گزارش بی سر و ته از جانی بی‌مکافات
دولت بایدن یک گزارش کاملاً «بی‌سر‌و‌ته» درباره قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار سعودی واشنگتن‌پست منتشر و محمد بن‌سلمان ولیعهد عربستان را «صادر‌کننده مجوز» عملیات قتل خاشقجی در استانبول معرفی کرد. جو بایدن، رئیس‌جمهور امریکا بعد از انتشار این گزارش گفته که دولت امریکا به دنبال ایجاد «تغییرات قابل‌توجهی» در سیاست خود مقابل عربستان سعودی است، ولی حتی از اعمال تحریم علیه بن‌سلمان اجتناب کرد. آنتونی بلینکن، وزیر خارجه امریکا اعلام کرده هدف واشنگتن، تخریب روابط با ریاض نیست.دیروز یک گزارش چهاربرگی شامل ارزیابی «اداره اطلاعات ملی امریکا (ODNI)» درباره نقش دولت عربستان در قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد دولت عربستان منتشر شد. این گزارش نه شماره صفحه دارد و نه مشخص است که کدام یک از ۱۶ نهاد اطلاعاتی زیر نظر «اداره اطلاعات ملی امریکا» آن را تهیه کرده؛ روی نام سازمان طبقه‌بندی‌کننده گزارش و سازمانی که آن را از طبقه‌بندی خارج کرده و همچنین شماره صفحات گزارش، قلم گرفته شده و در نتیجه مشخص نیست که اصل گزارش در چند صفحه بوده و صفحات منتشر شده، مربوط به اول، وسط یا آخر گزارش هستند؟! کل محتوای گزارش، به جز ۲۱ اسم منتشر شده آن، کمتر از ۶۰۰ کلمه است و نه ابتدای آن مشخص است و نه انتهای آن.
۷۷ منهای یک اسم برای تحریم
گزارش اطلاعاتی امریکا که حدود پنج هفته بعد از ورود جو بایدن، رئیس‌جمهور امریکا به کاخ سفید منتشر شده، به صراحت محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان را عامل صادر‌کننده دستور قتل خاشقجی معرفی و تصریح می‌کند: «ما ارزیابی می‌کنیم که محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، عملیاتی را در استانبول ترکیه برای دستگیری یا کشتن جمال خاشقجی، روزنامه نگار سعودی تأیید کرده است. ما این ارزیابی را بر اساس کنترل ولیعهد بر (روند) تصمیم‌گیری در پادشاهی (سعودی)، دخالت مستقیم یک مشاور کلیدی (او) و اعضای حلقه محافظتی محمد بن‌سلمان در جزئیات عملیات و حمایت ولیعهد از به کارگیری اقدامات خشونت آمیز برای ساکت کردن مخالفان در خارج از کشور، از جمله خاشقجی، انجام داده‌ایم.ولیعهد از سال ۲۰۱۷ به طور کامل بر سازمان‌های امنیتی و اطلاعاتی پادشاهی کنترل داشته و بسیار بعید است که مقامات سعودی بدون مجوز ولیعهد، عملیاتی از این دست را انجام دهند.» گزارش اطلاعاتی امریکا گفته است: «ولیعهد سعودی، خاشقجی را تهدیدی مستقیم برای پادشاهی عربستان می‌دید و از اقدامات خشن برای ساکت کردن او حمایت می‌کرد.»در این گزارش، نام ۲۱ فرد دیگر به جز محمد بن‌سلمان، به عنوان افرادی نام برده شده که ارزیابی دستگاه اطلاعاتی امریکا با «اطمینان زیاد» این است که در قتل جمال خاشقجی مشارکت داشته یا صادر‌کننده دستور بوده یا به طور غیرمستقیم در قتل او از طرف محمد بن‌سلمان نقش داشته‌اند.
