منشأ اختیار در قرآن چیست؟
منشأ اختیار و قدرت، از دید قرآن، به خداوند منتهی می شود و مشروعیت هر قدرتی از این ناحیه تأمین می شود. او حق طاعت و مولویت دارد؛ زیرا خالق، مالک و مدیر است.
سهشنبه، 30 مهر 1398
تخمین زمان مطالعه:
موارد بیشتر برای شما
اما مشروعیت نیمی از مسیر و واقعیت است. نیم دیگر، مقبولیت است که همان پذیرش فرمان یا به بیان بهتر، قابلیت پذیرش دستور است؛ یعنی نوع فرمان، توجیهات مقدماتی آن، شرایط صدور فرمان، شرایط عمومی پیروان و عناصر تحت امر و امثال آن، در تأثیرگذاری فرمان، نقش دارند. به بیان دیگر، مشروعیت قدرت، مقتضی اطاعت است؛ ولی این مقتضی، برای تأثیر، تحقق شرایطی را نیاز دارد و نیز موانعی دارد. شناسایی این موانع، بسیار مهم است. به بیان سوم، قدرت به تنهایی کافی نیست، بلکه اقتدار نیز لازم است. اگر اقتدار را به معنای اعمال و نفوذ قدرت بدانیم، باید زمینه آن وجود داشته باشد. اگر زمینه اعمال قدرت نباشد، دستور دادن لغو است. بله اگر همه شرایط موجود شد، مخالفت، عصیان محسوب می شود و موجب مجازات است وگرنه عصیان تلقی نمی شود.
در فقه اسلامی، شرایط عمومی تکلیف عبارتند از: عقل، علم، بلوغ و اختیار. از اینرو اگر علم و اختیار منتفی شود، تکلیفی وجود ندارد؛ یعنی باید به فرمان و تکلیف، علم و آگاهی وجود داشته باشد و بدون اکراه و زور باشد؛ یعنی نباید مانعی برای اطاعت وجود داشته باشد. یکی از موانع می تواند این باشد که فرمان، بر خلاف مصالح و منافع عمومی اطاعت پذیران باشد. این حالت را مقبولیت فرمان نام می نهیم، که در کنار مشروعیت قدرت، یکدیگر را در فرآیند اطاعت تکمیل می کنند. بنابر این، نظریه پذیرش چستر بارنارد تقویت می شود و نظریه مدیریت رحمانی، جمع هر دو نظریه است؛ زیرا جمع مشروعیت و مقبولیت اقتضا دارد که هر دو نظریه کلاسیک و چستر بارنارد را تأیید کنیم.
بر این اساس، صرف این که فرماندهی مشروع است، نباید دستور دهد و انتظار اطاعت داشته باشد و مخالف خود را مرتد و عاصی و متمرد بداند، بلکه باید همه شرایط را بسنجد و سپس فرمان دهد. حضرت علی (علیه السلام) در همین باره، به مالک اشتر می فرماید: «هیچ گاه از کیفری که نموده ای، به خود مبال و نیز هرگز در کاری که پیش می آید و راه چاره دارد، سرعت به خرج مده. مگو: من مأمورم (و بر اوضاع مسلطم)، امر می کنم و باید اطاعت شود، که این موجب ورود فساد در قلب و خرابی دین و نزدیک شدن تغییر و تحول در قدرت است. آنگاه که بر اثر موقعیت و قدرتی که در اختیار داری، کبر و عجب و خودپسندی در تو پدید آید، به عظمت قدرت و ملک خداوند، که مافوق تو است، نظر افکن که این تو را از آن سرکشی پایین می آورد و آن شدت و آن تندی را از تو باز می دارد و آنچه از دستت رفته است، یعنی نیروی عقل و اندیشه ات، که تحت این خودپسندی واقع شده، به تو باز می گردد. از همتایی در علو و بزرگی با خداوند برحذر باش و از تشبه به او در جبروتش خود را برکنار دار؛ زیرا خداوند هر جباری را ذلیل و هر فرد خودپسند و متکبری را خوار خواهد ساخت». معنای این سخنان به اندازهای روشن است که نیازی به توضیح ندارد؛ اما به طور خلاصه، حضرت به مالک می فرماید که درست است که مشروعیت داری و از سلسله مراتب مشروع اختیار گرفته ای، ولی این اختیار و قدرت نباید تو را به حالتی وادارد که بگویی: هر چه می گویم همان است.
