شبهات فاطمیه | ماجرای فدک و ارثیه پیامبر (صلی الله علیه و آله)

فدک کجاست و ماهیّت حقوقی آن چیست و ارزش اقتصادی آن چقدر بود؟!
چگونه به پیامبر اکرم رسید و حکمت بخشش آن به حضرت فاطمه چیست؟!

حجت الاسلام تباشیر پاسخ می دهد:

:: موقعیت جغرافیایی و سابقه تاریخی فدک: سرزمین تاریخی و با پیشینه در صحرای حجاز که در 10کیلومتری خیبر و حدود 40-130کیلومتری مدینه النبی واقع شده که به خاطر داشتن آب کافی سرزمینی بسیار آباد بوده ، از نخلستان‌های فراوان و پرمحصولی برخوردار بوده است و لذا اشتغال مردم این سرزمین که عموما هم یهودی بودند کشاورزی بوده و خرمای آنجا هم بسیار مشهور بوده .
ارزش مالی فدک و نخل‌های آن: مرحوم سیّد بن طاووس; در کشف المحجه می‌گوید: درآمد فدک به روایت شیخ عبدالله بن حماد انصاری سالانه بالغ بر 70هزار سکه تا 120 هزار سکه بوده است.

:: چگونه به پیامبر اکرم رسید؟!
فتح خیبر و مصالحه فدک به پیامبر
چهار سال قبل از شهادت رسول خدا و بعد از فتح خیبر بواسطه رشادتهای امیرالمومنین و رسیدن خبر آن به یهودیان ساکن فدک؛ به خاطر پیشگیری از لشگر کشی سپاه اسلام به آنجا، نمایندگانی نزد پیامبر فرستادند و نیمی از محصول باغات و اراضی آن را به پیامبر مصالحه کردند.
طبق صریح آیات6و7 سوره حشر؛ زمین‌هایی که بدون سلاح و سپاه فتح شده و آحاد مسلمین در آن نقشی نداشته‌اند فیء و متعلق به پیامبر خواهد بود:
«وَمَا أَفَاءَاللّه عَلَی رَسُولِهِ مِنْهُمْ فَمَا أَوْجَفْتُمْ عَلَیْهِ مِنْ خَیْلٍ وَلاَرِکَابٍ وَلَکِنَ اللّه یُسَلِّطُ رُسُلَهُ عَلَی مَنْ یَشَاءُ وَاللّه عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ * مَا أَفَاءَاللّه عَلَی رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرَی فَلِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِی الْقُرْبَی وَالْیَتَامَی وَالْمَسَاکِینِ وَابْنِ السَّبِیلِ کَیْ لاَیَکُونَ دُولَةً بَیْنَ الاْءَغْنِیَاءِ مِنْکُمْ؛آنچه را خدا از آن‌ها (یهود) به رسول خود بازگرداند، چیزی است که شما برای بدست آوردن آن نه اسبی تاختید نه شتری، ولی خداوند رسولان خود را بر هر کس بخواهد مسلط می‌سازد و خدا بر همه چیز توانا است. آن چه را خدا از اهل این آبادی بازگرداند «فئ» از آن خدا و رسول و خویشاوندان او و یتیمان و مستمندان و در راه ماندگان است تا این اموال میان ثروتمندان شما دست به دست نشود.» (حشر:6و7)
پیامبر هم به عنوان ولی امر مسلمین در مصارفی که صلاح دین و مسلمین است خرج می‌کند که این مصارف به بیان آیه، عبارتند از: راه خدا و ترویج و تقویت دین و اهداف مقدس رسالت نبوی، خویشاوندان پیامبر و ایتام و مستمندان و در راه ماندگان که بعد از رسول خدا؛ زمام چنین اموالی در دست جانشین به حق او، امام عادل خواهد بود که از قبل تعیین شده است که او نیز در همان مصارف مذکور خرج و صرف خواهد کرد.

:: حکمت بخشش آن به حضرت فاطمه چیست؟!
اولا که پیامبر با دستور خدا این کار را انجام داد:
بعد از فتح خیبر آیه ای نازل شد: «وَآتِ ذَاالْقُرْبَی حَقَّهُ وَالْمِسْکِینَ وَابْنَ السَّبِیلِ» مرحوم طبرسی در مجمع البیان و البته در روایات اهل تسنن، ذیل تفسیر این آیه از امام باقر و امام صادق روایتی نقل می کند که همین که بواسطه این آیه کریمه به پیامبر دستور داده شد که حق ذوی‌ القربی یعنی خویشاوندان پیامبر و مسکین و ابن‌سبیل را بدهد، نامه بخشش فدک به حضرت فاطمه زهرا به دستور پدربزرگوارشان به تحریر امیر مؤمنان علی علیه السلام نوشته و با گواهی امام علی علیه السلام، غلام رسول خدا صلی الله و علیه وآله و امّ ایمن تأیید شدو فدک سه سال قبل از شهادت رسول الله در دست فاطمه قرار گرفت.
حضرت زهرا در سرزمین فدک نماینده ‏اى قرار داد و کارمندانى را تحت فرمانش سپرد، که پس از محاسبات لازم و پرداخت مخارج، خالص سود سالیانه را خدمت حضرت زهرا تقدیم مى‏ نمودند و هر ساله حضرت از درآمد فدک (سالیانه از هفتاد هزار سکه‏ ى طلا تا صد و بیست هزار سکه)به اندازه ‏ى قوت خود برمى ‏داشت و بقیه را بین فقرا تقسیم مى‏ کرد و تا قبل از غصب آن این شیوه ادامه داشت.
:: در ثانی انگیزه دستور این بخشش از جانب خداوند و اجرایی کردن آن هم از سوی پیامبر چند چیز بود:
1ـ زمامداری مسلمانان پس از پیامبر اکـرم طـبـق تـصـریـحات مکرر آن حضرت با امیر مؤمنان بود واین مقام و منصب به هزینه سنگین نیاز داشت و آن حضرت برای اداره امور وابسته به منصب خلافت می توانست از در آمد فدک به نحو احسن استفاده کند .(دستگاه خلافت غاصبانه این پیش بینی پیامبر مطلع شده بود که در همان روزها اقدام به گرفتن فدک از حضرت فاطمه کرد. )
2- پـیـامبر اکرم می دانست که گروهی کینه حضرت علی را در دل دارند( زیـرا بـسـیاری از بستگان آنها به شمشیر وی از پای درآمدند) یـکـی از راهـهای زدودن این کینه این بود که امام از طریق کمکهای مالی از آنان دلجویی کند و عواطف آنان را به خود جلب نماید .
هـمـچـنـیـن به کلیه بینوایان ودرماندگان کمک کند وازاین طریق موانع عاطفی که بر سر راه خلافت او بود از میان برداشته شود.
3ـ دودمان پیامبر که مظهر کامل آن یگانه دختر وی ونور دیدگانش حضرت امام حسن و امام حسین بودند باید پس ازپیامبر به صورت آبرومندی زندگی کنند و حیثیت و شرف رسول اکرم وخاندانش محفوظ بماند .
در واقع پـیـامـبـر اکرم هرچند ظاهرا فدک را به دخترشان زهرا ی مرضیه بخشیدند ولی در آمد آن در اختیار صـاحب ولایت بود تا از آن علاوه بر تامین ضروریات زندگی خود، در راه زدودن این کینه ها, به نفع اسلام ومسلمانان استفاده کند . -