آثار و برکات رفق و مدارا با همسر و اعضای خانواده و دیگران، و رعایت حال آنان، مسئله مهمی است که البته آثار و برکات بسیاری دارد. از جمله برکات رفق و مدارا در زندگی خانوادگی و ارتباط زن و شوهر که از آیات و روایات برداشت می شود، عبارت است از:

1. افزایش برکت و رزق و روزی در زندگی؛ ۲. خوشبختی و سعادت؛ ٣. سلامت و تندرستی اعضای خانواده؛ 4. احساس امنیت؛ 5. احساس آرامش و اطمینان خاطر؛ 6. آسان شدن جریان امور در زندگی؛ ۷. پرهیز از کینه‌ها و عداوتها؛ ۰۸ کاهش مخالفت‌ها و درگیری‌های خانوادگی؛ 9. رسیدن به خواسته‌ها؛ ۱۰. تحکیم روابط و دلبستگی بین اعضای خانواده، به ویژه همسران؛ ۱۱. تداوم محبت و دوستی و...(1)

ارتباط زناشویی و خانوادگی با ویژگی‌های یادشده و ایدئال، آرزوی هر زن و مردی است تا در سایه آن عیشی گوارا داشته باشند. شاید به جرئت بتوان ادعا کرد که بسیاری از خانواده ها، به ویژه خانواده های امروزی، از چنین عیش گوارایی محروم اند؛ چراکه تنوع میل ها و کشش های درونی و نیز وجود تنوعها و کششهای بیرونی، کار را چنان بر انسان تنگ کرده که سطح انتظارهای بشر بالا رفته است. طبیعی است که هرچه انتظارهای انسان بیشتر باشد، نشان خودبینی و خود محوری در بشر است. وجود این ویژگی، از رفق و مدارا و رعایت حال دیگران جلوگیری خواهد کرد. چراکه هیچ یک از همسران نخواهند توانست انبوه انتظارهای بسیار گسترده و متنوع دیگری را برآورد و رفتاری همراه با رفق و مدارا با وی داشته باشد. دراین زمینه هرچه کوشش کند باز هم با انتظارها و درخواست هایی جدید روبه رو خواهد بود که از برآوردن آن عاجز است.

سیره رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) و اهل بیت (علیهم السلام) رفق و مدارا با همسر که از مصادیق روشن خوش خلقی و خوش رفتاری است، در سیره رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) و اهل بیت (علیهم السلام) از نمود بیشتری دارد. در این بخش به گوشه ای از سیره آن بزرگواران در این زمینه اشاره خواهیم داشت.

الف) سیره رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) و خدیجه کبری (علیها السلام) علیا باوجود موانع بسیار در راه تحقق چنین ارتباطهای ویژه و مطلوب زناشویی، باز هم کم نبوده و نیستند انسان هایی که با توانی بالا در برابر همه موانع ایستادگی و مقاومت کردهاند و از ویژگی‌های پسندیده و رفتارهای نیکوی خویش پاسداری می کنند. خانواده والامقام رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) نمونه ای بی نظیر در این زمینه اند. سیرۂ مبارک آن خانواده بابرکت، چونان خورشیدی درخشان در صفحه های تاریخ نورافشانی می کند. آن عزیزان با داشتن همه خصلتهای نیک و پسندیده الهی، به راحتی توانستند در سایه یک زندگی خوب و ایدئال، با آرامش و اطمینان خاطر به زندگی خویش بپردازند. زندگی رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) با برخی همسرانشان و نیز روابط امامان معصوم عالی با همسرانشان، به ویژه روابط حضرت امیرالمؤمنین و فاطمه الزهراء (سلام الله علیها)، از آن نمونه عیش های گواراست. به نمونه هایی از آن موارد اشاره می کنیم:

١. زندگی بابرکت رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) اند، به ویژه ثلث پایانی عمر شریفشان که عهده دار وظیفة خطیر پیامبری بوده اند، از فراز و نشیب ها و مشکلات فراوانی لبریز بوده است. بسیاری از افراد که با پیامبر ارتباطی نزدیک داشتند و با ایشان زندگی می کردند، به ویژه همسران ایشان، اغلب با نشیب وفرازهای یادشده درگیر بودند. اما توان و تحمل آنها به اندازه حضرت له نبود. به همین سبب، لازم بود رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) به این نکته مهم توجه داشته باشند و مراعات حال ایشان را بکنند. البته ایشان به خوبی از عهده این کار بر آمدند.پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله وسلم با همسرانی که به گونه ای موجب رنجش خاطر مبارک ایشان می شدند نیز مدارا می فرمودند.گاه پیامبر اسلام از سوی خداوند به انجام وظیفه ای مأمور می شدند یا برای رسیدگی به برخی امور یا شرکت در جهاد از خانواده دور می شدند. در چنین وضعیتی، حضرت کاملا به جوانب امر توجه داشتند و به فکر خانواده و همسران خویش نیز بودند.