پایان سخن اینکه ما نیز باید به این دو اصل مهم مدیریتی :(1- اعمال مدیریت بر اساس اختیار نیروها ۲- اعمال مدیریت بر اساس بصیرت نیروها) توجه داشته باشیم و اگر یک مدیر هستیم این دو اصل مهم مدیریتی را در مورد زیر مجموعه ها رعایت کنیم و یا اگر قرار است به عنوان یک فرد زیر نظر مدیر انجام وظیفه کنیم، بر انجام کارها بصیرت و آگاهی داشته باشیم و اختیارمان نیز از روی بصیرت و آگاهی باشد . پس بصیرت یکی از اصول مهم زیر بنایی مدیریت اسلامی است. «مدیریت اسلامی» وقتی معنای صحیح پیدا می کند که مجموعه اصول آن در جایگاه خویش و در تعامل با اصول دیگر بکار گرفته شود، در غیر اینصورت توجه به یک اصل و نادیده گرفتن اصلی دیگر در واقع ناقض اعمال مدیریت بر مبنای ارزشهای اسلامی و بر مبنای اصول مدیریت اسلامی خواهد بود.
منبع: اصول ومبانی مدیریت در اسلام، مهرداد حسن زاده و عبد العظیم عزیزخانی، انتشارات هنر آبی، چاپ اول، تهران، 1390
مقالات مرتبط
ارسال نظر
با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.
متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.
تازه های مقالات
قهوه کلد برو چیست؟ چگونه در خانه قهوه کلد برو درست کنیم؟
۱۰ تجربهی منحصربهفرد در کیش که هرگز فراموش نخواهید کرد
تبلیغات تلویزیونی
انتقام مظلومان از ظالمان از دیدگاه حضرت علی (علیه السلام)
مشاوره سئو چیست
وعده صادق الهی از منظر رهبر انقلاب امام خامنه ای(حفطه الله)
آشنایی با انواع زیورآلات با ورق طلا 24 عیار
ثامن تجارت؛ سامانه خرید و قیمت روز آهن آلات
نکاتی برای نگهداری بهتر از پیراهن های مردانه در منزل
وعده های صادق خداوند در قرآن کدامند؟
بیشترین بازدید هفته
آیا استحمام در زمان آبله مرغان خطرناک است؟
نماز استغاثه امام زمان (عج) را چگونه بخوانیم؟
نحوه خواندن نماز والدین
زنگ اشغال برای برخی تماس گیرندگان
گیاه بیلهر خواص و عوارضی دارد؟
وجود خلط یا مخاط شفاف در مدفوع
طریقه خواندن نماز شکسته و نیت آن
لیست کاملی از خدایان و الهههای یونانی
دعا برای ختم به خیر شدن امور و گشایش مسائل
پیش شماره شهر های استان تهران
موارد بیشتر برای شما
حکمت | برای کوچکترین نعمت ها شکر کنید ! / استاد عزیزی
حکمت | خجالت بکش، چیو قبول داری؟ / استاد رفیعی
حکمت | ای که گفتی فمن یمت یرنی / استاد رفیعی
حکمت | بقیه از من بهترن / استاد قاسمیان
حکمت | در هر مصیبتی جایگزینی هست / استاد قاسمیان
رئیسی: بانکها حق بنگاهداری ندارند
قهوه کلد برو چیست؟ چگونه در خانه قهوه کلد برو درست کنیم؟
جزئیات مهم از تسلیحات استفاده شده سپاه در حمله به اسرائیل
حضور باشکوه مردم سمنان پیش از سخنرانی رئیسجمهور
لحظه عجیب برخورد مهدی طارمی با عکاسان کنار زمین
مهدی طارمی باز هم گل زد
بازتاب عملیات تنبیهی سپاه و شوخیهای مجازی
خلاصه دیدار سپاهان 1-0 ذوب آهن
شکارچیان گنبد آهنین
تصاویری از قبرستان بقیع پیش از تخریب