نام چهره‌های شناخته‌شده‌ای مانند سعود القحطانی، نایف العریفی، خالد العتیبه، احمد زاید عسیری و محمد العتیبی در میان این ۲۱ اسم دیده می‌شود، ضمن اینکه دولت امریکا اعلام کرده که یک لیست ۷۶ نفره از سعودی‌ها برای اعمال تحریم وزارت خارجه امریکا تهیه کرده است. جو بایدن، رئیس‌جمهور امریکا بعد از انتشار این گزارش از تغییر در سیاست امریکا در برابر عربستان سعودی صحبت کرد و گفت: «من با پادشاه (عربستان سعودی) صحبت کردم، نه با شاهزاده. من به او واضح گفتم که قواعد در حال تغییر است و ما امروز و دو شنبه تغییرات قابل توجهی را اعلام خواهیم کرد.» بایدن همچنین گفته که ایالات متحده، عربستان را به دلیل نقض حقوق بشر مسئول و جوابگو خواهد دانست، ولی آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه امریکا این را روشن کرد که هدف این اقدامات واشنگتن، تخریب روابط با ریاض نیست.
موضع‌گیری که نشان می‌دهد واشنگتن بایدن هم به‌رغم دستورکار حقوق بشری، با واشنگتن ترامپ فاصله زیادی ندارد. وزارت خارجه عربستان در بیانیه‌ای اعلام کرد: «آن چیزی که در گزارش ذکر شده نتیجه‌گیری‌های اهانت آمیز و غیرصحیح درباره مقام‌های ارشد کشور بوده که به هیچ وجه نمی‌توان آن را قبول کرد. همچنین این گزارش شامل مجموعه‌ای از اطلاعات و نتیجه‌گیری‌های غیرصحیح است.» وزارت خارجه عربستان سعودی آنچه را قبلاً توسط مقامات ذی‌صلاح در عربستان صادر شده بود تأیید می‌کند، مبنی بر اینکه این جنایت فجیع نقض آشکار قوانین عربستان و ارزش‌هایی است که توسط گروهی انجام شد که تمام مقررات و اختیارات دستگاه‌هایی را که در آن کار می‌کردند، نقض کردند.
امریکا فقط تسلیحات دفاعی خواهد فروخت!
جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار، مقاله‌نویس و نویسنده منتقد دولت عربستان و مدیر و سردبیر ارشد شبکه خبری العرب بود که برای روزنامه امریکایی واشنگتن‌پست نیز مقاله می‌نوشت. خاشقجی روز ۲ اکتبر ۲۰۱۸ برای ثبت ازدواج خود به سرکنسولگری عربستان در استانبول رفت و همان جا ناپدید شد و چند روز بعد، منابع ترکیه‌ای اعلام کردند که ارزیابی اولیه پلیس ترکیه نشان می‌دهد که خاشقجی در کنسولگری عربستان در استانبول به قتل رسیده و تکه‌تکه شده است. دولت ترامپ از پیگیری و علنی کردن ارزیابی اطلاعاتی امریکا درباره قتل خاشقجی خودداری کرده بود، ولی دولت بایدن از ابتدا اعلام کرد که ارزیابی اطلاعاتی امریکا از قتل خاشقجی را منتشر خواهد کرد. حالا با منتشر شدن گزارش چهاربرگی، دولت امریکا در حالی از تغییر در مناسبات با عربستان صحبت می‌کند که نحوه و محتوای گزارش منتشر شده، ابهاماتی جدی در این باره ایجاد کرده است. دولت امریکا اعلام کرده که قصد ندارد محمد بن‌سلمان را که در گزارش اطلاعاتی او را «صادر‌کننده مجوز» قتل خاشقجی خوانده، تحریم کند.رسانه‌ها گزارش داده‌اند که ممکن است امریکا در قرارداد‌های فروش سلاح به عربستان تجدیدنظر کند و فروش تسلیحات به تسلیحات دفاعی منحصر شود، ولی اگنس کالامارد، گزارشگر سرشناس حقوق بشر سازمان ملل از تصمیم واشنگتن مبنی بر تحریم نکردن محمد بن‌سلمان در ارتباط با قتل جمال خاشقجی انتقاد کرده و این اقدام واشنگتن را «بسیار ناگوار» خوانده است. به گفته او چنین تصمیمی مثل این است که کسی گناهکار باشد، اما دادگاه او را آزاد کند. باب منندز، رئیس دموکرات کمیته روابط خارجی مجلس سنای امریکا ضمن استقبال از انتشار گزارش قتل جمال خاشقجی اعلام کرد، واشنگتن باید از شخص ولیعهد سعودی درباره این قتل حساب‌کشی کند.
نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان امریکا نیز در بیانیه‌ای خواستار بازنگری روابطه امریکا با عربستان شد و گفت: «گزارش تکان‌دهنده جامعه اطلاعاتی، آنچه را جهان از مدت‌ها قبل می‌دانست، تأیید می‌کند؛ اینکه جمال خاشقجی به‌طرز بی‌رحمانه‌ای با دستور مقامات سعودی از جمله شاهزاده محمد بن‌سلمان به قتل رسیده است. این اتفاق شنیع، با حاکمیت قانون و اساسی‌ترین درک از حقوق بشر در تضاد است.» روزنامه گاردین نیز نوشت: «جمعه روزی بود که خودستایی جو بایدن برای بازگرداندن حقوق بشر به کانون سیاست خارجی امریکا متحمل ضربه سنگینی شد و به دیوار آجری قدرت بزرگ واقع‌گرایی سیاسی اصابت کرد، اتفاقی که معمولاً برای چنین تحرکاتی رخ می‌دهد.»
به نوشته گاردین «دولت جدید امریکا آنطور که وعده داده بود از قانونی که کنگره وضع و سلف او از آن چشم‌پوشی کرده بود، تبعیت کرد. این دولت یک خلاصه گزارش غیرمحرمانه از ارزیابی اطلاعاتی مبنی بر اینکه محمد بن‌سلمان، ولیعهد سعودی قتل و امحای جمال خاشقجی، اصلاح‌طلب سعودی و ستون‌نویس واشنگتن پست را «تأیید کرده بود» منتشر ساخت.»این در حالی است که سازمان «اکنون دموکراسی برای جهان عرب» (DAWN) که مقر آن در امریکاست، اعلام کرد: تمام کشور‌هایی که به حاکمیت قانون احترام می‌گذارند باید به نقش خود برای تحقق عدالت در حق جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد سعودی عمل کنند.
گاوبازی!
بایدن هم دنبال انتقام از متحد سعودی ترامپ است و هم تلاش می‌کند گاو شیرده واشنگتن در منطقه را حفظ کند. گروه بین‌الملل: سرانجام کاخ سفید مجوز انتشار گزارش محرمانه اداره اطلاعات ملی ایالات متحده با عنوان «ارزیابی نقش رژیم سعودی در قتل جمال خاشقجی» را صادر کرد؛ گزارشی که به وضوح محمد بن‌سلمان، ولیعهد رژیم سعودی را به عنوان مطلع حتمی و حتی آمر قتل این روزنامه‌نگار مخالف در جریان حضورش از کنسولگری عربستان در استانبول معرفی می‌کند.در همان مقدمه این گزارش طبقه‌بندی شده که 11 فوریه گذشته توسط دفتر مدیریت اطلاعات ملی آمریکا در اختیار نمایندگان و سناتورهای کنگره قرار گرفته بود، آمده است: «ارزیابی ما این است که محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی عملیات بازداشت و قتل جمال خاشقجی در کنسولگری این کشور در استانبول ترکیه را تایید کرده است».
همچنین تاکید شده بن‌سلمان نه‌تنها در تصمیم‌سازی این اقدام، بلکه اجرای آن و حتی جزئیات جنایت علیه خاشقجی نیز نقش کلیدی و غیرقابل انکار داشته است. جامعه اطلاعاتی آمریکا همچنین بدین موضوع مهم اشاره کرده که محال است ولیعهد سعودی از سال 2017 به این سو بر هیچ‌یک از عملیات‌های دستگاه‌های امنیتی و اطلاعاتی کشورش که خود رسما در راس آن قرار داشته، اشراف نداشته باشد.
جمال خاشقجی دوم اکتبر 2018 پس از آنکه همسر ترکیه‌ای‌اش خدیجه چنگیز را مقابل در ورودی کنسولگری سعودی در استانبول تنها گذاشت، بر اساس دعوت رسمی یک مقام بلندپایه ریاض وارد آن شد اما بعد تا چند روز از انظار ناپدید شد. با پیگیری خانم چنگیز و دولت و پلیس ترکیه مشخص شد ماموران سعودی به رغم اظهار بی‌اطلاعی حکومت عربستان، روزنامه‌نگار مخالف خود را در داخل کنسولگری شکنجه داده، به قتل رسانده و سپس قطعات بدن او را به خارج از ساختمان منتقل و امحا کرده‌اند.
