پيچيدگي اين اختلال، خود ناشي از اين است كه در پيچيدهترين ارگان بدن انسان يعني در مغز رخ ميدهد. البته در اين ميان عقايد و خرافات و ديدگاههاي عجيب و غريب اقوام و ملتهاي گوناگون راجع به اين بيماري همه و همه بر ابهامات آن افزوده است.
* آقاي دكتر، صرع ممكن است در هر دوره سني ايجاد شود، اما چرا شيوع آن در كودكان بيشتر است؟
* آقاي دكتر، صرع ممكن است در هر دوره سني ايجاد شود، اما چرا شيوع آن در كودكان بيشتر است؟
خب، هر بيماري ممكن است يك گروه سني خاص را بيشتر در بر بگيرد به طوري كه صرع هم در كودكان و حتي كهنسالان شيوع بيشتري دارد. با اين تفاوت كه در زمان كودكي اين بيماري ناشي از علل مادرزادي و عفونتهاست در حالي كه در افراد مسن عارضه صرع بيشتر ناشي از علل عروقي و سكتههاي مغزي است.
* پس صرع در هيچ كدام از گروههاي سني علت مشتركي ندارد؟
* پس صرع در هيچ كدام از گروههاي سني علت مشتركي ندارد؟
نه ولي بهطور كلي از جمله عوامل صرع ميتوان به ضربههاي مغزي، عفونت بافت و پردههاي مغز، اختلالات مادرزادي، بيماريهاي متابوليك ارثي بافت مغز، سكته مغزي، تومور مغزي و بيماريهاي تحليل برنده مغزي مانند آلزايمر است.
* در كدام گروه سني اين بيماري خطرناكتر است؟
* در كدام گروه سني اين بيماري خطرناكتر است؟
ببينيد، سن شروع اين بيماري از اهميت خاصي برخوردار بوده و مسلما در كودكي خطرناكتر است به طوري كه بروز صرع قبل از شش ماهگي حاكي از ضايعات شديد مغزي است كه منجر به عقبماندگيهاي شديد هم ميشود. همچنين اگر اين بيماري در جريان تب اتفاق بيفتد، حاكي از كم شدن آستانه تحمل مغزي بوده و در دوران بلوغ حاكي از اختلالات فيزيولوژيكي، زيستي و هورموني است. در سن 35 سالگي به بالا نيز معمولاً به دليل ضايعات قلبي و عروقي است.
* به عوامل فيزيولوژيكي و اختلالات مختلف در بروز اين بيماري اشاره كرديد. عوامل بيروني چطور؟ اين عوامل هم در تشديد حملات تاثير دارند؟
صددرصد. استرسها و اضطرابهاي ناشي از زندگي در جوامع شهري از جمله عوامل مهمي است كه ميتواند باعث تشديد حملات تشنجي در بيماران مبتلا به صرع شود. در جامعه پرشتاب امروزي وجود استرسهاي متعدد كه ناشي از زندگي شلوغ و پرتحرك شهري است، حملات تشنجي در بيماران مبتلا به صرع را افزايش ميدهد و اين در حالي است كه بر خلاف تصور عمومي درمان بيماران مصروع صرفا با مصرف دارو نيست بلكه با ايجاد حس اعتماد، امنيت و آرامش اجتماعي ميتوان گام موثري در درمان اين بيماري برداشت.
* با اين حال، اين بيماري را به چند نوع اصلي ميتوان تقسيم كرد؟
* به عوامل فيزيولوژيكي و اختلالات مختلف در بروز اين بيماري اشاره كرديد. عوامل بيروني چطور؟ اين عوامل هم در تشديد حملات تاثير دارند؟
صددرصد. استرسها و اضطرابهاي ناشي از زندگي در جوامع شهري از جمله عوامل مهمي است كه ميتواند باعث تشديد حملات تشنجي در بيماران مبتلا به صرع شود. در جامعه پرشتاب امروزي وجود استرسهاي متعدد كه ناشي از زندگي شلوغ و پرتحرك شهري است، حملات تشنجي در بيماران مبتلا به صرع را افزايش ميدهد و اين در حالي است كه بر خلاف تصور عمومي درمان بيماران مصروع صرفا با مصرف دارو نيست بلكه با ايجاد حس اعتماد، امنيت و آرامش اجتماعي ميتوان گام موثري در درمان اين بيماري برداشت.
