موقوفه البرز، میراثی ماندگار برای جامعه علمی ایران | قدیمی ترین موقوفه های ایران (7)

موقوفه البرز، میراثی ماندگار برای جامعه علمی ایران
بنیاد فرهنگی البرز در سال ۱۳۴۲ شمسی با هدف کمک به اشاعه فرهنگ کشور، تجلیل از مقام علمی دانشمندان و پژوهندگان برتر ایرانی و همچنین تشویق دانشجویان و دانش­‌آموزان برگزیده تاسیس شد. این هدف با اعطای «جایزه بنیاد البرز» صورت می‌گیرد و توسط مرحوم حسینعلی البرز وقف شده است. از سال ۱۳۵۸ تاکنون بنیاد فرهنگی البرز تحت نظارت هیئت امنایی سازمان اوقاف و امور خیریه به فعالیت خود ادامه می‌دهد.

معرفی بنیاد فرهنگی البرز
بنیاد فرهنگی البرز در سال 1342 با سرمایه و همت مردی نیک سیرت و خیر اندیش مرحوم آقای حسینعلی البرز تأسیس گردید.

انگیزه تأسیس بنیاد فرهنگی البرز
از آنجائیکه اقدامات خیرخواهانة پراکنده نمی توانست حس نوع دوستی او را اقناع کند، ایشان اقدام ماندگاری انجام داد. مرحوم طهمورث فقیه مولف کتاب چهره ماندگار وقف از قول ایشان می نویسد:

"درست در شبی که فردای آن می­بایست عازم سفر مکة معظمه شوم، تبی سخت وجانسوز وجودم را فراگرفت، حتی رمق ناله کردن برایم نمانده بود، دراین حال به عالم خلسه فرو رفتم، درخواب مردی روحانی به بالینم آمد و گفت :اگر میخواهی از این تب سوزان جان سالم بدر ببری فعلاً از سفر مکه منصرف شو بیا هزینه سفر و اندوخته ات را درمکانی متمرکز وقف آموزش فرزندان کشورت کن تا زنده بمانی و رستگار شوی چون کعبه در کنار توست حجت قبول، چشم که باز کردم کسی را در کنارم ندیدم...با همسفرم تماس گرفتم و به او گفتم: فلانی؟! من دیگر به سفر نمی آیم، تب کردم سخت مریضم و قادر به حرکت نیستم... فعلاٌ قسمت نبود...."

مرحوم البرز در خاطرات خود می نویسد: با مشورت اساتید دانشگاه­ها، حقودانان و سه دخترش که هرسه نفر آنان صاحب نظردر امور فرهنگی و تربیتی هستند، تصمیم گرفتم حاصل زحمات خود را وقف اشاعه فرهنگ کشورم کنم و در بنیادی متمرکز سازم.

بنیاد فرهنگی ح.ع. البـــرز در تاریخ 24 اسفند 1342 با اختصاص مبلغ ده میلیون ریال وجه نقد و با هدف اشاعه فرهنگ کشورتاسیس و در اداره ثبت شرکتها به شماره 622 ثبت شده است.

اساسنامه بنیاد بخاطر تحولاتی که در در سیستم آموزشی کشور به عمل می آمد برحسب مقتضای زمان بارها مورد بازنگری قرار گرفت. از جمله مهمترین تغییرات می توان به جایگزین شدن جایزه حسن تحصیل در اساسنامه سال 1356 به جای وام شرافتی و اشتغال به کار در اساسنامه سال 1342 اشاره کرد.

قرار گرفتن بنیاد تحت پوشش سازمان اوقاف و امور خیریه
در فروردین 1358/01/24 مؤسس محترم با ارسال نامه ای از کانادا به حضور رهبر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی(ره) تولیت بنیاد را به معظم له واگذار نمود.

بخشی از نامه مرحوم البرز به حضرت امام خمینی(ره) :

"حضور مبارک حضرت ایت ا... روح ا... خمینی مرجع تقلید شیعیان دامت برکاته محترما بعرض میرساند، درحالیکه بعلت عمل جراحی معده در تاریخ 7 اسفند1357و گذراندن دوره نقاهت، حقیر نمی توانست از نزدیک شاهد تحولات و انقلاب مردم شریف ایران باشد با قلبی شکسته ولی امیدوار از دور آرزوی موفقیت آن حضرت را در رهبری ملت ایران از درگاه احدیت صمیمانه خواستار است. در این دوران سالخوردگی دیگر از اینجانب سعادت ادامه اداره امور بنیاد برنخواهد آمد، بدینوسیله تولیت موقوفات را از منقول و غیر منقول و وجوه نقدینه بعهده مقام منیع آن حضرت واگذار مینماید که هر نحو صلاح بدانند با در نظر گرفتن مواد اساسنامه و وقفنامه اقدام لازم را معمول فرمایند و یقین حاصل است که این اقدام خیر در درگاه احدیت بی اجر نخواهد ماند ..."

