نيم نگاهى به جشنواره تئاتر ايثار

گاهى سخن گفتن از يك مصطلح هنرى و جريانى كه ايجاد مى كند، نيازمند بررسى زبان شناسى است.
شنبه، 14 ارديبهشت 1387
تخمین زمان مطالعه:
موارد بیشتر برای شما
نيم نگاهى به جشنواره تئاتر ايثار
 اين بررسى زبان شناسى نه تنها براساس مؤلفه هاى كلاسيك اين دانش و بحث هاى محتوايى و ساختارى امكانپذير است بلكه نيازمند قرائت هاى ديگرى نيز هست. قرائت هاى ژورناليستى و رسانه اى، قرائت هاى اجتماعى، تأويل روانكاوانه و ده ها مورد ديگر كه يك جريان، را مكتوب مى كند، به آن رنگ و لعاب حرفه اى و گاه آكادميك مى بخشد و زمينه را براى تحقيق و پژوهش، بازخوانى دانشجويان و نسل هاى بعد و بحث و ديالوگ فراهم مى كند. ما در كشورمان دوران سختى را با عنوان دوران جنگ سپرى كرديم. شهداى گرانقدر كثيرى را از ميان بچه هاى اين آب و خاك در خاطرات خود ثبت كرديم و در نهايت اين واقعه مستند در هنر و ادبيات تأثير بسزايى گذاشت. ادبيات دفاع مقدس، تئاتر دفاع مقدس و سينماى دفاع مقدس از جمله شاخص ترين ژانرهاى هنرى سال هاى اخير است كه عرصه طبع آزمايى بسيارى از هنرمندان خوب و صاحب فكر و انديشه بوده است.
در اين ميان تئاتر دفاع مقدس همواره به عنوان هنرى كه نسبت به سينما و ادبيات از امكانات بيانى و رسانه اى كمترى برخوردار است، تلاش مضاعفى نسبت به سال هاى اخير از خود نشان داده است. تئاتر دفاع مقدس آرام آرام مى رود كه به عنوان يك سبك هنرى خود را مطرح كند؛ سبكى كه در آينده و در تحقيقات و پژوهش هاى نظريه پردازان و منتقدان ادبيات دراماتيك شكلى بازخوانى شده خواهد يافت. در اين ميان و از دل تئاتر دفاع مقدس جريان هاى هنرى و رقابتى برخاسته است كه همواره ميزبان تلاش هنرمندان كشور است. تئاتر مقاومت، تئاتر ايثار و ... شاخه هايى هنرى هستند كه در همان قرائت زبان شناختى به رويدادهايى جريان ساز تبديل مى شوند؛ اين جريان ها هم همچنان كه در پيشگفتار اين مقاله آمده بازخوانى ديگرى مى طلبد؛ نوعى بازخوانى كه در گرو قرائت هاى جامعه شناختى، زبان شناختى
و ... است. به عنوان مثال نخستين جشنواره منطقه اى تئاتر ايثار در تبريز به كار خود پايان داد و از هم اكنون برنامه ريزى براى دوره دوم آن در شيراز در حال شكل گيرى است. البته دوره دوم به صورت سراسرى برگزار مى شود و اين جشنواره تئاترى، ميزبان آثار هنرمندان سراسر كشور است. جشنواره تئاتر ايثار در نخستين حركت هاى بنيادى خود براساس دو تعريف مهم شكل گرفت. اول پاسداشت و گراميداشت نام و ياد شهيدان بزرگوار و اشاعه فرهنگ ايثار و شهادت و دوم تعامل با تئاتر حرفه اى كشور. بنابراين اين جريان تئاترى سعى كرد كه با افراد مطرح و صاحب كارنامه هنرى و محافل آكادميك كشور تعامل و همسويى خاصى ايجاد كند تا سطح توليدات خود را به لحاظ فنى و تكنيكى ارتقا بخشد. از اين رو بسيارى از چهره هاى تئاترى از جمله دكتر قطب الدين صادقى، اردشير صالح پور، رحمت امينى و ... در راه اندازى و شكل گيرى جشنواره سهيم بودند.
اين جشنواره در نخستين گام نيز با آثار و توليدات افرادى روبه رو شد كه اگرچه از نسل نو بودند، اما همواره در حوزه تئاتر دانشگاهى، تئاتر تجربى و تئاتر مردمى طبع آزمايى كرده و كارهاى زيادى را از خود ارائه داده بودند. در نخستين زمان برگزارى اين رويداد هنرى آثارى همچون «امشب مهره هاى پشتم نى لبك مى زند»، «پوكه هاى برنجى»، «دى ماه پرستاره»، «چهارشنبه سورى»، «يك روز روشن خدا»، «پيكر»، «قطعه گم شده»، «دهانى پر از كلاغ»، «چشم هاى بارانى»، «قتلگاه عشق و خون»، «پائيز»، «وقتى درنا برمى گردد» و «دوباره ذوالجناح» آثارى بودند كه در اين جشنواره به اجرا درآمدند.
