اصل نماز برای همه پیروان آیین اسلام یکسان است. اگر آشنایی اجمالی با مذاهب اهل سنت نیز داشته باشید می‌دانید که همه به پنج نوبت بودن نماز اعتقاد دارند و در تعداد رکعت‌های آن با هم هم‌عقیده هستند.

نماز یکی از عبادت‌هایی است که بر مسلمانان واجب شده و مظهر بندگی و پرستش خداوند متعال است. در اصل وجوب آن بین فِرَق مسلمین اختلافی نیست و نیز در تعداد رکعات هم اختلافی وجود ندارد؛ بلکه تنها اختلاف در بخش محتوائی آن و برخی از اعمال ظاهری آن است.

اما در عمل و اجرا کمی با هم تفاوت دارند. مثلا بین نماز شیعه و نماز اهل سنت تفاوت‌های کوچکی وجود دارد. دست بسته نماز خواندن اهل سنت از مهم ترین این تفاوت‌هاست.

اهل‌سنت می‌گوید: مراجعه به سنت پیامبر و آنچه اصحاب از آن حضرت نقل کرده و به آن عمل کرده‌اند ملاک مسلمانی و معیار اسلام است.

تشیع می‌گوید: مراجعه به اهل بیت رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) که در راس آن علی سپس دو فرزندش حسن و حسین و همسرش فاطمه (علیهم‌السّلام) قرار دارند دقیق‌ترین و سالم‌ترین راه برای رسیدن به حقیقت است

چرا که علاوه بر ستایش این گروه از طرف خداوند در قرآن به عنوان خاندانی پاک، شخص رسول خدا نیز در ده‌ها سخن دستور به مراجعه و همراهی و پیروی از آنان را صادر فرموده است که برای توضیح بیشتر به شرح و توضیح حدیث ثقلین و دیگر احادیث باید مراجعه نمود.

ابوحمید ساعدی در حضور ده نفر از اصحاب رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) که ابوقتاده ربعی یکی از آنان بود گفت: من در بین شما به نماز خواندن رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) آگاه ترم

گفتند: تو نه سابقه‌ات از ما بیشتر است و نه متابعت و پیروی‌ات، گفت: سخن شما درست است.

گفتند: نماز رسول خدا را تشریح کن، گفت: وقتی که به نماز می‌ایستاد بدنش صاف و آرام می‌گرفت دست‌ها را تا نزدیک گوش‌ها بالا می‌آورد سپس تکبیر می‌گفت و چون رکوع می‌رفت دست‌ها را تا نزدیک گوش‌ها بالا می‌آورد و تکبیر می‌گفت و در رکوع دست‌ها را بر زانوها می‌گذاشت و هنگام سر از رکوع بلند کردن می‌گفت: سمع الله لمن حمده، و صبر می‌کرد تا بدنش آرام بگیرد

سپس تکبیر می‌گفت و به سجده می‌رفت در حالی که دست‌ها را از بدنش فاصله می‌داد و انگشت‌های پا را باز می‌گذاشت، آنگاه بر زانوی چپ می‌نشست و آرام می‌گرفت، سپس تکبیر می‌گفت و سجده دوم را انجام می‌داد و رکعت دوّم را مانند اول به جا می‌آورد و رکعات بعد را هم به همین صورت انجام می‌داد و در رکعت آخر سلام می‌داد.( ابن حنبل، احمد، مسند الاامام احمد، ج9، ص39 )

به اعتقاد شیعه و سنی، سیره و روش رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در همه اعمال ملاک و معیار پیروی و اقتدا به او در انجام اعمال دینی است و در این سخن هیچ اختلافی وجود ندارد و نکته مهم که سر آغاز بحث و گفتگو بین این دو گروه از مسلمانان است روش اثبات سنت و سیره آن حضرت است.

به دیگر سخن، ناقلان و راویان سنت نقش اصلی را در انتقال دارند پس باید این افراد نیز شرائطی را داشته باشند

مراحل خواندن نماز برای اهل سنت

برای خواندن نماز شخص باید به طرف قبله که خانه خدا در مکه است بایستد و ‏برای هر نمازی که می‌خواست بخواند اعم از فریضه و سنت و نافله در قلب خودش نیّت ‏کند.

بعد اعمال ذیل را به ترتیب انجام دهد:

۱. شخص در حالیکه به سجده گاه خودش نگاه می‌کند تکبیر تحریمه «الله أکبر» می‌گوید. ‏

۲. در هنگام گفتن تکبیرة تحریمه هر دو دست خود را در تا دو شانه‌اش و یا تا مقابل گوش‌ها بالا ‏می‌برد. ‏

۳. طبق سنت بعد از تکبیر تحریمه دعای استفتاح نماز خوانده می‌شود و شخص می‌گوید: «سبحانک ‏اللهم و بحمدک و تبارک اسمک و تعالی جدک و لا إله غیرک»
(بارالها! ما تو را منزه می‌دانیم و تو را حمد و سپاس می‌گوییم و نام تو را برتر می‌دانیم و ‏هیچ معبود بر حقی غیر از تو وجود ندارد.)