لحن متناقض بایدن و کاخ سفید
با وجود اتهام رسمی جامعه اطلاعاتی آمریکا به بن‌سلمان درباره ترور خاشقجی اما دولت واشنگتن هنوز هیچ برنامه‌ای برای تحریم بن‌سلمان نداشته و فقط به تحریم برخی نهادها و چهره‌های مرتبط با او بسنده کرده است که این خود می‌تواند به اندازه افشای قتل خاشقجی یک رسوایی تلقی شود. این رسوایی، سکوت یا بی‌عملی هر ۲ دولت جمهوری‌خواه و دموکرات آمریکا را که در ماه‌های پس از قتل فجیع ستون‌نویس برجسته عربستانی روزنامه واشنگتن‌پست در اکتبر 2018 روی کار آمده‌اند، در قبال این جنایت دربر می‌گیرد. دونالد ترامپ تلاش کرد به طور کامل بر این جنایت گاو شیرده خود سرپوش بگذارد و حالا جو بایدن به رغم افشای جرم بن‌سلمان، حاضر نیست مجازاتی را متوجه متحد دست‌نشانده خود در ریاض کند.جو بایدن، ساعاتی پس از نخستین تماس تلفنی خود به عنوان رئیس‌جمهور آمریکا با سلمان، پادشاه عربستان دستور انتشار این گزارش محرمانه توسط اداره اطلاعات ملی آمریکا را صادر کرد. او درباره این تماس به شبکه یونی ویژن گفت: «در تماس تلفنی با پادشاه سعودی به او گفتم که ریاض به دلیل نقض حقوق بشر مجازات خواهد شد. به ملک‌سلمان گفتم که آمریکا طی روزهای جمعه و دوشنبه تغییرات گسترده در روابط آمریکا و عربستان را اعلام خواهد کرد». با این حال بیانیه رسمی کاخ سفید درباره تماس ۲ طرف در تناقض با حرف‌های بایدن و بسیار محافظه‌کارانه است و در آن فقط آمده که بایدن بر اهمیت دادن آمریکا به حقوق بشر و حاکمیت قانون در عربستان تأکید کرده است. همچنین آمده که رئیس‌جمهور آمریکا در گفت‌وگوی تلفنی روز پنجشنبه خود با سلمان بن‌عبدالعزیز اظهار داشته که واشنگتن تا حد امکان روابط قوی و شفاف با ریاض خواهد داشت.
به دنبال انتشار گزارش قتل خاشقجی لحن سعودی‌ها جدی شده است. وزارت خارجه سعودی در بیانیه‌ای رسمی در این باره، گزارش سیا را حاوی نتیجه‌گیری‌های نادرست و تفسیرهای اهانت‌آمیز علیه پادشاهی سعودی دانسته و آن را قاطعانه رد کرده است.
در این بیانیه همچنین آمده است: «عربستان جنایت قتل خاشقجی را محکوم کرد و تدابیر لازم را برای تضمین عدم تکرار چنین رویدادی اتخاذ کرده است. جای تأسف دارد که چنین گزارشی از سوی آمریکا صادر شود و حاوی نتایج اشتباه و غیرقابل قبول باشد. دستگاه قضایی احکام خود در حق مرتکبان قتل را صادر کرده است که با استقبال خانواده خاشقجی روبه‌رو شد. ریاض هر اقدامی را که به رهبری و حاکمیت و استقلال دستگاه قضایی آن ضربه بزند، برنخواهد تابید».
البته رژیم ریاض واکنشی در قبال تحریم 76 نفر از مقامات و ماموران خود و البته یک نهاد نظامی این کشور نشان نداده است. بر اساس بیانیه آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا، دولت بایدن- هریس با از حالت محرمانه خارج کردن گزارش درباره ابعاد قتل وحشتناک جمال خاشقجی به عنوان بخشی از تعهدات دولت ایالات متحده، اقدامات بیشتری را برای تقویت محکومیت این جنایت در سطح جهانی انجام می‌دهد. در این بیانیه به تحریم‌ها نیز اشاره شده است: «وزارت خارجه ایالات متحده پیرو ممنوعیت‌های مرتبط با قتل خاشقجی، صدور ویزا برای 76 نفر از اتباع سعودی که اعتقاد ما بر این است در تهدید مخالفان حکومت سعودی از جمله جمال خاشقجی دست داشته‌اند را ممنوع می‌کند». همزمان وزارت خزانه‌داری آمریکا نیز نیروی واکنش سریع سعودی - مستقیما تحت نظر بن‌سلمان - و «احمد العسیری» مشاور ویژه ولیعهد و معاون سابق سرویس امنیت و اطلاعات خارجی عربستان را تحریم کرد. در همین رابطه باب منندز، سناتور دموکرات نیوجرسی و رئیس کمیته روابط خارجی سنا از تعهد جو بایدن به شفافیت و اجرای قانون به واسطه انتشار این گزارش، قدردانی کرد.
