.«همسرِ» یکى از پیروان اهل‌بیت(علیهم السلام) در شهر مدینه، خدمت حضرت زهرا(علیها السلام) شرفیاب شد و گفت: شوهرم می‌پرسد که آیا او در زمره شیعیان شما می‌باشد یا نه؟ حضرت در جواب او فرمودند: اِنْ کُنْتَ تَعْمَلُ به ما أَمَرْناکَ وَ تَنْتَهِى عَمّا زَجَرْناکَ عَنْهُ فَأَنْتَ مِنْ شِیعَتِنا وَ إِلاَّ فَلا؛ اگر به آنچه شما را امر می‌کنیم، عمل می‌کنی و از آنچه شما را بر حذر می‌داریم، دورى می‌کنی، از شیعیان مایى و گرنه هرگز! وقتى که جواب حضرت زهرا به آن مرد رسید، بسیار هراسان و مضطرب شد و با گریه و زارى مرتب می‌گفت: واى بر من که همیشه در آتش جهنم خواهم بود. همسر آن مرد، دوباره خدمت حضرت زهرا(علیها السلام) بازگشت و حال زار همسرش را به ایشان گزارش داد. در این هنگام، لسان پاک حضرت زهرا(علیها السلام) به کلامى لبریز از عطوفت و حکمت، گهربار گردید که تا قیام قیامت براى همه محبان اهل‌بیت(علیها السلام) مایه افتخار، امید و سرور گشته است: از جانب من به همسرت بگو: چنین نیست که او گمان کرده است. شیعیان ما از بهترین‌های اهل بهشتند و نیز همه دوستان ما و دوستانِ دوستانِ ما و دشمنانِ دشمنانِ ما جملگى در بهشت خواهند بود. کسانى که با قلب و زبان تسلیم ما اهل‌بیت شده باشند، چنانچه از فرمان‌های ما سرپیچى کنند و از نواهى ما و دیگر مهلکات، پرهیز ننمایند، هرچند از شیعیان [ حقیقى و کامل ] ما نیستند، ولى عاقبت از بهشتیان خواهند بود؛ اما بعد از آن که از گناهانشان پاک و مطهر شوند: یا با بلاها و گرفتاری‌های دنیایى یا با انواع سختی‌ها و مشکلات روز قیامت یا پس از چشیدن عذاب در طبقه سطحى جهنم. و عاقبت به خاطر محبت و دوستی شان با ما، نجاتشان می‌دهیم و ایشان را به پیشگاه خودمان منتقل خواهیم کرد. [8]
گذشته از محتوای سرشار از محبت، عاطفه و بزرگواری بانوی دو عالم، نکته ای که در این روایت امده این است که اولا به فردی که از دستورات حضرات معصومین (ع) و روش و منش ایشان سرپیچی کند، عنوان «شیعه» اطلاق نمی شود و ثانیا هرچند محبان اهل بیت و حتی دوستان شیعیان، هم در نهایت عاقبت به خیر شده و مورد لطف و شفاعت حضرات معصومین (ع) قرار می گیرند، اما «یا با بلاها و گرفتاری‌های دنیایى یا با انواع سختی‌ها و مشکلات روز قیامت یا پس از چشیدن عذاب جهنم» پاک می شوند و این سرنوشتی تخلف ناپذیر برای افراد و جامعه ای است که در صحنه ایمان و عمل دینی و حضور همه جانبه در دفاع از دین خداوند و ولیّ الهی جامعه کوتاهی کنند و البته تاریخ مملو از سرگذشت امت هایی است که به دلیل تنها گذاشتن ولیّ خدا، و سرپیچی از اومر و نواهی الهی دچار گرفتاری ها و بلاهای دردناک شده اند.
