تقریبا این سوال در ذهن همه افرادی که اخبار داعش را دنبال می کنند وجود دارد که این گروه با توجه به ظاهر مذهبی و ارجاعات و برداشت هایی که قرآن می کند واقعا می توانیم آنها را فرقه از مسلمانان بدانیم و بگوییم احکام و دستورات و رفتار های آنها رنگ و بوی دین دارد و یا اینکه اثبات مسلمانی این گروه خارج از توان تحلیل گران و کارشناسان دینی است.
برای تحلیل روحیات و شناخت مختصات داعش باید چند بحث را ارائه کنیم تا در پایان بتوانیم به نتیجه گیری برسیم.
الف: بررسی احکام و دستورات دینی داعش
داعش در سال های اخیر با فرا رسیدن ماه رمضان فتاوا و دستورهایی عجیب برا روزه داران و شهروندان خودشان صادر کرده است که به نقل چند مورد بسنده می کنیم:
1- خروج زنان از خانه در ساعتهای روزهداری، باعث باطل شدن روزه آنها میشود، و زنان پس از افطار، آن هم به همراه مردان مَحرم، میتوانند از خانه بیرون بیایند.
2- مغازهها در ۱۰ روز آخر ماه مبارک رمضان و پیش از عید فطر باید بسته باشند. این در حالی است که داعش پیش از آن نیز اقامه نماز تراویح، بهصورت جماعت در شب های ماه مبارک رمضان را بدعت و حرام دانسته.
3- روزه افرادی که از این گروهک تروریستی متنفر هستند و به باورهای آن اعتقادی ندارند، باطل و غیر قابل قبول است.
4- کودکان پنج ساله نیز باید روزه بگیرند، اگر کودکی پنج ساله روزخواری کند، والدینش جریمه نقدی خواهند شد.[2]
5- فتوای بعدی در خصوص سالنهای آرایشی است، که طبق آن باید بهطور کامل در ماه رمضان بسته باشند و کوتاه کردن مو در این ماه ممنوع است. همچنین باید تمامی تصویرها از مغازههای آرایشی، چه زنانه و چه مردانه، برداشته شود.[3]
آیا دستورات دینی اسلام در ماه رمضان خارج از مبطلات روزه و احکام روزه در سفر و روزه بیماران و .. است؟ در اهل سنت [3] هم احکام مهم روزه مشخص است و چیزی خارج از این مباحث نیست البته با کمی اختلاف در مبانی فقهی اما این احکام عجیب که داعش تولید می کند در کدام مکتب اسلام قابل تایید است؟
ب: رفتارهای ضد اسلامی و خلاف با سیره نبوی
گروه داعش در اعمال و رفتار به شدت شبیه به وهابیت است، قطعا بزرگترین دستاویز آنها قرآن و سنت نبوی باید باشد و بحثی از کلام و سیره ائمه در مبانی آنها وجود ندارد. اما آیا رفتارهای آنها انطباقی با قران و سنت دارد؟
1_ مغایرت با قرآن
قطعا قرآن بین مسلمانان فصل الخطالب بوده و هست و کسی نمی تواند غیر مبنای غیر بحث اسلامی را ارئه کند و هیچکدام از مسلمانان اعتقادی مخالف نص صریح قرآن نداشته و حداقل به ظاهر قرآن عمل میکنند. قرآن همه مومنان را برادر یکدیگر خوانده، «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ.[حجرات/10] در حقيقت مؤمنان با هم برادرند.» و میخواهد که بین آنها اُنس و الفت برقرار باشد و همچنین یکی از نمونههای مسلمانی و برادر دینی دانستن، مسلمان دانستن کسی است که اظهار به اسلام میکند. «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا ضَرَبْتُمْ فِى سَبِيلِ اللَّهِ فَتَبَيَّنُوا وَ لا تَقُولُوا لِمَنْ أَلْقى إِلَيْكُمُ السَّلامَ لَسْتَ مُؤْمِناً تَبْتَغُونَ عَرَضَ الْحَياهِ الدُّنْيا فَعِنْدَ اللَّهِ مَغانِمُ كَثِيرَهٌ كَذلِكَ كُنْتُمْ مِنْ قَبْلُ فَمَنَّ اللَّهُ عَلَيْكُمْ فَتَبَيَّنُوا إِنَّ اللَّهَ كانَ بِما تَعْمَلُونَ خَبِيراً [نساء/94] ای کسانیکه ایمان آوردهاید! هنگامیکه در راه خدا گام بر میدارید (و به سفری برای جهاد میروید)، تحقیق کنید! و به خاطر اینکه سرمایه ناپایدار دنیا (و غنایمی) به دست آورید، به کسی که اظهار صلح و اسلام میکند، نگویید: مسلمان نیستی» زیرا غنیمتهای فراوانی (برای شما) نزد خداست. شما قبلًا چنین بودید و خداوند بر شما منّت نهاد (و هدایت شدید). (پس، به شکرانه این نعمت بزرگ) تحقیق کنید! خداوند به آنچه انجام میدهید آگاه است». بر اساس این دستور مسلمانان روابط معمول و متعارفی میانشان برقرار است. و مسلماً هر مورد خلاف آن با توجه با سیره پیامبر (ص) مورد نکوهش بوده و از نظر اسلام مردود است. حال به ذکر نمونه ای از تاریخ برای استناد به تایید این آیه قرآن اشاره کنیم:
رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) اسامه بن زید را برای جنگ، روانه قبیله بنیضمره کرد. در اثنای جنگ یکی از افراد قبیله با صدای بلند که همگان شنیدند شروع به گفتن کلمات شهادتین کرد و حسب ظاهر ایمان آورد ولی اسامه بدون توجه به حرفهای وی، او را به قتل رساند. موقعی که ایشان از جنگ فارغ گشته و به مدینه باز گشتند، عدهای از مسلمانان آن حادثه را برای پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل نمودند که ایشان از رفتار اسامه بر آشفت و او را مورد عتاب قرار داد. اُسامه برای تبرئه خود گفت که هدف آن شخص از بیان شهادتین فقط و فقط رهایی یافتن از مرگ بود. ولی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) با بیان اینکه مگر تو از نهان او اطلاع داشتی؟ این دفاع را از اسامه نپذیرفتند. حال که با شیوه و روش پیامبر در حمل به صحت کردن گفتار و حتی اشخاصی که به عنوان کفار با آنها در حال جنگ هستیم، آشنا شدیم، به خوبی میتوان رفتار خلاف قرآن و خلاف سیره را در برخورد داعشیها مشاهده کرد.[4]
2_ مغایرت با سیره نبوی
رفتار داعش با اسرا و خصوصا زنان سوری و ایزدی با کدام گوشه از تاریخ اسلامی و سنت نبوی تطبیق دارد؟ کجای اسلام اینگونه تجاوز و ظلم و غارت از مسلمانان وجود دارد و حال آنکه اسلام این برخورد را برای اسیر کافر هم نمی پسنند.
در جنگ بدر، وقتی مشرکین از مسلمانان شکست خوردند، عدۀ بسیاری از بتپرستان اسیر شدند. پیامبر اکرم شرط کردند که هر بتپرستی که سواد دارد، اگر به ۱۰ مسلمان خواندن و نوشتن بیاموزد، آزاد میشود.[5] یهودیان بنیقنیقاع و بنینضیر پس از ایجاد فتنه و توطئه علیه پیامبر، به اسارت مسلمین درآمدند. اما پیامبر دستور آزادی آنان را صادر کرد ولی آنان را از مدینه اخراج نمود.[6] در جنگ بنیالمصطلق، زنی به نام جویریة بنت حارث اسیر شد. حضرت علی (علیه السلام) درباره این زن با پیامبر سخن گفت و از شخصیت او تمجید کرد. پیامبر نیز به جویریه اختیار داد که نزد مسلمین بماند یا نزد قبیلهاش بازگردد. اما جویریة در همین مدت اندک دلباختۀ شخصیت و تعالی معنوی پیامبر شده بود، پس نزد پیامبر ماند. حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) نیز او را آزاد کرد و پس از مدتی با یکدیگر ازدواج کردند. پس از این ازدواج، مسلمانان نیز سایر اسیران خاندان جویریه را آزاد کردند.[7] در فتح مکه نیز برخی از مسلمانان فریاد میزدند: «الیوم یوم الملحمة الیوم تسبی الحرمة» یعنی امروز روز انتقام و خونریزی است. امروز روزی است که کودکان و زنان مشرکین را به بردگی و کنیزی میگیریم». در این هنگام پیامبر ندا سر دادند و خطاب به مسلمین گفتند: «الیوم یوم المرحمة [8] امروز روز عفو و بخشش است.» پس تنها چند نفر انگشت شمار از مردان مکه به جرم توطئه گری کشته شدند، و زنان و کودکان و سایر مردان همگی به دستور پیامبر آزاد شدند. بله بوضوح می بینیم که رفتار داعش با اسیران، صریحا بر خلاف آیین اسلام و سنت نبوی است.
ج: حامیان داعش
در روایات ما دستور فراونی به دقت در انتخاب دوست داریم تا جاییکه رسول اللّه (ص) فرمودند: « المَرءُ عَلى دينِ خَليلِهِ ، فَليَنظُر أحَدُكُم مَن يُخالِلُ [9] آدمى بر دين (روش) دوست خود است. پس هر يك از شما بايد بنگرد كه چه كسى را به دوستى مى گزيند.» حال وقتی به دوستان و حامیان داعش خوب می نگریم به راحتی انحراف این گروه مشخص می شود.