آوریل هاینس، مدیر اطلاعات ملی آمریکا نیز گمانه‌زنی کرده که از این پس رابطه واشنگتن با ریاض به چالش کشیده می‌شود. با این همه پرهیز آمریکایی‌ها از تحریم یا هر گونه موضع‌گیری علیه شخص ولیعهد سعودی به عنوان متهم اصلی پرونده خاشقجی بدین معنی است که بایدن قصد دارد ضمن محدود کردن قدرت بن‌سلمان، رابطه پرمنفعتی مشابه ترامپ بر اساس باج‌گیری از گاو شیرده سعودی با او برقرار کند.
به گزارش رویترز، 4 منبع نزدیک به دولت بایدن اعلام کردند تیم او در حال ارزیابی تجهیزات نظامی‌ای هستند که قرار است در قالب قرارداد 500 میلیارد دلاری ترامپ با بن‌سلمان، به سعودی‌ها فروخته شود. آنها ابراز تردید کرده‌اند که آیا این تسلیحات دفاعی هستند یا خیر و آیا دولت بایدن مجوز نهایی شدن این قراردادها را صادر می‌کند یا نه؟ بر این اساس دموکرات‌ها با لغو قرارداد تسلیحاتی بزرگ دوره جمهوری‌خواهان سعی دارند هم ژست حقوق بشری بگیرند و هم با تجدید آنها، پورسانت‌های چند ده میلیارد دلاری را که به جیب آنها می‌رود را برای خود بردارند.
مجتهد: گزارش سیا کامل نیست!
در همین حال افشاگر معروف پشت پرده‌های آل‌سعود با انتشار توئیتی جدید اعلام کرد اگر چه این گزارش تصویری جدید از شخصیت خشن بن‌سلمان را رو می‌کند، با این حال تمام ابعاد جنایت او علیه خاشقجی نگون‌بخت را روایت نمی‌کند. مجتهد می‌نویسد: «این مهم است که سیا اطلاعات مستقیمی از تماس‌ها و پیامک‌های میان محمد بن‌سلمان و «خالد بن‌سلمان» معاون وزیر دفاع عربستان (برادر محمد بن‌سلمان) و «سعود القحطانی» مشاور سابق ولیعهد سعودی و... دارد ولی همه واقعیت‌ها آن چیزی نیست که در گزارش آمده است».سازمان ملل نگران مصونیت آمریکایی برای بن‌سلمان
گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور اعدام‌های خارج از چارچوب قضایی و عجولانه و خودسرانه، درباره احتمال مصونیت دادن دولت بایدن به بن‌سلمان ابراز نگرانی کرد. «اگنس کالامارد» تاکید کرد واشنگتن نباید در برابر شکایت‌های قضایی به محمد بن‌سلمان مصونیت بدهد. او از دولت آمریکا خواست داراییهای شخصی و فعالیت‌های بین‌المللی ولیعهد سعودی را تحت تحریم قرار دهد. همچنین از دولت ریاض نیز خواست سرنوشت جسد «جمال خاشقجی» روزنامه‌نگار منتقد سعودی در کنسولگری عربستان در استانبول را فاش کند.گزارش طبقه‌بندی شده «ارزیابی نقش حکومت سعودی در قتل جمال خاشقجی»
در زمان قتل خاشقجی، ولیعهد احتمالا فضایی را ایجاد کرده بود که در آن دستیارانش از اینکه ناکامی در انجام وظایف محوله می‌تواند به اخراج یا دستگیری آنها منجر شود، هراس داشته‌اند. این نشان می‌دهد بعید بوده است دستیاران محمد بن‌سلمان فرامین او را زیر سؤال ببرند یا اینکه اقدامات حساس را بدون رضایت وی انجام دهند.تیم اطلاعاتی سعودی روز دوم اکتبر سال 2018 وارد استانبول شد که در بین آنها مقاماتی که برای مرکز مطالعات و امور رسانه‌ای دادگاه سلطنتی عربستان سعودی کار می‌کردند یا با آن ارتباط داشتند نیز حاضر بودند. در زمان انجام عملیات، این مرکز تحت هدایت سعود القحطانی یکی از مشاوران نزدیک محمد بن‌سلمان بود که اواسط سال 2018 به طور علنی اعلام کرد بدون موافقت ولیعهد هیچ تصمیمی اتخاذ نمی‌کند.
