زندگی با عزت به معنای شناخت ارزش های الهی و انسانی است که انسان را به سوی خداوند رهنمون می کند. برای دستیابی به این عزت، شناخت خود و ارزش های درونی ضروری است. تا زمانی که فرد ندانسته باشد که چقدر ارزشمند است، نمی تواند مفهوم زندگی عزتمندانه را درک کند. بنابراین، اعتماد به خدا و توانایی های خود در رسیدن به بالاترین جایگاه انسانی، از شرایط لازم برای زندگی با عزت به شمار می آید. انسان باید به عنوان مخلوق خداوند، به کرامت و ارزشی که خدا برای او در نظر گرفته است، احترام بگذارد.
زندگی با عزت مستلزم رعایت اصول اخلاقی و انسانی است. در اسلام، ویژگی هایی چون علم، صداقت، احسان، نیکوکاری، رعایت حقوق خداوند و مخلوقاتش و دوری از ظلم و جهل به عنوان ارکان زندگی عزتمندانه شناخته می‌شود. روایات اهل بیت(علیهم السلام) نیز بر این نکته تأکید دارند که برای داشتن زندگی با عزت، باید از هرگونه ذلت و خواری دوری کرد و در زندگی با حفظ کرامت خود پیش رفت. انسان باید مسیری را انتخاب کند که در آن هیچ فردی نتواند عزت او را زیر سؤال ببرد.
خداوند در سوره فاطر می‌فرماید: «من کان یرید العزّة فللّه العزّة جمیعا»؛ و در سوره منافقون نیز می‌فرماید: «و للّه العزّة و لرسوله و للمؤمنین». این آیات نشان دهنده این است که مؤمنان به دلیل بندگی خدا، عزت دارند و نمی توانند به خاطر زندگی مادی و فانی، خود را ذلیل کنند. در نبود ایمان، انسان ممکن است مسیر عزت را گم کند و در دام خود برتربینی یا تحقیر توسط دیگران بیفتد.
امیرالمؤمنین(علیه السلام) در مورد گذشتگانی که به دلیل متاع دنیایی دچار تفرقه و اختلاف شدند، می فرمایند: «قَد خَلَعَ اللَّهُ عَنهُم لِباسَ کَرامَتِهِ وَ سَلَبَهُم غَضارَةَ نِعمَتِه». این جمله نشان می دهد که خداوند لباس کرامت را از آنان گرفته است و عزت و نعمتی که داشتند، به دلیل اختلافات و تفرقه ها از آنها سلب شده است.
زندگی با عزت نیازمند استقامت و پایداری در برابر چالش ها و مشکلات است. این استقامت موجب می شود که فرد در زندگی با عزت و سربلند باقی بماند. برای افزایش عزت نفس، لازم است که انسان از ناامیدی نسبت به کسانی که می کوشند مؤمنان را ذلیل کنند، پرهیز کند. با شناخت توانمندی ها و ارزش های خود، می‌توان بر مشکلات غلبه کرد و به دشمنان فهماند که باید عزت و کرامت او را حفظ کنند.
زندگی با عزت در دین اسلام به تقوا و نزدیکی به خدا وابسته است. تقوا به انسان عزت و کرامت می بخشد و او را از ذلت دور می کند. از همنشینی با افراد فاجر و ناپاک باید پرهیز کرد، زیرا این افراد می توانند بر عزت نفس و شخصیت فرد تأثیر منفی بگذارند. بسیاری از مؤمنان به دلیل وابستگی به دنیا و چشم امید به کافران دچار بی عزتی می شوند. امام علی(علیه السلام) می فرمایند: «العزُ مَعَ الیَأس»؛ یعنی عزت در نا امیدی از دیگران است.
برای رسیدن به جایگاه های بالای مادی و معنوی در دنیا و آخرت، مؤمنان باید مسیری را انتخاب کنند که در طاعت و بندگی خداوند باشد. یکی از عوامل عزت یابی این است که با تبهکاران و دشمنان خدا طرح دوستی نیندازیم. در برخی موارد، لازم است برای رسیدن به قدرت و جایگاه، مدتی با دشمنان مدارا کنیم، اما این به معنای دوستی نیست. اعتماد به دشمن حتی به اندازه یک چشم بر هم زدن، ممکن است دستاوردهای مؤمنان را از بین ببرد و آنها را دچار حقارت کند.