حضرت امام خمینی (ره ) ذیل نامه موسس بنیاد چنین مرقوم فرمودند :
بسمه تعالی
حضرات آقایان هیئت امناء اوقاف؛ هیئتی برای رسیدگی به مندرجات وقف نامه مذکور در این ورقه تعیین نمائید، معلوم است، این هیئت مرکب از امناء و معتمدین ویک نفر روحانی مورد اعتماد خواهد بود"
والسلام علیکم
روح ا... موسوی الخمینی

معرفی موسس بنیاد فرهنگی البرز
حسینعلی البرز فرزند مرتضی البرز آشتیانی (ضیاء الدوله) در سال 1285 شمسی در تهران (خیابان جمهوری اسلامی فعلی) و دریک خانواده خوشنام متولد شد.

در سن دوسالگی مادرش را از دست داد. درسن 7 سالگی وارد مدرسه قزاقخانه که در آن زمان روس­ها تاسیس کرده بودند، شد و بدین ترتیب با زبان روسی آشنا گردید .

فارغ التحصیلان مدرسه قزاقخانه الزاماً میبایستی به خدمت ارتش در می­آمدند و از آنجائیکه ایشان تمایلی به ورود در ارتش نداشتند با رضایت پدر تغییر رشته داده و وارد کالج البرز شدند. در آنجا مرحوم البرز با بهره­مندی از هوش سرشار و استعداد بالا خیلی زود با زبان انگلیسی آشنا شدند.

درکالج البرز یکی از استادان زبان انگلیسی که ریاست کالج را نیز به عهده داشت فردی بود بنام دکتر سموئیل­ جردن که با سخت کوشی، رفتار مؤدبانه وگفتاری همراه با ادب و مهربانی تاثیرات فراوانی بر زندگی مرحوم البرز گذاشتند ومرحوم البرز در خاطرات و مثال­هایش بسیار از ایشان یاد میکردند و کتابخانه دکتر جردن را به یاد ایشان تاسیس کردند.

در سال 1304 شمسی با اخذ دیپلم از کالج البرز فارغ التحصیل شده و با تسلط به زبان انگلیسی بعنوان مترجم وارد وزارت مالیه (دارایی فعلی) شدند .

پس از مدتی به سبب بیماری برونشیت وتجویز پزشک به خوزستان منتقل گردیدند، خواسته­های نامشروعی که خوانین محل در باب نحوه پرداخت مالیات داشتند او را از خدمت در وزارت دارایی منصرف ساخت، از آنجا به تهران باز گشتند و پس از مدتی در وزارت عدلیه بعنوان منشی شعبه اول استخدام شدند.

در سال 1310 بنا به درخواست پدر که آرزوی ازدواج تنها پسرش را داشت با خانمی فهمیده و خدا شناس بنام فخرالزمان ازدواج میکند و حاصل این ازدواج سه فرزند دختر بنام­های ودیعه، طلیعه و منیژه می باشد که آنان نیز افرادی خیر و دارای تحصیلات عالیه در ایران و خارج کشور بودند بطوریکه بارها مرحوم البرز از فرزندان خود با افتخار یاد کرده است مرحوم البرز دربارة دختران خود میگوید:

«... برای برخی این توهم پیش آمده که من با نهادن همه هستی خود در بنیاد فرهنگی، آنان را از ارث محروم نمودم، اما من ارث با ارزش تری برای آنان باقی گذاشتم "دانش و انسانیت". این دانش را آنان در پناه کوشش های شبانه روزی خود به دست آوردند و انسانیت را از دامن مادری با تقوی و نیک سرشت آموختند.

مهم اینجاست که خود فرزندان من با پرورش صحیح خود احساس کردند که هیچ نیازی به میراث من ندارند. آنها نه تنها به من نیاز ندارند بلکه آنچه را هم من به عنوان جایزه حسن تحصیل سالها پیش به آنها بخشیده بودم و ارزش فعلی آن بیش از 20 میلیون ریال است به میل خود با همان نیتی که داشتم و دارم، وقف هدف بنیاد نمودند و این به راستی باعث سرافرازی من است؛ ...تصمیم گرفتم این ثروت را به جای آنکه در اختیار بازماندگان خویش قرار دهم تماماٌ در اختیار فرزندان وطن که آنان را نیز فرزندان خود می دانم، قرار دهم تا به نحو شایسته­تری به مصرف برسد.» - -