این تیم همچنین شامل 7 نفر از اعضای گروه حفاظت ویژه محمد بن‌سلمان بود که با عنوان نیروی مداخله سریع شناخته می‌شوند. نیروی مداخله سریع یکی از زیرمجموعه‌های گارد سلطنتی سعودی -که برای دفاع از ولیعهد ایجاد شده؛ فقط پاسخگوی او است و مستقیما در عملیات‌های قبلی سرکوب مخالفان در عربستان و خارج از این کشور به دستور ولیعهد نقش داشته است- به شمار می‌آید. تشخیص ما این است که اعضای نیروی مداخله سریع بدون موافقت محمد بن‌سلمان در عملیات علیه خاشقجی شرکت نمی‌کردند.
ولیعهد، خاشقجی را تهدیدی برای حکومت می‌دانست و از اینکه در صورت لزوم از اقدامات خشونت‌آمیز برای ساکت کردن وی استفاده شود، حمایت می‌کرد. اگر چه مقامات سعودی یک عملیات از قبل برنامه‌ریزی شده و نامعلوم را علیه خاشقجی داشتند ولی ما نمی‌دانیم چه مدت قبل از این عملیات، مقامات سعودی تصمیم به آسیب زدن به وی گرفته‌اند.
ما اطمینان زیادی داریم که افراد ذیل از طرف محمد بن‌سلمان در قتل جمال خاشقجی شرکت کرده، دستوراتی داده یا به هر طریقی نقش داشته‌اند. ما نمی‌دانیم آیا این افراد قبل از انجام این عملیات می‌دانسته‌اند که عملیات به قتل خاشقجی ختم خواهد شد: سعود القحطانی، ماهر مطرب، نایف العربفی، محمد الزهرانی، منصور اباحسین، بدل العتیبه، عبدالعزیز الهوساوی، ولید عبدالله الشهیری، خالد العتیبه، الحربی، فهد شبیب البلوی، مشعل سعد البوستانی، ترکی الشهیری، مصطفی المدنی، سیف سعد احمد زاید عسیری، عبدالله محمد الهرینی، یاسر خالد السالم، ابراهیم السلیم، صلاح الطبیعی و محمد العتیبی.(اداره اطلاعات ملی ایالات متحده)(2)
افشاگری کاخ سفید درباره قتل جمال خاشقجی بازی جدید آمریکا برای بهره‌کشی از آل‌سعود
بالاخره جوبایدن، رییس‌جمهوری جدید آمریکا پرونده قتل خاشقجی را روی میز خود قرار داد تا مگر با استفاده ابزاری از آن «محمدبنسلمان» را از چرخه قدرت در عربستان سعودی خارج و سیاست‌های اعمالی خودش را با جایگزین قرار دادن بن نایف دوستدار دموکرات‌ها، دنبال کند. پس از کش وقوس‌های فراوان و پس از اینکه آمریکا در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ، دلارها و باج‌های متعددی از آل‌سعود برسرموضوع قتل «جمال خاشقجی» از ولیعهد این کشور گرفت، کاخ سفید روز گذشته اعلام کرد که قتل خاشقجی با تایید ولیعهد عربستان «محمدبنسلمان» انجام شده است. دفتر مدیر اطلاعات ملی آمریکا گزارش غیرمحرمانه‌ای را منتشر کرد که حاکی است قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد سعودی با تأیید محمدبنسلمان ولیعهد عربستان صورت پذیرفته است. دراین گزارش آمده است: ارزیابی ما این است که «محمدبنسلمان»، ولیعهد عربستان سعودی، عملیاتی را در استانبول ترکیه برای بازداشت یا قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار سعودی انجام داده است.این گزارش می‌افزاید: این ارزیابی با توجه به اختیارات ولیعهد درباره تصمیم‌گیری‌ها در عربستان، دخالت مستقیم یک مشاور اصلی و محافظان محمدبنسلمان در جزئیات این عملیات و حمایت ولیعهد برای استفاده از اقدامات خشونت‌آمیز جهت سکوت مخالفان خارج از کشور از جمله خاشقجی، حاصل شده است.