همان گونه که حضرت زهرا (س) خطاب به امیر المومنین (ع) فرمودند، چه در خیر و نیکی و در سختی و بلا، باید هماره در خدمت ولی جامعه بود و در این راه روح و جان و مال را فدا و سپر ایشان نمود. تاسی عملی به حضرت صدیقه (س) به این معنا است که هر جا و به هر میزان که انقلاب و اسلام نیاز به حضور و جان فشانی و ایثار و فداکاری دارد باید در صحنه حاضر شد و با تمام توان ـ اعم از قلبی، زبانی و عملی ـ از ولی جامعه پیشتیبانی کرد.«همسرِ» یکى از پیروان اهل‌بیت(علیهم السلام) در شهر مدینه، خدمت حضرت زهرا(علیها السلام) شرفیاب شد و گفت: شوهرم می‌پرسد که آیا او در زمره شیعیان شما می‌باشد یا نه؟ حضرت در جواب او فرمودند: اِنْ کُنْتَ تَعْمَلُ به ما أَمَرْناکَ وَ تَنْتَهِى عَمّا زَجَرْناکَ عَنْهُ فَأَنْتَ مِنْ شِیعَتِنا وَ إِلاَّ فَلا؛ اگر به آنچه شما را امر می‌کنیم، عمل می‌کنی و از آنچه شما را بر حذر می‌داریم، دورى می‌کنی، از شیعیان مایى و گرنه هرگز! وقتى که جواب حضرت زهرا به آن مرد رسید، بسیار هراسان و مضطرب شد و با گریه و زارى مرتب می‌گفت: واى بر من که همیشه در آتش جهنم خواهم بود. همسر آن مرد، دوباره خدمت حضرت زهرا(علیها السلام) بازگشت و حال زار همسرش را به ایشان گزارش داد. در این هنگام، لسان پاک حضرت زهرا(علیها السلام) به کلامى لبریز از عطوفت و حکمت، گهربار گردید که تا قیام قیامت براى همه محبان اهل‌بیت(علیها السلام) مایه افتخار، امید و سرور گشته است: از جانب من به همسرت بگو: چنین نیست که او گمان کرده است. شیعیان ما از بهترین‌های اهل بهشتند و نیز همه دوستان ما و دوستانِ دوستانِ ما و دشمنانِ دشمنانِ ما جملگى در بهشت خواهند بود. کسانى که با قلب و زبان تسلیم ما اهل‌بیت شده باشند، چنانچه از فرمان‌های ما سرپیچى کنند و از نواهى ما و دیگر مهلکات، پرهیز ننمایند، هرچند از شیعیان [ حقیقى و کامل ] ما نیستند، ولى عاقبت از بهشتیان خواهند بود؛ اما بعد از آن که از گناهانشان پاک و مطهر شوند: یا با بلاها و گرفتاری‌های دنیایى یا با انواع سختی‌ها و مشکلات روز قیامت یا پس از چشیدن عذاب در طبقه سطحى جهنم. و عاقبت به خاطر محبت و دوستی شان با ما، نجاتشان می‌دهیم و ایشان را به پیشگاه خودمان منتقل خواهیم کرد. [8]
گذشته از محتوای سرشار از محبت، عاطفه و بزرگواری بانوی دو عالم، نکته ای که در این روایت امده این است که اولا به فردی که از دستورات حضرات معصومین (ع) و روش و منش ایشان سرپیچی کند، عنوان «شیعه» اطلاق نمی شود و ثانیا هرچند محبان اهل بیت و حتی دوستان شیعیان، هم در نهایت عاقبت به خیر شده و مورد لطف و شفاعت حضرات معصومین (ع) قرار می گیرند، اما «یا با بلاها و گرفتاری‌های دنیایى یا با انواع سختی‌ها و مشکلات روز قیامت یا پس از چشیدن عذاب جهنم» پاک می شوند و این سرنوشتی تخلف ناپذیر برای افراد و جامعه ای است که در صحنه ایمان و عمل دینی و حضور همه جانبه در دفاع از دین خداوند و ولیّ الهی جامعه کوتاهی کنند و البته تاریخ مملو از سرگذشت امت هایی است که به دلیل تنها گذاشتن ولیّ خدا، و سرپیچی از اومر و نواهی الهی دچار گرفتاری ها و بلاهای دردناک شده اند.
[1] . حاکم نیشابوری، « مستدرک الصحیحین»، جلد 3، صفحه 156
[2] . مجلسی، بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۹.
[3] . عاملی، وسائل الشیعه: ج 14، ص 43 و ص 172.
[4] . ر.ک: مصباح یزدی، محمدتقی، جامی از زلال کوثر، ص112
[5] . حائری مازندرانی، محمدمهدی، کوکب الدّرّی، ج۱، ص۱۹۶٫
[6] . َالَتْ فاطمة سلام الله علیها لقد قال رسول‌الله(ص): «مَثَلُ الامامِ مَثَلُ الکَعبَةِ إذ تُؤتی وَ لا تَأتی» بحارالانوار، ج۳۶، ص۳۵۳، ح۲۲۴٫
[7] . رک: سلیم بن قیس هلالى ، اسرار آل محمد علیهم السلام ، مترجم اسماعیل انصارى زنجانى ، قم،: الهادى ، 1416 ق
[8] . تفسیر البرهان: ج 4، ص 21. بحارالانوار: ج 65، ص 155