۴. سپس شخص سوره فاتحه را قرائت می‌کند: «أعوذ بالله من الشیطان الرجیم، بسم الله الرحمن الرحیم»
(پناه می‌برم به خدا از شر شیطان ملعون و نفرین شده، به نام خداوند بخشاینده مهربان‏)

الْحَمْدُ للّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ (۲) الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ (۳) مَلِکِ یَوْمِ ‏الدِّینِ (۴) إِیَّاکَ نَعْبُدُ و إِیَّاکَ نَسْتَعِینُ (۵) اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ (۶) صِرَاطَ الَّذِینَ أَنعَمتَ عَلَیهِمْ غَیرِ ‏المَغضُوبِ عَلَیهِمْ وَلاَ الضَّالِّینَ (۷) ‏
و بعد از آن می‌گوید: «آمین». ‏

[ستایش خدای راست، پروردگار جهانیان، بخشاینده مهربان، خداوند روزِ جزا، تنها تو را ‏بندگی می‌کنیم، و تنها از تو یاری می‌جوییم، ‏ ما را به راهِ راست هدایت نما، ‏ راه کسانی که به ‏آنان انعام کرده‌ای (راه پیغمبران و صدّیقان و شهیدان و صالحان)، نه آنان که مورد خشم ‏قرارگرفته‌اند (یهود)، و نه راه گمراهان (نصاری)]. ‏

‏ «آمین» دعای ما را بپذیر، و ما را به راه راست پایدار گردان. ‏

۵. حال شخص سوره‌ای از سوره‌های قرآن که آن را حفظ است قرائت می‌کند مانند سوره توحید: ‏قُلْ هُوَ اللَّهُ ‏أَحَدٌ (۱) اللَّهُ الصَّمَدُ (۲) لَمْ یَلِدْ وَلَمْ یُولَدْ (۳) وَلَمْ یَکُن لَّهُ کُفُوًا أَحَدٌ (۴).
‏ [بگو: خداوند است که یگانه است. ‏ خداوند بی نیاز است. نه (فرزند) زاده، و نه زاده شده ‏است. ‏ و هیچ کس همتای او (نبوده) و نیست]. ‏

یا سوره نصر: ‏إِذَا جَاء نَصْرُ اللَّهِ وَالْفَتْحُ (۱) وَرَأَیْتَ النَّاسَ یَدْخُلُونَ فِی دِینِ اللَّهِ أَفْوَاجًا (۲) فَسَبِّحْ بِحَمْدِ ‏رَبِّکَ وَاسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ کَانَ تَوَّابًا (۳) ‏‏. ‏
‏ [چون نصرتِ الهی و فتح فرا رسد، و مردم را ببینی که گروه گروه در دینِ خدا در می‌آیند، ‏ ‏پس پروردگارت را با ستایش (او) به پاکی یاد کن و از او آمرزش بخواه. بی گمان او توبه پذیر ‏است]. ‏

۶. بعد از آن به رکوع رفته و می‌گوید: «الله أکبر» و دو دست خود را بر زانویش گذاشته و می‌گوید: «سبحان ربی العظیم» (پاک است پروردگار بزرگ من). ‏
و سنت است که این جمله را سه بار یا بیشتر تکرار کند. ‏

۷. سپس سر را از رکوع بلند کرده و می‌گوید: «سمع الله لمن حمده» (خدا می‌شنود، و می ‏پذیرد ستایش کسی که او را ستایش نماید)، خواه این نماز به جماعت باشد یا به تنهایی خوانده شود.

۸. بعد از اینکه شخص راست شد و از رکوع آرام گرفت می‌گوید: «ربنا ولک الحمد». ‏
(ای پروردگار ما! ستایش حقیقی ویژه تو است).

۹. سپس شخص سجده کرده و می‌گوید: «الله أکبر» و بر اعضای هفتگانه خود سجده می‌کند که ‏عبارتند از:‏

پیشانی با بینی، کف هر دو دست، هر دو زانو، سر انگشتان دو پا؛ و شخص باید ذکر سجده بگوید: «سبحان ‏ربی الأعلی» (پاک است پروردگار بزرگ من). ‏
شخص باید سه بار و یا بیشتر آنرا تکرار کند، علاوه بر آن هر چه دوست داشت می‌تواند دعا کند.