گفتنی است؛ خاشقجی در اکتبر۲۰۱۸ پس از ورود به کنسولگری عربستان در شهر استانبول ترکیه ناپدید شد. ریاض که در ابتدا نسبت به ناپدید شدن خاشقجی اظهار بی‌اطلاعی می‌کرد، تصدیق کرد که این روزنامه‌نگار در داخل کنسولگری به قتل رسیده است. با این حال پادشاهی سعودی پیوسته اتهام‌ها مبنی بر هرگونه ارتباط میان اعضای خاندان پادشاهی سعودی، به‌ویژه بن‌سلمان، با ترور خاشقجی را رد کرده است. در سپتامبر۲۰۲۰، یک دادگاه تشریفاتی در عربستان محکومیت زندان را برای هشت فرد مظنون صادر کرد.
مجرم بدون مجازات!
حالا هرچند آمریکا بن‌سلمان را محکوم هم کرده است اما بنا ندارد برای او تحریم یا مجازاتی در نظر بگیرد. وزارت خارجه آمریکا هم گفته روابط ما با عربستان فراتر از افراد است. آنتونی بلینکن در یک نشست خبری در پاسخ به این سؤال که چرا محمدبنسلمان جزو مجازات شدگان قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد حکام فعلی سعودی نیست، گفت: روابط سعودی با ما فراتر از افراد است، رییس‌جمهور بایدن با شاه سلمان و من هم با همتای خود و وزیر دفاع هم با محمدبنسلمان در ارتباط است.سازمان ملل: بن‌سلمان تحریم شود
البته «آنتونی بلینکن» وزیر خارجه آمریکا در بیانیه‌ای اعلام کرد علیه ۷۶تبعه سعودی که گمان می‌رود اقدام به تهدید مخالفان حکومت در خارج از مرزهای این کشور کرده‌اند، محدودیت‌هایی برای صدور روادید در نظر گرفته است.موضوعی که «نانسی پلوسی»، رییس مجلس نمایندگان آمریکا وعده وضع قانونی برای تحریم مسببان قتل خاشقجی را داد و خواستار بازنگری در روابط واشنگتن و ریاض شد و سازمان ملل هم در گزارشی خواستار تحریم «بن‌سلمان» شد.«اگنس کالامارد» گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور اعدام‌های خارج از چارچوب قضایی، عجولانه و خودسرانه، از ایالات متحده خواست تا داراییهای شخصی و فعالیت‌های بین‌المللی «محمدبنسلمان» ولیعهد سعودی را تحت تحریم قرار دهد. کالامارد تاکید کرد، واشنگتن نباید در برابرشکایت‌های قضایی به محمدبنسلمان مصونیت بدهد.
زنگ خطر برای ولیعهد 35 ساله
حالا انتشار گزارش نشان می‌دهد قاتلان خاشقجی از دو فروند جت شرکت متعلق به بن‌سلمان استفاده کرده‌اند و دستور ترور دستور مستقیم ولیعهد بود که زنگ خطر را برای بن‌سلمان 35ساله به صدا درآورده است. هرچند وزارت خارجه عربستان صدور گزارش دولت آمریکا درباره قتل خاشقجی را تأسفبار می‌خواند و آن را رد می‌کند اما «جو بایدن» رییس‌جمهوری آمریکا، گفت که به‌زودی با پادشاه سعودی، «ملک سلمان» در این باره گفت‌وگو خواهدکرد.پشت پرده هیاهوی بایدن
اما به نظر می‌رسد پشت پرده هیاهوی دولت بایدن درباره قتل خاشقجی بیشتر برای گرفتن امتیاز و دوشیدن بیشتر از سعودی‌ها باشد، آن هم در میانه بحران شدید اقتصادی آمریکا که کرونا نیز تعداد بیکاران و گرسنگان این کشور را چند برابر کرده است. بنابراین دولت جدید آمریکا نیز به پول سعودی‌ها نیاز دارد و انتشار این گزارش تنها ابزاری برای چانه‌زنی و دوشیدن بیشتر سعودی‌هاست.همچنانکه افشاگر اسرار خاندان آل‌سعود که در فضای مجازی به مجتهد معروف است به انتشار گزارش آمریکا در خصوص ترور جمال خاشقجی، منتقد رژیم عربستان واکنش نشان داده و گفته است، تمام واقعیت آن چیزی نیست که در گزارش آمده است. او اما توجه مخاطبانش را به اطلاع آمریکا از تماس‌های ولیعهد سعودی جلب کرده و گفته است: « نکته مهم این است که سرویس اطلاعات آمریکا، مدارکی در خصوص تماس‌ها و پیام‌های رد و بدل شده میان محمدبنسلمان و «خالد بن سلمان» معاون وزیر دفاع عربستان و «سعود القحطانی» مشاور سابق ولیعهد سعودی در اختیار دارد.»