1_ امریکا:
در کتاب خاطرات وزیر امور خارجه اسبق آمریکا، هیلاری کلینتون می توان سند حمایت آمریکا از داعش را یافت. او در کتاب خاطراتش اذعان دارد که «ما داعش را برای تقسیم خاورمیانه ایجاد کردیم.» همچنین در جای دیگر از کتاب می گوید: «قرار بود ما در روز پنجم ژوئیه سال 2013 (چهاردهم تیر ماه 1392) در نشستی با دوستان اروپایی خود «دولت اسلامی» را به رسمیت بشناسیم. من به 112 کشور سفر کردم تا نقش آمریکا و توافق با بعضی از دوستان را درباره به رسمیت شناختن دولت اسلامی بلافاصله پس از تشکیل آن توضیح دهم اما بهیک باره همه چیز در برابر چشمان ما فرو ریخت.» [10]
گلوبال ریسرچ در گزارشی تأکید کرد که این فهرست را "تم اندرسون" نویسنده و مولف آمریکایی برای کتابش تهیه کرده و قرار است این کتاب تحت عنوان "جنگ پلید در سوریه" بزودی منتشر شود. اندرسون در این کتاب به کشورها و طرف های حامی داعش و راههای این حمایت پرداخته است.
بر اساس این گزارش، عربستان، ترکیه، قطر، رژیم صهیونیستی، انگلیس، فرانسه و آمریکا از داعش حمایت و پشتیبانی می کنند، که به طور مختصر نقش هریک از آنها در این حمایت به شرح زیر است که به ذکر دو مورد بسنده می کنیم:
2_ عربستان
در سال 2006 میلادی، عربستان از آمریکا دستور مستقیم برای تشکیل داعش (در عراق) برای جلوگیری از نزدیک شدن روابط این کشور با ایران دریافت کرد.
در سال 2011 میلادی، عربستان از شورش مسلحانه در شهر درعای سوریه پشتیبانی کرد، و به حمایت مالی و تسلیحاتی از همه عناصر مسلح در سوریه پرداخت، و جبهه بندی بین این عناصر را حفظ کرد تا از استقلال آنها بکاهد.
3_ ترکیه
دولت ترکیه گذرگاه امنی را برای عناصر مسلح جهت عزیمت به شمال سوریه فراهم کرد و جبهه النصره را با همکاری عربستان ایجاد کرد. این کشور گروه مسلح موسوم به "جیش الفتح" را در عملیات یورش در شمال سوریه در سال 2015 میلادی فرماندهی کرد و میزبان سران گروههای مسلح بود و روند فروش نفتی را که داعش به چنگ آورده بود، سازماندهی کرد و خدمات پزشکی به داعش ارایه داد. [11]
نتیجه: حال با این اوصافی که از اعتقادات و رفتار غیر دینی و حامیان معلوم الحالی که از داعش ذکر شد، باز جای تردید باقی می ماند که داعش اسلامی است یا اسلامی می اندیشد و یا منسب به اسلام است؟ بله البته همیشه عده ای دنبال بهره برداری های سیاسی هستند که چشم بسته می خواهند داعش زاییده تفکر اسلامی معرفی کنند.
پینوشت:
[1]. خبرگزاری جمهوری اسلامی،کد خبر: 82104772، تاریخ: 19/3/1395.
[2].باشگاه خبرنگاران جوان، کد خبر 5642048، تاریخ: 19خرداد 1395.
[3]. مجمع دینی اهل سنت، احکام روزه، کتاب تعلیم الاسلام- علامه مفتی کفایت الله دهلوی.
[4]. ادیان نت.
[5]. ابن ابیالحدید، شرح نهج البلاغة، بیروت: دار احیاء الکتب العربیة، ۱۹۵۸. ج ۱۴ ص ۱۸۴.
[6]. محمد بن عمر الواقدی، المغازی، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۹۸۸. ج ۱ ص ۱۷۷-۳۷۴
[7]. شیخ مفید، الارشاد، قم: مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، دار المفید، ج ۱ ص ۱۱۸
ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب، قم: مؤسسه انتشارات علامه، ۱۳۳۹. ج ۱ ص ۱۵۹.
[8]. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، قم: نشر کتابخانه ایت الله مرعشی نجفی، ۱۳۶۲. ج ۱۷ ص ۲۷۲.
[9]. شیخ طوسی، الأماليی، ص 518 ح 1135 .
[10]. فرهنگ نیوز.
[11]. باشگاه خبرنگاران جوان.