* با اين حال، اين بيماري را به چند نوع اصلي ميتوان تقسيم كرد؟
صرع انواع مختلفي دارد كه شايعترين نوع آن صرع اصلي يا صرع بزرگ است. علائم اين نوع از صرع هنگامي رخ ميدهد که مناطق حرکتي مغز دچار عارضه شده است و اسپاسمهاي شديد و بيهوشي را دربردارد. در اغلب موارد صرع اصلي ، قبل از آغاز حمله و غش به بيمار يک حالت دروني دست ميدهد، يك حالت اخطار است و به آن اورا هم ميگويند كه ميتواند به صورت رواني يا جسمي باشد.
مثل شنيدن صدا، ديدن نوري درخشنده، استشمام بويي خاص. بعد از چند لحظه بيمار بيهوش ميافتد که اين مرحله کوتاه، تونيک است و در آن تمام ماهيچهها متشنج و منقبض ميشوند، تنفس بيمار قطع ميشود و رنگش نيز ممکن است کبود شود.
* اين حالات در انواع ديگر صرع هم به همين اندازه شديد هستند؟
مثل شنيدن صدا، ديدن نوري درخشنده، استشمام بويي خاص. بعد از چند لحظه بيمار بيهوش ميافتد که اين مرحله کوتاه، تونيک است و در آن تمام ماهيچهها متشنج و منقبض ميشوند، تنفس بيمار قطع ميشود و رنگش نيز ممکن است کبود شود.
* اين حالات در انواع ديگر صرع هم به همين اندازه شديد هستند؟
نه، ببينيد، در صرع کوچک برخلاف صرع بزرگ يا تشنجي، فرد سقوط نميكند، ولي فراموشي كه به حالات «بيخودي از خود» معروف است، در اين نوع صرع اتفاق ميافتد. در اين نوع حمله، شخص مصروع ناگهان در حالتي كه هست، ثابت ميماند و فعاليتش متوقف ميشود. در اين حالت بيمار چيزي حس نميكند و بينايي و شنوايياش محدود ميشود.
ولي پس از گذشت 2 تا 20 ثانيه مجدداً فعاليتش آغاز ميشود، در حالي كه از اتفاقي كه افتاده كاملاً بيخبر است.
* اين حالات از بين ميروند؟
ولي پس از گذشت 2 تا 20 ثانيه مجدداً فعاليتش آغاز ميشود، در حالي كه از اتفاقي كه افتاده كاملاً بيخبر است.
* اين حالات از بين ميروند؟
اين حملات ممكن است در سنين بلوغ از بين بروند ولي در اغلب موارد در صورت عدم درمان درست به صرع بزرگ تبديل ميشوند.
*مربي بهداشت در برابر يك دانشآموز صرعي بايد چه اقداماتي را روي بيمار انجام دهد؟
*مربي بهداشت در برابر يك دانشآموز صرعي بايد چه اقداماتي را روي بيمار انجام دهد؟
مسلم است كه هنگام مواجهه با کودک مصروع بايد نكات زيادي را رعايت كرد كه به صورت فهرستوار شامل اين موارد هستند:
كودك را به يک سمت بخوابانيد و سرش را همسطح يا پايينتر از بدنش قرار دهيد، همچنين از تنفس آرام و منظم وي مطمئن شويد و هرگز چيزي را با فشار ميان دندانهايش قرار ندهيد، البته در بيشتر مواقع تشنجات بعد از يک دقيقه متوقف ميشوند و بعد از آن يک دوره خواب و استراحت است ولي اگر تشنجات بيشتر از چند دقيقه به طول انجامد، حتما بايد بيمار را به بيمارستان رساند. هيچ وقت هم سعي نکنيد عضلات و اندامهاي کودک را محکم نگه داريد و از زدن ضربه به صورت وي براي يافتن هوشياري خودداري کنيد.
* هيچ اقدامي براي بيدار كردن فرد مصروع يا دادن دارو به او نبايد صورت گيرد؟
كودك را به يک سمت بخوابانيد و سرش را همسطح يا پايينتر از بدنش قرار دهيد، همچنين از تنفس آرام و منظم وي مطمئن شويد و هرگز چيزي را با فشار ميان دندانهايش قرار ندهيد، البته در بيشتر مواقع تشنجات بعد از يک دقيقه متوقف ميشوند و بعد از آن يک دوره خواب و استراحت است ولي اگر تشنجات بيشتر از چند دقيقه به طول انجامد، حتما بايد بيمار را به بيمارستان رساند. هيچ وقت هم سعي نکنيد عضلات و اندامهاي کودک را محکم نگه داريد و از زدن ضربه به صورت وي براي يافتن هوشياري خودداري کنيد.
* هيچ اقدامي براي بيدار كردن فرد مصروع يا دادن دارو به او نبايد صورت گيرد؟
نه، مربيان بايد دقت داشته باشند كه در اينگونه مواقع چيزي به فرد نخورانند وسعي در بيدار كردن او نكنند. البته در صورت داشتن آموزش و اطلاع كافي از علائم اين حملات ميتوانند از شياف ديازپام براي جلوگيري از حمله استفاده كنند.