آمریکا همواره متهم بوده است که نقض حقوق بشر در کشورهای رقیب یا متخاصم خود را برجسته و همین موضوع را در کشورهای دوست خود، کمرنگ می‌کند. یکی از مثال‌هایِ همیشگی منتقدان سیاست آمریکا در این مورد، عربستان است که دولت‌های آمریکا به دلایل مختلف از جمله روابط امنیتی راهبردی با آن در زمینه رعایت حقوق بشر مماشات می‌کنند. روشن است که دولت بایدن قصدی برای تضعیف روابط قدرتمند و از هر جهت پر سودِ بین آمریکا و عربستان را ندارد و آشکارا می‌کوشد تا ماجرای بن‌سلمان را از اصل رابطه با سعودی‌ها جدا کند. با این حال، دسترسی به این مقصود، به اهمیت نقش و جایگاه بن‌سلمان در خاندان سلطنتی سعودی مربوط می‌شود.
به نظر می‌رسد از نگاه کاخ سفید تاریخ مصرف «محمدبنسلمان» ولیعهد سعودی برای آمریکا به پایان رسیده است و ولیعهد سعودی با ماجراجویی‌هایی که انجام داد هزینه سنگینی برای آمریکا به لحاظ سیاسی به همراه داشت اگرچه آمریکا به دلارهای نفتی عربستان متکی است اما نگاه حاکمیتی آمریکا نسبت به ریاض و درباره محمدبنسلمان متفاوت است. هرچند که این شاهزاده سعودی با اتکای بر دونالد ترامپ جنایاتی در یمن و منطقه و همچنین علیه خاشقجی انجام داد اما مصونیت بن‌سلمان تا زمانی بود که ترامپ در کاخ سفید بود اما بایدن نسبت به بن‌سلمان حساسیت دارد و پرونده او را روی میز خود قرار داده است و معتقد است با خارج کردن ولیعهد عربستان از قدرت، بن نایف باید به جای او بنشیند.
تنش، جایگزین همکاری واشنگتن-ریاض می‌شود؟
اگر یکی از اهداف آمریکا از افشای نقش بن‌سلمان در قتل خاشقجی آمریکا لزوم کناره‌گیری او از مقام ولیعهدی باشد و خاندان سعوی نیز چنین هدفی را خط قرمز عبورناپذیر خود بدانند، شاید تنشی جدی در روابط دو کشور پیش خواهد آمد. برای پیشگیری و پرهیز از چنین تنشی، یکی از دو طرف باید هدف‌گذاری خود را تغییر دهد. بنابراین اکثر کارشناسان اعتقاد دارند هدف نهایی آمریکا تغییر ولیعهد نیست چراکه با چنین هدفی، قطعا همکاری میان دو کشور پایان یافته و تنش جایگزین آن خواهد شد. بنابراین تحت فشار گذاشتن عربستان برای گرفتن امتیاز بیشتر از عربستان و همچنین مهار بلندپروازی‌ها و رفتارهای بدون قاعده او به‌خصوص در نقض حقوق منتقدان مدنی و سیاسی داخلی، عامل اصلی سیاست جدید دولت بایدن در قبال آل‌سعود است.(3)منبع:
(1) جوان
(2) وطن امروز
(3) صبح نو