۱۰. بعد شخص در حالی که سرش را از سجده بلند می‌کند می‌گوید: «الله أکبر» آن گاه بر پای ‏چپش می‌شیند و پای راستش را نصب می‌کند. دستهایش را هم روی ران و زانویش می‌گذارد.

۱۱. سپس در حالی که «الله أکبر» می‌گوید سجده دوم را به جا می‌آورد، آنچه در سجده اول ‏انجام داده در سجده دوم هم تکرار می‌کند.

۱۲. حال شخص باید «الله أکبر» گویان برای رکعت دوم بلند شود. بدین ترتیب رکعت اول تمام می‌شود. ‏

۱۳. در این رکعت هم اول سوره فاتحه و یک سوره (یا چند آیۀ دیگر) از قـرآن خوانده می‌شود بقیه مراحل مانند رکعت اول است.

۱۴. فقط شخص باید بعد از بلند شدن از سجده دوم همچنان که بین دو سجده نشسته بـود بنشیند و ‏ «التحیات» را به این ترتیب بخواند: «التحیات لله والصلوات والطیبات السـلام علیک ‏أی‌ها النبی ورحمة الله وبرکاته السلام علینا وعلی عباد الله الصالحین، أشهد أن لا إله إلاَّ الله، ‏وأشهد أنَّ محمداً عبده ورسوله». ‏

یعنی (تمام تعظیم‌ها و نماز‌ها و سایر پاکی‌ها فقط از آن خداست، سلام و رحمت و برکات خدا ‏بر تو باد‌ای پیامبر، و سلام بر ما باد و بر بندگان نیکوکار خدا، گواهی می‌دهم که جز خدای بر ‏حق معبودی نیست، و گواهی می‌دهم که محمد رسول و فرستاده اوست). ‏

۱۵. اگر نماز دو رکعتی بود مانند نماز صبح و جمعه و نماز هر دو عید، شخص به نشستنش ‏ادامه می‌دهد و نمازش را با خواندن این درود کامل می‌کند: «اللهم صلِ علی محمدٍ وعلی ‏آل محمد کما صلیتَ علی إبراهیم وعلی آل إبراهیم إنَّک حمیدٌ مجید، وبارک علی محمدٍ ‏وعلی آل محمد کما بارکتَ علی إبراهیـم وعلی آل إبراهیم إنَّک حمیدٌ مجید». ‏

(بار الها! درود و رحمت نازل فرما بر محمد و آل محمد، چنانکه بر إبراهیم و آل إبراهیـم رحمت ‏فرستادی، تو ستایش شده و بزرگوار هستی)

۱۶. شخص بعد از درود از چهار ‏چیز به خداوند پناه می‌برد: «اللهم إنی أعوذ بک من عذاب جهنم، ومن عذاب القبر، و من فتنة ‏المحیا و الممات، و من فتنة المسیح الدجال». ‏(خداوندا! من به تو پناه می‌برم از عذاب دوزخ، و عذاب قبر، و فتنۀ زندگی و برزخ، و فتنۀ ‏مسیح دجال)

۱۷. بعد می‌تواند آنچه از خیر دنیا و آخرت از خدا می‌خواهد دعا کند.

۱۸. در نهایت این نماز دو رکعتی اینگونه تمام می‌شود که شخص به سمت راست سلام می‌دهد: «السلام علیکم و رحمة الله» و همچنین به سمت چپ: ‏‏ «السلام علیکم و رحمة الله». ‏

۱۹. اگر نماز سه رکعتی باشد مانند نماز مغرب، و یا چهار رکعت باشد مانند نماز‌های ظهر و عصر ‏و عشاء شخص باید بعد از التحیات «الله أکبر» گویان بلند شود و فقط سوره الفاتحه را تلاوت کند.

۲۰. بعد مانند دو رکعت اول رکوع و سجود می‌کند، در رکعت چهارم هم به همان ترتیب عمل می‌کند. با این تفاوت که در وقت نشستن بطور متورک می‌نشیند، یعنی: پای چپ خود را زیر پای راست گذاشته ‏و مقعد خود را بر زمین می‌گذارد و پای راست خود را نصب می‌کند. ‏

۲۱. بعد از رکعت سوم در نماز مغرب، و بعد از رکعت چهارم در نماز‌های ظهر و عصر و عشاء شخص ‏تشهد اخیر را می‌خواند، بر پیامبر (صلی الله علیه وسلم) درود می‌فرستد و اگر خواست دعا می‌کند. سپس ‏به دو طرفش مثل همانی که گفتیم سلام می‌دهد و نماز به پایان می‌رسد.

منبع: سایت ستاره