* گفته ميشود صرع موجب افت تحصيلي ميشود. با كودكان مصروع در اين خصوص بايد چگونه رفتار كنيم؟
نكته مهم در اين رابطه اين است كه صرع فقط افتادن فرد و عدم هوشياري نيست بلکه به چندين شکل ميتواند ديده شود. به طور مثال صرع ميتواند حتي به صورت افت تحصيلي در مدرسه باشد و متاسفانه معلمها فکر ميکنند که اين دانشآموز دچار حواس پرتي است؛ در حاليكه والدين و كادر آموزشي بايد اين مسئله را در نظر داشته باشند كه به هيچ وجه فرد را تحت فشار آموزشي قرار ندهند و در حد كشش فرد از او توقع داشته باشند چون اضطراب و استرس موجب تشديد حملات ميشود.
با اين حال تاكيد ميكنم كه 90 در صد افراد مصروع در دوران تحصيل مشكل خاصي ندارند و چه بسا از دانشآموزان سالم و بدون مشكل هم بالاتر هستند چون ساختمان مغز آنها مشكلي ندارد.
* آيا اين افراد يا كساني كه سابقه تشنج دارند، بايد از رژيم غذايي خاصي پيروي كنند؟
بله، بهتر است اين افراد مواد غذايي كه طبيعت سرد دارند را كمتر مصرف كنند شود، همچنين لبنيات به ويژه ماست را به دليل نفاخ بودن و سرد بودن كمتر مصرف كنند. با اين حال، شير گوسفند و گاوميش كه طبيعتي گرم دارند، براي اين بيماران مفيدتر است و در صورتي كه مواد غذايي سردي خوردهاند، از عرقيات گرم مثل عرق نعناع استفاده كنند.
* اين اقدامات در مورد رژيم غذايي بودند. درمان بيماران نيز حتما شامل درمانهاي دارويي و غير دارويي ميشود. با اين حال كدام يك از اين روشهاي درماني براي بيماران ارجحيت دارند؟
* گفته ميشود صرع موجب افت تحصيلي ميشود. با كودكان مصروع در اين خصوص بايد چگونه رفتار كنيم؟
نكته مهم در اين رابطه اين است كه صرع فقط افتادن فرد و عدم هوشياري نيست بلکه به چندين شکل ميتواند ديده شود. به طور مثال صرع ميتواند حتي به صورت افت تحصيلي در مدرسه باشد و متاسفانه معلمها فکر ميکنند که اين دانشآموز دچار حواس پرتي است؛ در حاليكه والدين و كادر آموزشي بايد اين مسئله را در نظر داشته باشند كه به هيچ وجه فرد را تحت فشار آموزشي قرار ندهند و در حد كشش فرد از او توقع داشته باشند چون اضطراب و استرس موجب تشديد حملات ميشود.
با اين حال تاكيد ميكنم كه 90 در صد افراد مصروع در دوران تحصيل مشكل خاصي ندارند و چه بسا از دانشآموزان سالم و بدون مشكل هم بالاتر هستند چون ساختمان مغز آنها مشكلي ندارد.
* آيا اين افراد يا كساني كه سابقه تشنج دارند، بايد از رژيم غذايي خاصي پيروي كنند؟
بله، بهتر است اين افراد مواد غذايي كه طبيعت سرد دارند را كمتر مصرف كنند شود، همچنين لبنيات به ويژه ماست را به دليل نفاخ بودن و سرد بودن كمتر مصرف كنند. با اين حال، شير گوسفند و گاوميش كه طبيعتي گرم دارند، براي اين بيماران مفيدتر است و در صورتي كه مواد غذايي سردي خوردهاند، از عرقيات گرم مثل عرق نعناع استفاده كنند.
* اين اقدامات در مورد رژيم غذايي بودند. درمان بيماران نيز حتما شامل درمانهاي دارويي و غير دارويي ميشود. با اين حال كدام يك از اين روشهاي درماني براي بيماران ارجحيت دارند؟
مسلما درمانهاي دارويي و غير دارويي در كنار هم هستند ولي درمانهاي غير دارويي از اهميت بيشتري براي ما برخوردارند و آن هم به اين جهت كه اين درمانها شامل حذف عوامل خطرناک به خصوص براي پيشگيري از آسيبهاي مغزي هستند که از زمان جنيني شروع ميشود.
