در تاریخ ۸ اکتبر، دونالد ترامپ، رئیسجمهور ایالات متحده، اعلام کرد که جنبش حماس و دولت اسرائیل بر سر برقراری آتشبس در نوار غزه به توافق رسیدهاند.
طبق مفاد این تفاهمنامه، مقرر شده است که حماس تمامی گروگانهای اسرائیلی باقیمانده در غزه را آزاد کند و در مقابل، اسرائیل نیز صدها زندانی فلسطینی را آزاد کرده و بخشی از نیروهای نظامی خود را از مناطق مشخصی در غزه عقبنشینی دهد.
حائز اهمیت آنکه این توافق؛ بخشی از "طرح بیست مادهای ترامپ" محسوب میشود؛ طرحی که با هدف ایجاد صلحی پایدار در غزه و پرداختن به ریشههای تاریخی و ساختاری بحران اسرائیل و فلسطین تدوین شده است.
با این حال، بسیاری از تحلیلگران سیاسی بر این باورند که بسیاری از جزئیات این طرح همچنان مبهم باقی مانده و مسیر پیشرو با چالشهای متعدد سیاسی، امنیتی و انسانی همراه است. از همین رو، این پرسش مطرح شده که آیا این آتشبس میتواند آغازی واقعی برای پایان درگیریها باشد یا صرفاً فرصتی موقت برای تجدید قوا و تنفس طرفهای درگیر فراهم میآورد.
در این راستا، دنیل کورتز - فلان، سردبیر نشریه "فارین افرز"، در گفتوگویی اختصاصی با فیلیپ گوردون، از چهرههای برجسته سیاست خاورمیانه در واشنگتن، ابعاد این توافق و پیامدهای آن برای اسرائیل، غزه و جامعه جهانی را مورد بررسی قرار داده است.
واقعیت آن است که اگرچه نخستوزیر اسرائیل ناچار شد امتیازهایی دشوار از جمله آزادی صدها زندانی فلسطینی را بپذیرد، اما طرح پیشنهادی ترامپ در مجموع، بخش عمدهای از خواستههای کلیدی او را تأمین میکند.
این طرح شامل خلع سلاح کامل حماس، حذف این گروه از ساختار قدرت در غزه ـ بهصورت مستقیم یا غیرمستقیم ـ تشکیل دولتی تکنوکرات تحت نظارت هیئتی مشترک به ریاست ترامپ و تونی بلر، نخستوزیر پیشین بریتانیا، و اعطای اختیار کامل به ارتش اسرائیل برای تعیین زمان مناسب خروج از منطقه است.
.jpg "آتشبس میان اسرائیل و غزه؛ گامی به سوی صلح یا مدیریت بحران؟")
افزون بر این، طرح مذکور خواستار ایجاد منطقه حائل در نوار غزه، اصلاح ساختار تشکیلات خودگردان فلسطین و در عین حال، حذف هرگونه تعهد مشخص نسبت به تشکیل دولت مستقل فلسطینی شده است.
در مقابل، بنیامین نتانیاهو از ایده اشغال دائمی غزه و احداث شهرکهای یهودی در این منطقه عقبنشینی کرد؛ موضوعی که هرچند برای بخشی از ائتلاف راستگرای او اهمیت حیاتی داشت، اما در عمل میتوانست هزینههای سیاسی سنگینی برای دولتش به همراه داشته باشد. از این رو، در صورت اجرای کامل توافق، نتانیاهو میتواند آن را همان "پیروزی کامل" بنامد که سالها وعدهاش را داده بود.
امضای توافق سهمرحلهای رژیم صهیونی و حماس
در سال ۲۰۲۵، پس از ماهها درگیری خونین، توافقی سهمرحلهای با میانجیگری مصر، قطر و ایالات متحده به امضا رسید که هدف آن توقف خشونتها، تبادل اسرا، ارسال کمکهای بشردوستانه و آغاز بازسازی غزه بود.این توافق، در ظاهر گامی به سوی صلح است، اما در باطن، پرسشهای جدی درباره اهداف، پایداری و پیامدهای آن مطرح میشود.
تثبیت، تضعیف و رقابت منطقهای
اسرائیل با پذیرش آتشبس، تلاش دارد خود را به عنوان طرفی صلحطلب معرفی کند. این اقدام، به ویژه در رسانههای غربی، به تقویت وجهه دیپلماتیک این رژیم کمک میکند. اما از نگاه منتقدان، این صلح بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد و در عمل، تغییری در ساختار اشغالگری و سیاستهای تبعیضآمیز ایجاد نمیکند.تضعیف مشروعیت حماس در میان گروههای مقاومت
پذیرش خلع سلاح مرحلهای از سوی حماس، گرچه به کاهش خشونت کمک میکند، اما ممکن است در میان گروههای مقاومت و بخشی از جامعه فلسطینی به عنوان عقبنشینی از آرمانهای مبارزه تلقی شود. این امر میتواند شکاف داخلی در غزه را تشدید کرده و زمینهساز رقابتهای سیاسی جدید شود.
افزایش نقش کشورهای واسطه در معادلات منطقهای
کشورهایی مانند مصر، قطر و ترکیه با ایفای نقش میانجی، جایگاه منطقهای خود را تقویت کردهاند. این نقشآفرینی، اگرچه میتواند به تعادل نسبی در روابط قدرت در خاورمیانه کمک کند، اما در صورت شکست توافق، اعتبار این کشورها نیز آسیب خواهد دید.آرامش شکننده و تهدیدهای پنهان
با توقف حملات هوایی و موشکی، امنیت نسبی در مرزها برقرار شده است. این وضعیت میتواند به کاهش تلفات غیرنظامی و آرامش نسبی در مناطق درگیر منجر شود.تجربههای گذشته نشان دادهاند که آتشبسها در این منطقه بسیار شکنندهاند و با کوچکترین تحریک، دوباره به خشونت کشیده میشوند.
احتمال بروز درگیریهای داخلی در غزه
در صورت عدم اجماع داخلی بر سر مفاد توافق، ممکن است گروههای تندرو مانند جهاد اسلامی یا شاخههای مستقل حماس، با اجرای عملیات ایذایی، توافق را به چالش بکشند. این امر نه تنها امنیت داخلی غزه را تهدید میکند، بلکه بهانهای برای حملات مجدد اسرائیل خواهد بود.تقویت نظارت امنیتی منطقهای
با ورود ناظران بینالمللی و افزایش همکاریهای اطلاعاتی، احتمال کنترل بهتر تحرکات نظامی وجود دارد. اما این نظارتها باید بیطرفانه و شفاف باشند تا اعتماد عمومی را جلب کنند.در این میان باید توجه داشت که یکی از مهمترین دستاوردهای آتشبس، آزادی صدها اسیر فلسطینی و گروگان اسرائیلی است. این اقدام، بار روانی سنگینی را از خانوادهها برداشته و امید به آشتی را افزایش داده است.
با ورود کمکهای بشردوستانه و تجهیزات عمرانی، بازسازی مدارس، بیمارستانها و زیرساختهای حیاتی آغاز شده است. این روند میتواند به بهبود کیفیت زندگی مردم غزه کمک کند، اما نیازمند تداوم حمایت مالی و امنیتی است.