ماجرای دوری پیامبر از همسر باوفایشان حضرت خدیجه تا پیش از ولادت فرزند بزرگوارشان حضرت فاطمه الزهراء (سلام الله علیها) را به امر خداوند، پیش از این، باز گفتیم. در آن ماجرا، حضرت بنا به وظیفه ای الهی و به دستور حق تعالی مأمور شدند چهل شبانه روز از همسرشان دور شوند. اما حضرت که درد هجران و تنهایی همسرشان را خوب درک می کردند، برای رعایت حال حضرت خدیجه، به واسطه اصحابشان به ایشان پیغام می دادند تا بدین ترتیب، قدری از نگرانی هایشان بکاهند.(2)

٢. از سوی دیگر، خدیجه کبری (علیها السلام) نیز به خوبی از عهده همسری شخصیت بزرگواری چون رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) آمدند و در فراز و نشیب های زندگی قریب به سی ساله پیامبر، بسیار با ایشان همراهی کردند. این معنا را از سخنان رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) درباره خدیجه کبری (علیها السلام) می توان دریافت حضرت امیرالمؤمنین * دراین باره می فرمایند:

روزی رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) در جمع همسرانشان به یاد همسر باوفایشان خدیجه کبری (علیها السلام) افتادند و گریستند. عایشه عرض کرد: «چرا گریه می کنید؟ آیا گریه شما به سبب از دست دادن پیرزنی از زنان گندم گون بنی اسد است؟» رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) در پاسخ به عایشه فرمودند: «خدیجه آن شخصیت ارزشمندی بود که مرا تصدیق کرد، هنگامی که شما مرا انکار و تکذیب کردید. به من ایمان آورد زمانی که شما به من کفر ورزیدید. و برایم فرزندانی آورد در حالی که شما عقیم و نازایید». عایشه می گفت: «ما همیشه با یادآوری خوبی های خدیجه به پیامبر نزدیک می شدیم». (3).

همچنین نقل شده است که رفتار خدیجه کبری (علیها السلام) با پیامبر اکرم به گونه ای بود که حضور او در خانه برای حضرت آرامش را به همراه داشت. خدیجه کبری (علیها السلام) همسر رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) و ابوطالب عموی ایشان علی در یک سال از دنیا رفتند. رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) به سبب وفات این دو بزرگوار، سخت اندوهگین شدند. خدیجه کبری (علیها السلام) پشتیبانی صادق برای آرسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) و اسلام بود. به همین سبب، پناهگاهی برای رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) دارد و موجب آرامش خاطر مبارک ایشان بود.

از این سخنان روشن می شود در روزگاری که به تعبیر خود حضرت له سخت ترین روزهای عمرشان بود، این بانوی فداکار هوادار و پشتیبانی امین و صادق در بیرون و داخل خانه برای حضرت بودند. این فداکاری بی شائبه بود که موجب آرامش حاطر و تسکین قلب مبارک ایشان می شد.

٣. همچنین نقل شده است پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله وسلم با همسرانی که به گونه ای موجب رنجش خاطر مبارک ایشان می شدند نیز مدارا می فرمودند. از جمله آنان عایشه، دختر ابابکر بود. درباره مدارای پیامبر اسلام با ایشان، مورخان شیعه و سنی مطالب بی شماری گزارش کرده اند. در این مجال، تنها به نقل یک نمونه بسنده می کنیم. عایشه می گوید:

من حتی وقتی در منزل رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) بودم در حضور ایشان، با دختران خردسال بازی می کردم. دوستانی داشتم که هم بازی من بودند و با من بازی می کردند. وقتی رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) وارد می شدند، آنان شرم می کردند و چنان بود که سراسیمه بازی را رها می کردند. حضرت به آنان اشاره و عنایتی می فرمودند، و در نتیجه، ایشان با من بازی می کردند. (4)

کم سن و سال بودن عایشه اقتضا می کرد تا وی دوستانی داشته باشد که با وی بازی کنند. پیامبر بزرگوار اسلام این موقعیت همسرشان را به خوبی درک می کردند و برای مراعات شرایط وی، به دوستانش اجازه می دادند به منزلشان بیایند و عایشه را از تنهایی در آوردند و با وی به تفریح و بازی سرگرم شوند.

4. حدیث شریف نبوی که حاوی دستورها و توصیه های پیامبر گرامی اسلام به حولاء و دیگر زنان مؤمن بود، در بخش های پیشین گذشت. حضرت در آن حدیث معروف و طولانی، درباره وظایف هرکدام از زنان و مردان و رعایت حقوق همسرانشان و نیز مدارا و رعایت وضعیت آنان، توصیه هایی حکیمانه و کارگشا فرمودهاند.

پی‌نوش‌ها:

برای مطالعه بیشتر در این زمینه،علی حسین زاده، همسران سازگار: راهکارهای سازگاری، ص۱۱۰؛ مصطفی دلشاد تهرانی، سیره نبوی: منطق عملی، ص ۱۰۵
محمدباقر مجلسی، بحار الأنوار، ج16، ص ۷۸.
على بن عیسى الإربلی، کشف الغمة، ج ۱، ص ۵۱۲؛ محمدباقر مجلسی، بحار الأنوار، ج۱۹، ص ۱۲
حسن بن یوسف الحلی، نهج الحق، ص۱۶۷؛ محمدبن اسماعیل البخاری، صحیح بخاری، ج۷، ص۱۰۲

منبع: همسران شایسته، اسد الله طوسی، چاپ اول، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(رحمه الله)، قم ۱۳۹۱

رفق و مدارا با اعضای خانواده

مقالات مرتبط

تازه های مقالات

بیشترین بازدید هفته