خبری در هفته گذشته توجه کاربران شبکه‌های اجتماعی را به خود جلب کرد؛ آن خبر خیز واتس اپ برای دریافت اطلاعات بیشتر از کاربران خود بود. واتساپ در وبلاگ رسمی خود اعلام کرد: «موافقت با شرایط جدید واتساپ به این معنی خواهد بود که داده‌های خصوصی کاربر، از جمله شماره تلفنش، با فیسبوک، که صاحب واتساپ است، به اشتراک گذاشته می‌شود.» همچنین نوشت: «همه کاربران باید تا ۸ فوریه ۲۰۲۱ شرایط جدید را بپذیرند؛ در غیر این صورت دسترسی به چت‌ها و مخاطبین‌شان را از دست می‌دهند. این به‌روزرسانی به‌صورت یک اعلان درون‌برنامه‌ای نمایش داده می‌شود و کاربران می‌توانند تا رسیدن آن تاریخ از آن چشم‌پوشی کنند. بعد از به‌روزرسانی "سیاست حفظ حریم خصوصی" هیچ تغییری در شیوه اشتراک داده‌های واتساپ در مناطق اروپا (شامل انگلیس) ایجاد نمی‌شود.»
سخنگوی فیسبوک نیز گفت: «برای رفع هرگونه تردید، هنوز هم این گزینه وجود دارد که واتساپ از داده‌های کاربران منطقه اروپا برای بهبود محصولات و تبلیغاتش استفاده نکند.» این داده‌ها شامل این موارد می‌شود؛ سطح باتری، قدرت سیگنال، نسخه برنامه، اطلاعات مرورگر، شبکه تلفن همراه، اطلاعات ارتباطی (شامل شماره تلفن، اپراتور تلفن همراه و ISP) زبان و منطقه زمانی، آدرسIP، اطلاعات عملکرد دستگاه و شناسه‌ها (شناسه‌های منحصر به‌فرد محصولات فیسبوک مرتبط با هر دستگاه یا حساب).
اما این سیاست‌گذاری به مذاق بسیاری از کاربران واتساپ خوش نیامد. برخی از کابران به سیاست جدید این پیام‌رسان در حفظ حریم خصوصی انتقاد کردند؛ بسیاری از آنها گفتند قصد دارند به یک پیام‌رسان دیگر، همانند تلگرام بروند. قضیه تاحدی جدی است که «ایلان ماسک» مدیر عامل تسلا موتورز، دیروز به سیاست‌های جدید فیسبوک انتقاد کرد و از کاربران خواست به جای واتساپ، از پیام‌رسان سیگنال استفاده کنند.
عقب نشینی واتس اپ
با آنکه مدیران واتس اپ اعلام کردند در مورد حریم خصوص کاربران هیچ تغییر سیاستی ندارند، واکنش‌ها و موج انتقادها فرو ننشست و واتس اپ پس از واکنش‌های تند کاربران فضای مجازی مجبور به عقب‌نشینی شد، تاجایی که این تغییرات را تا 15ماه مه به تعویق انداخت و اعلام کرد: «ما از بسیاری از افراد شنیده‌ایم که ابهام زیادی درباره به روزرسانی‌های اخیر ما پیش آمده است؛ اطلاعات نادرست فراوانی وجود دارد که باعث ایجاد نگرانی شده و ما می‌خواهیم به همه کمک کنیم تا حقایق و اصول ما را بدانند.»
مدیران واتس اپ گفتند: «واتس اپ براساس یک ایده ساده بنا شد. آنچه که با دوستان و خانواده‌تان به اشتراک می‌گذارید، بین خود شما باقی می‌ماند. این یعنی ما همیشه از مکالمات شخصی شما با رمزگذاری سرتاسری محافظت می‌کنیم، بنابراین نه واتس اپ و نه فیسبوک نمی‌توانند این پیام‌های خصوصی را ببینند.