اين جشنواره هنگام اهداى جوايز به برگزيدگان با حضور دوباره برخى از چهره هاى نام آشنا تئاتر دفاع مقدس در سال هاى اخير همراه بود. هيأت داوران جشنواره در بخش بازيگرى مرد با اهداى تنديس جشنواره، لوح تقدير و پنج سكه بهار آزادى مجيد تفرشى بازيگر نمايش «پوكه هاى برنجى» از غرب تهران را به عنوان نفر اول بازيگرى مرد برگزيد. در بخش بازيگرى زن نيز عاطفه حسينى بازيگر نمايش «چشم هاى عيسى» از تهران به عنوان نفر اول و بهار كريم زاده بازيگر نمايش «وقتى درنا بازمى گردد» از آذربايجان شرقى نفر دوم برگزيده شدند. هيأت داوران، جايزه رتبه اول كارگردانى نمايش شامل تنديس جشنواره، لوح تقدير و پنج عدد سكه بهار آزادى را به زرى اماد براى نمايش «پوكه هاى برنجى» از غرب تهران اهدا كرد. همچنين در بخش نمايشنامه نويسى، هيأت داوران، جايزه رتبه اول را به جمشيد خانيان نويسنده نمايشنامه «دهانى پر از كلاغ»، اهدا كرد. هيأت داوران اين جشنواره همچنين نمايش «پوكه هاى برنجى» را به عنوان نمايش برتر جشنواره منطقه اى تئاتر ايثار برگزيد.
«قطعه گمشده» به كارگردانى پدرام رحمانى از آذربايجان غربى، «پيكر» به كارگردانى على حلوى از استان گيلان، «وقتى درنا بازمى گردد» به كارگردانى بهار كريم زاده از آذربايجان شرقى و «امشب مهره هاى پشتم» به كارگردانى محمدرضا ارسنجان از كرمانشاه براى حضور در جشنواره سراسرى تئاتر ايثار برگزيده شدند.
بى شك مخاطبان تئاتر نه تنها نام بسيارى از اين نمايش ها را شنيده اند، بلكه به تماشاى برخى از اجراهاى آن نيز رفته اند. برخى از اين كارها گاه در اجراى عمومى يا در جشنواره دفاع مقدس به روى صحنه رفته و مورد تقدير قرار گرفته اند. با اين حال يكى از برجسته ترين نكاتى كه از ديدن نام هاى آشنا به ذهن خطور مى كرد، ايجاد جريانى در تئاتر دفاع مقدس و در كل تئاتر كشور است. به عنوان مثال بسيارى از متن هاى جشنواره هاى اخير از يك يا چند فرد شاخص بوده كه پس از آن همواره مدنظر ديگر كارگردان هاى تئاتر نيز قرار گرفته است.
«جمشيد خانيان» در طى سال هاى اخير به نامى آشنا تبديل شده است كه همواره بسيارى از آثار او رويدادهاى مهم تئاترى دفاع مقدس به روى صحنه رفته است. بسيارى از جوايز سال هاى اخير نيز در حوزه نمايشنامه نويسى به وى تعلق گرفته است. اين نمايشنامه نويس، حالا رفته رفته نه تنها مى رود كه فاصله خود را با مطرح ترين نام درام نويسى دفاع مقدس (عليرضا نادرى) كم كند، بلكه همتراز با او در اين ژانر هنرى قرار گيرد. ما در سال هاى اخير شاهد متن هايى بسيار قوى از اين نويسنده در بسيارى از فستيوال هاى تئاترى كشور و حتى جشنواره فجر بوديم كه باعث تحسين مخاطبان شده است. پيش از اين در درام نويسى حرفه اى دفاع مقدس عليرضا نادرى را داشتيم كه به اقرار بسيارى از مفسران و منتقدان تئاتر ايران از جمله شاخص هاى ادبيات معاصر به شمار مى رود.