زندگی شرافتمندانه و عزتمندانه نه تنها خواسته ای انسانی است، بلکه در آموزه های اسلامی نیز به عنوان یک اصل اساسی معرفی شده است. انسان باید همواره در تلاش باشد تا با پیروی از اصول اخلاقی و دینی، عزت و کرامت خود را حفظ کند و از هرگونه ذلت و خواری دوری نماید. با این رویکرد، می‌توان به زندگی ای پر از شرافت و عزت دست یافت که نه تنها رضایت فردی را به همراه دارد، بلکه موجب قرب الهی و رضایت خداوند نیز خواهد شد.
برای درک بهتر مفهوم زندگی عزتمندانه، باید به تاریخ زندگی پیامبران و اهل بیت(علیهم السلام) نگاه کرد. آنها نمونه های بارز انسان های عزتمند در تاریخ هستند که هرگز در برابر ظلم و ستم سر تسلیم فرود نیاوردند. به عنوان مثال، زندگی پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) در مکه و مدینه نشان دهنده این است که چگونه ایشان با وجود تمام سختی ها و مشکلات، همواره بر اصول عزت و شرافت خود پایبند بودند. ایشان در برابر قریش و ظلم آنها ایستادگی کردند و هرگز از اصول انسانی و اسلامی خود عدول نکردند. این ایستادگی و عدم تسلیم در برابر ظلم، در نهایت منجر به پیروزی بزرگ اسلام و ترویج ارزش های انسانی و الهی شد.
علاوه بر این، زندگی امام حسین(علیه السلام) در کربلا نیز نماد بارزی از زندگی با عزت است. ایشان با جان‌فشانی در راه حق و حقیقت، نشان دادند که مرگ با عزت به مراتب بهتر از زندگی با ذلت است. این قیام نه تنها الگوی عظیم و بی‌نظیری برای مسلمانان است، بلکه برای تمام آزادی خواهان دنیا نیز الهام بخش است. امام حسین(علیه السلام) با قیام عاشورا ثابت کردند که انسان باید در برابر ظلم و فساد بایستد و از حق خود دفاع کند، حتی اگر به قیمت جانش تمام شود.
از سوی دیگر، زندگی با عزت تنها در زمینه فردی خلاصه نمی شود، بلکه ابعاد اجتماعی و سیاسی نیز دارد. انسان ها باید در جامعه خود با رعایت حقوق یکدیگر و احترام به کرامت انسانی، زندگی شرافتمندانه‌ای را رقم بزنند. جامعه ای که در آن عزت نفس و کرامت انسانی در نظر گرفته شود، قطعاً جامعه ای پویا و پیشرفته خواهد بود. در این راستا، مسئولیت اجتماعی مؤمنان در برابر یکدیگر و در قبال جامعه بسیار مهم است و باید همواره تلاش کنند تا با نیکوکاری و احسان به یکدیگر، فضایی سالم و عزتمند برای همه ایجاد کنند.
در کل باید به این نکته توجه داشت که زندگی با عزت تنها به معنای «داشتن ثروت و قدرت» نیست، بلکه به معنای «داشتن روحیه ای قوی، اخلاق حسنه و پایبندی به اصول انسانی و اسلامی» است. انسان باید همواره در تلاش باشد تا با افزایش علم و آگاهی خود، به عزت و کرامت دست یابد و در این راستا از هیچ تلاشی دریغ نکند. با این رویکرد، نه تنها می‌توان به زندگی ای شرافتمندانه دست یافت بلکه می‌توان به دیگران نیز الهام بخشید و آنها را به زندگی با عزت ترغیب کرد.
زندگی شرافتمندانه و عزتمندانه، در نهایت، تجلی عشق و بندگی به خداوند است. انسانی که با عشق به خدا و رعایت اصول اخلاقی زندگی می کند، در واقع در مسیر عزت و شرافت قرار دارد و می‌تواند به دیگران نیز این را منتقل کند. این مسیر همواره با چالش ها و مشکلاتی همراه است، اما استقامت، ایمان و اعتماد به خداوند می‌تواند انسان را در این راه یاری کند. به طور کلی، زندگی با عزت نه تنها یک هدف است بلکه یک سفر روحانی و معنوی به سوی کمال و قرب الهی است.