مدیران واتس اپ به دنبال داده‌هایی بودند که به زعم خودشان بی اهمیت است. اما کاربران در همین حد هم نمی‌خواهند اطلاعات بیشتری از خود بدهند. واتس اپ در مورد این اطلاعات گفت: «این به‌روزرسانی شامل گزینه‌های جدیدی برای پیام‌رسانی افراد به مشاغل و کسب و کارها در واتس اپ است و شفافیت بیشتری درباره چگونگی گردآوری و استفاده ما از داده‌ها ارائه می‌کند.» همچنین افزود: «ما معتقدیم که افراد بیشتری در آینده از فروشگاه‌های ما خرید خواهند کرد و برای‌مان مهم است که افراد از این خدمات آگاه باشند.» ظاهرا این شفاف سازی نتوانست اعتماد عمومی را جلب کند و کاربران بدون فوت وقت از واتساپ خارج و به پلتفرم‌های دیگر پیوستند. در این بین کاربران ایرانی شبکه‌های اجتماعی نیز اذعان داشتند که می‌خواهند از واتس اپ بروند و به پیام‌رسان های خارجی دیگر بپیوندند. اما یک سوال پیش می‌آید...
چرا پیام‌رسان‌های خارجی؟
از بدو شکل‌گیری پیام‌رسان‌ها، مسئله حریم خصوصی برای کاربران ایرانی و غیرایرانی اهمیت به‌سزایی داشت. از همان ابتدا که واتس اپ شروع به فعالیت کرد به گفته خودشان حریم خصوصی در آن رعایت می‌شد، اما طی مرور زمان مشخص شد این حرف صحت ندارد.
بر اساس گزارش وب سایت «gadgets.ndtv» «پاول دوروف» مؤسس و مدیر عامل اپلیکیشن پیام‌رسان «تلگرام» با اشاره به آسیب‌پذیری‌ها در واتس اپ، به کاربران هشدار داده و توصیه کرده است که «به منظور حفاظت از حریم خصوصی و ارتقای امنیت سایبری بهتر است این اپلیکیشن را از گوشی خود حذف و لغو نصب کرده و واتس اپ را ترک کنند.» وی در ادامه اظهاراتش، خاطرنشان کرد که «کاربران واتس اپ شاهد افشای اطلاعات شخصی خود در فضای مجازی خواهند بود.» علاوه بر ادعای پاول دووروف شواهد دیگری بر ناامن بودن واتس اپ و البته همه پیام‌رسان‌های خارجی وجود دارد که اخبارش به طور فزاینده‌ای در فضای مجازی منتشر گردید. برهمین اساس نمی‌شود گفت واتس اپ یک نرم افزار کاملا ضد نفوذ و هک می‌باشد.
در میان کش‌مکش‌های تلگرام و واتس اپ و فیلترینگ تلگرام پیام‌رسان‌های داخلی ایران نیز ادعا داشتند که می‌توانند پابه‌پای پیام‌رسان‌های خارجی جلو بیایند، اما ایرانیان از آن استقبال نکردند. شاید یکی از دلایلش ضعف در کارایی و رابط کاربری و سرعت آن باشد. اما پیام‌رسان‌های داخلی خود را بهینه سازی کردند و در میدان رقابت حاضر شدند. رشد برخی پیام‌رسان‌های ایرانی با تلاش شبانه‌روزی متخصصان سرعت قابل توجهی گرفت و با نمونه‌های خارجی نظیرtelegram و whatsapp در یک سطح دیده شدند، اما باز هم نتوانست آن‌طور که باید خود را در دل ایرانیان جا کنند. اما احتمال دیگر این عدم استقبال می‌تواند عدم اطمینان از امنیت این پلتفرم‌ها باشد. امنیتی که توسط مدیران پیام‌رسان‌های داخلی به هیچ وجه تضمین نشد.
سیگنال یا واتس اپ؟
در روزهای اخیر که کاربران شبکه‌های اجتماعی به‌دلیل سیاست‌های حفظ حریم خصوصی جدید واتس اپ سردرگم بودند که به چه پیام‌رسانی پناه ببرند. «ایلان ماسک» بنیان گذار شرکت «تسلا موتورز» با پیامی در صفحه شخصی خوددر توئیتراعلام کرد: «use signal» (از سیگنال استفاده کنید) این پیام، بسیار واضح و روشن بود برای فعالان شبکه‌های اجتماعی و به یک‌باره همگی شروع به نصب این نرم افزار به اصطلاح تماما رمزگذاری شده کردند.
ایلان ماسک سابقاً هم در انتقاد به سیاست‌های حفظ حریم خصوصی فیسبوک در سال ۲۰۱۸، نه‌‌تنها صفحه شخصی خود را از این برنامه حذف کرد، بلکه صفحه‌ی مربوط به شرکت‌های تسلا و اسپیس X را هم حذف کرد. پس این جهت‌دهی به سمت پیام‌رسانی دیگر طبیعی به‌نظر می‌رسد.