اما هم اكنون شاهد نام آورى جمشيد خانيان هستيم كه جشنواره هاى دفاع مقدس در معرفى و شناساندن او به مخاطبان بويژه مردم و تماشاگر كلان سهم بسزايى داشته است. از ويژگى هاى شيوه نوشتارى اين نويسنده توجه به فضاهاى مدرن و امروزى و تطبيق و تطابق مفهوم دفاع مقدس با جهان ذهنى جوان امروز و نسل كنونى است. جمشيد خانيان به لحاظ سبك بيانى همواره از استعاره هاى خاص خود سود مى برد. او همچنان كه از نام برخى از نمايشنامه هايش پيداست، پيچيدگى در عين ساده نويسى را اساس كار خود قرار مى دهد. طرح موقعيت تازه ، اتمسفر تئاترى متفاوت، ديالوگ هاى خوب و مكاشفه هاى بيانى در لحظه از مهمترين ويژگى هاى شيوه نوشتارى اين نويسنده است. بى شك آنچه نگارنده اين مقال به آن مى پردازد، بحث جريان هنرى در دل سبك تئاتر دفاع مقدس و كل تاريخ معاصر تئاتر ايران است. شايد جمشيد خانيان براى نگارنده و بسيارى از منتقدان، نويسنده اى شناخته بوده اما آنچه مهم است، مردم هستند. يعنى شناخت يك هنرمند با شناخت مردم از وى جنبه هنرى و تاريخى پيدا مى كند و بنابراين آنچه كه در شناخت بيشتر (و به مردم تأثيرگذار بوده است) تئاتر دفاع مقدس و جريان هايى حرفه اى و هنرى بوده است كه همسو و همگام با تئاتر دفاع مقدس مطرح شده است. بى شك هدف از اين گفتار تنها معرفى يك نويسنده خوب و برتر نيست، بلكه هدف ظهور نويسندگانى است كه همگام و همسو با تئاتر دفاع مقدس در حركتند و همواره به توليد آثار حرفه اى و استاندارد مى پردازند. به عنوان مثال در چندين جشنواره و با چندين اجراى متفاوت شاهد حضور متن «حميدرضا نعيمى» بوده ايم. اين نويسنده كه بيشتر با رويكرد آكادميك به آثار خود مى پردازد، همواره شاهد چندين اجرا از متن خود «ديگر مهره هاى پشتم نى لبك مى زنند» بوده است. اين متن يك بار توسط زرى اماد در تهران با اجراى جشنواره اى و عمومى به روى صحنه رفته است و در جشنواره تئاتر ايثار تبريز نيز با اجراى كارگردانى ديگر (محمدرضا ارسنجانى) ميزبان مخاطبان تئاتر بوده است.
همواره نام هاى ديگرى ازجمله خيرالله تقيانى پور، احسان جاغى، كوروش زارعى و... در عرصه نمايشنامه نويسى و كارگردانى تئاتر دفاع مقدس طى سال هاى اخير برجسته شده است.
در حوزه بازيگرى نيز به بازيگرانى برمى خوريم كه راه را براى افق هاى آينده باز كرده اند. در اين ميان گاهى شاهد كارگردانى و بازى توأمان بازيگرانى هستيم كه در توليد كار خود، كارنامه اى قابل قبول را ارائه كرده اند. افرادى همچون زرى اماد كه همواره در دو ژانر بازيگرى و كارگردانى آثار دفاع مقدس طى سال هاى اخير فعاليت داشته است. يا چيستا يثربى كه خود نويسنده و كارگردان يك كار موفق به شمار رفته است.
نمايش «پوكه هاى برنجى» در حالى در نخستين جشنواره ايثار تبريز، جايزه بهترين نمايش و بهترين كارگردانى را به خود اختصاص داده است كه از تجربه هاى مكرر كارگردان آن طى سال هاى اخير در جشنواره هاى دفاع مقدس خبر مى دهد. زرى اماد بازيگر نسل نو تئاتر ايران در جشنواره دفاع مقدس سال گذشته در سنندج نيز دو كار داشت؛ او پيش از آن نيز متن «حميدرضا نعيمى» را كارگردانى كرد كه چندين روز با اجراهاى عمومى ميزبان عموم مردم بود. زرى اماد در اين نمايش به ايفاى نقش نيز مى پرداخت. او نقش شقايق را بازى مى كرد كه نقش محورى و هارمونيك با تكنيك هاى كارگردانى خود با ديگر بازيگران و عوامل صحنه بود. يك بازى استليزه كه همواره بازيگر مقابل را به مكاشفه در نقش و ايجاد خلاقيت هاى فى البداهه وامى داشت. بى شك جريان هاى تئاتر نيز در معرفى وى تأثير بسزايى داشته است. او طى سال هاى اخير به عنوان بازيگر و كارگردان حضور يافته است و در مقام كارگردان مطرح شده است.
زرى اماد از دو سال پيش تاكنون آثارى همچون «مهره هاى پشتم نى لبك مى زنند»، «دهانى پر از كلاغ»، «تكرار» و «پوكه برنجى» را به روى صحنه برده است، كه در نهايت عنوان بهترين كارگردان در جشنواره تبريز، حاصل تلاش هاى او بوده است. با اين تفاسير، جشنواره ايثار از دل جشنواره دفاع مقدس مى آيد. اين جشنواره هدفش ترويج فرهنگ شهادت است. از سوى ديگر توليد تئاتر حرفه اى و هنرى را مدنظر دارد و به تعامل با افراد صاحب دانش تئاتر مى انديشد. اينها اله مان هاى كلى اين جريان تئاترى است. اما در فرامتن اين جريان سه گزينه، مؤلف، متن و مخاطب شكل مى گيرد. گزينه هايى كه همواره هنرمندان، آثار و مخاطبان را با هم گره مى زند و منجر به ظهور چهره هايى مى شود كه آثارشان قابل بازخوانى و نقد و بررسى است. جشنواره تئاتر ايثار امسال نيز به صورت سراسرى برگزار مى شود و نمايش هاى برگزيده ۱۳استان كشور را دربرمى گيرد.


ارسال نظر
با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.
متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.