درمانها شامل خودداري از مصرف دخانيات، عدم مصرف الکل، دوري از محيطهاي آلوده مثل راديواکتيو هستند. البته انجام ورزش و پيادهروي به طور غيرمستقيم نيز آمار تشنجهاي ناشي از صرع را پايين ميآورد. علاوه بر اين، براي جلوگيري از تشنج، فرد بايد خواب منظم و کامل داشته باشد چون بيخوابي يکي از مهمترين عواملي است که باعث تشديد تشنج ميشود.
* در چه بيماراني ممكن است بيماري بهبود نيابد يا كنترل نشود؟
درمانها شامل خودداري از مصرف دخانيات، عدم مصرف الکل، دوري از محيطهاي آلوده مثل راديواکتيو هستند. البته انجام ورزش و پيادهروي به طور غيرمستقيم نيز آمار تشنجهاي ناشي از صرع را پايين ميآورد. علاوه بر اين، براي جلوگيري از تشنج، فرد بايد خواب منظم و کامل داشته باشد چون بيخوابي يکي از مهمترين عواملي است که باعث تشديد تشنج ميشود.
* در چه بيماراني ممكن است بيماري بهبود نيابد يا كنترل نشود؟
ببينيد اينها بيماراني هستند که آسيبهاي شديد مغزي دارند، مانند بيماران عقبمانده ذهني يا افراد دچار ناهنجاريهاي شديد مغزي مادرزادي. اکثر افراد با درمان دارويي يا غيردارويي در زندگي هيچ مشکلي نخواهند داشت؛ چه بسا افراد به ظاهر سالم ممکن است در برخورد با مشکلات زندگي عاجز باشند ولي اين افراد در زندگي خود هيچ مشکلي نداشته باشند.
* انجام آزمايشهاي دورهاي براي افرادي كه تحت درمان دارويي هستند چقدر ضروري است ؟
* انجام آزمايشهاي دورهاي براي افرادي كه تحت درمان دارويي هستند چقدر ضروري است ؟
انجام آزمايشهاي دورهاي به فواصل 6 ماه يك بار كه شامل تستهاي كبدي، خون و در برخي موارد سنجش استخوان ضروري به نظر ميرسد. همچنين ممكن است مصرف داروها سنگ كليه ايجاد كنند كه انجام معاينات و آزمايش هاي مربوط به آن هم لازم به نظر ميرسد.
* عدم درمان به موقع اين بيماري چه عواقبي ممکن است داشته باشد؟
عدم درمان به موقع باعث مي شود که کانون ايجاد تشنج (کانون شورشي تشنج) به صورت فونکسيون و فيزيولوژيک دچار اختلال شده و اگر درمان نشود ممکن است باعث تغييرات ساختماني در بافت مغز شود و نواحي ديگر مغز را نيز درگير کند. بنابراين درمان اين بيماران الزامي است.
اما در مجموع چون صرع يک بيماري خوشخيم است، بهتر است در صورت ثابت شدن اين بيماري توسط پزشک متخصص، اقدامات درماني انجام گيرد و مطمئن باشيد که درصد بسيار زيادي از اين افراد (بالاي 95درصد) به طور کامل درمان خواهند شد.
* گاهي بروز صرع را به وجود تومورهاي مغزي نسبت مي دهند. توجيه شما در اين باره چيست؟
* عدم درمان به موقع اين بيماري چه عواقبي ممکن است داشته باشد؟
عدم درمان به موقع باعث مي شود که کانون ايجاد تشنج (کانون شورشي تشنج) به صورت فونکسيون و فيزيولوژيک دچار اختلال شده و اگر درمان نشود ممکن است باعث تغييرات ساختماني در بافت مغز شود و نواحي ديگر مغز را نيز درگير کند. بنابراين درمان اين بيماران الزامي است.
اما در مجموع چون صرع يک بيماري خوشخيم است، بهتر است در صورت ثابت شدن اين بيماري توسط پزشک متخصص، اقدامات درماني انجام گيرد و مطمئن باشيد که درصد بسيار زيادي از اين افراد (بالاي 95درصد) به طور کامل درمان خواهند شد.
* گاهي بروز صرع را به وجود تومورهاي مغزي نسبت مي دهند. توجيه شما در اين باره چيست؟
به هيچ وجه اين طور نيست. بروز تشنجات مكرر تا قبل از 18 سالگي، كاملا صرع محسوب ميشود؛ البته بين سنين 30 تا 50 سال احتمال اينكه تشنج با وجود تومورهاي مغزي مرتبط باشد وجود دارد كه با انجام ام آر آي اين مسئله مشخص ميشود. با اين حال بروز تشنجات پس از 50 سالگي نيز ممكن است مربوط به سكتههاي مغزي باشد.