پشت پرده ماجرای سیگنال
ایلان ماسک شاید به ایده برخی با این کار انتقاد از واتس اپ و شریک تجاری آن فیسبوک کرده اما به عقیده برخی دیگر این ماجرا بیشتر تبلیغ بوده تا انتقاد! زیرا واتس اپ و سیگنال از یک ریشه هستند و عضوی از یکدیگرند و همان‌طور که می‌دانید مالک سیگنال «مارلین اسپایک» می‌باشد و بیوگرافی‌اش بدین شرح می‌باشد:
مارلین اسپایک متولد ایالت جورجیا است. در اواخر دهه 1990 در سن 18سالگی به سانفرانسیسکو نقل مکان کرد، وی سپس در چندین شرکت فناوری از جمله سازنده نرم افزار زیرساخت، سازمان «BEA Systems Inc» کار کرد. در سال 2010 «مارلین اسپایک» مدیر ارشد فناوری و بنیانگذار «Whisper Systems» بود، یک شرکت راه اندازی امنیت تلفن همراه. در ماه مه 2010 «Whisper Systems TextSecure» و «RedPhon» را راه اندازی کرد. اینها اپلیکیشن‌هایی بودند که به ترتیب پیام کوتاه و تماس صوتی رمزگذاری شده را ارائه می‌دادند. این شرکت در اواخر سال 2011 توسط شرکت رسانه‌های اجتماعی «توئیتر» با مبلغی نامشخصی خریداری شد. این خرید در درجه اول به این منظور انجام شد که آقای مارلین اسپایک بتواند به شرکت تازه تاسیس آن زمان در بهبود امنیت خود کمک کند.
مارلین اسپایک در اوایل سال 2013 توییتر را ترک کرد و«Open Whisper Syste» را به‌عنوان یک پروژه مشترک برای توسعه مداوم Text Secure و Red Phone تأسیس کرد. در آن زمان، مارلین اسپایک و «ترور پرین» شروع به توسعه پروتکل سیگنال کردند که نسخه اولیه آن برای اولین بار در فوریه 2014 در برنامه Text Secure معرفی شد. در نوامبر 2015 ، Open Whisper Systems برنامه های Text Secure و Red Phone را به صورت سیگنال متحد کرد.
بین سالهای 2014 و 2016 ، مارلین اسپایک با واتس آپ ، فیسبوک و گوگل همکاری کرد تا پروتکل سیگنال را در سرویس‌های پیام‌رسانی خود ادغام کند. در 21 فوریه 2018، مارلین اسپایک و بنیانگذار واتس اپ «برایان اکتون» تشکیل بنیاد سیگنال را اعلام کردند.
پس شاید بتوان گفت واتس اپ در به اوج رساندن نرم‌افزار سیگنال دخیل بوده و از سه ترفند استفاده کرده است.
اول: تغییر سیاست‌های کلی حفظ حریم خصوصی واتس اپ به‌جهت ترغیب استفاده از نرم افزار دیگر؛ دوم: تبلیغ نرم‌افزار سیگنال از طریق افراد مشهور(ایلان ماسک و جک دورسی) و پشتیبانی خبری به جهت بالا بردن تعداد نصب این نرم افزار؛ سوم: یک قبض و بسط زیرکانه و بعد برگشتن به حالت قبل! بنابراین احتمال دارد پس از جا افتادن سیگنال، واتس اپ به کلی از تغییرات خود صرف نظرکنند؛ همانند وقتی که می‌خواستند از کاربران واتس اپ هزینه دریافت کنند، که بعد از واکنش کاربران از این تصمیم صرف نظر کرد.
سیگنال به چه جهتی طراحی شده؟
حال باتوجه به اینکه سوابق مدیرعامل واتس اپ و مدیر عامل سیگنال معلوم شد و از جهتی دیگر ارتباط «ژان کوم» با اسرائیل کاملا مشهود می‌باشد، دور از انتظار نیست که سیگنال نیز یک بدافزار جاسوسی باشد.
سوال اصلی آن است که غیر از منافع مادی هنگفت چه منافعی برای این پلتفرم‌ها و نرم‌افزارهای اطلاع‌رسانی و اجتماعی در نظر گرفته شده است که حاضرند واتس اپ را قربانی کنند تا سینگنال رشد پیدا کند؟