رسانه ملی درحالی از این شگرد برای رفع انتقاداتی که به گزارش قبلیاش شده بود، استفاده کرد و در حالی چهره این جوانان را که بنا بر شواهد گزارش تلویزیونی، تنها ادعاهایی واهی را مطرح کرده بودند را به وضوح به تصویر کشید که تا به حال حتی برای نمایش چهرهی افراد بزهکار و جانی در برنامههای تلویزیونی از شیوه مرسوم «شطرنجی کردن چهره» استفاده کرده است اخبار سراسری رسانه ملی درحالی سهشنبه (23 مهرماه) به تکذیب یکی از گزارشهای مردمی خود با موضوع برگزیدگان کنکور سراسری سال 87 پرداخت که برای انجام این کار، از جوانانی مایه گذاشت که دیگر حتی به تکذیب و توضیح آن چه به روی آنتن رفت، قادر نیستند.این گزارش که عنوان «واقعیت یا ...» را بر خود گرفته بود، هفته گذشته در قالب بخشهای خبری پرمخاطب سیما از جمله اخبار سراسری ساعت 21 شبکه اول و اخبار 20 و 30 شبکه دو سیما، به روی آنتن رفت.این گزارش گفتوگوهای گذشته یکی از گزارشگران سیما با تعدادی از جوانان معترض به اعلام نتایج کنکور سال 87 را به تصویر میکشید و در ادامه دلایل و مدارکی را همراه با نمایش کامل چهره این جوانان به بیننده تلویزیون ارائه میکرد که حاکی از دروغ بودن تمامی ادعاهای این جوانان بود.رسانه ملی درحالی از این شگرد برای رفع انتقاداتی که به گزارش قبلیاش شده بود، استفاده کرد و در حالی چهره این جوانان را که بنا بر شواهد گزارش تلویزیونی، تنها ادعاهایی واهی را مطرح کرده بودند را به وضوح به تصویر کشید که تا به حال حتی برای نمایش چهرهی افراد بزهکار و جانی در برنامههای تلویزیونی از شیوه مرسوم «شطرنجی کردن چهره» استفاده کرده است.در همین ارتباط دکتر حسینعلی افخمی، مدیر گروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی با تاکيد بر این که «رسانه حق ندارد هیچ یک از فرد فرد جامعه را در اذهان عمومی، افرادی مجرم و خطا کار نشان دهد» آن چه طی روزهای گذشته در رسانهی ملی رخ داد را این گونه تحلیل کردهاست:«اخلاق رسانهای ایجاب میکند که رسانهها از حقوق مردم در برابر دولتها دفاع کنند؛ چون دولتها همهی ابزار قدرت را در اختیار دارند. وسایل ارتباط جمعی در آزادترین شکل ممکن، به قدرتها اعم از اقتصادی، سیاسی و حزبی وابسته هستند؛ بنابراین رسانه حق ندارد هیچ یک از فرد فرد جامعه را در اذهان عمومی، افرادی مجرم و خطا کار نشان دهد.»او در عین حال این حق را برای رسانهها قائل شدهاست که مسوولان را برای مردم افشا کنند و یادآور شدهاست که حتی به صورت دوربین مخفی این کار در کشورهای مختلف مجازاست.دکتر افخمی در ادامه تاکید کردهاست: افشای تعدادی فرد معترض و ذینفع، منطبق با عرف رسانهای نیست؛ چون به عنوان نمونه اطلاعات داوطلبان کنکور به اندازهی اطلاعات دولت نیست.به اعتقاد این مدرس دانشگاه، اگر چنین بدعتی را در تلویزیون بپذیریم، از این پس هیچ «صدایی بیرون نمیآید.»او در این باره گفته است: خیلی وقتها مردم به علت ناآگاهی میتوانند نسبت به موضوعی اعتراض میکنند. در این مورد هم اگر داوطلبان اشتباهی مرتکب شدهاند یا ناشی از اطلاع رسانی ناکافی سازمان سنجش است یا خبرنگاران پرسشهای مناسبی را از مسوولان این سازمان نپرسیدهاند تا پاسخ کافی و درست برای مخاطبان دریافت کنند.دکتر افخمی در پایان صحبتهای خود این حق را برای مردم قائل شده است که نسبت به موضوعی که ذینفع هستند، اعتراض کنند و به اعتقاد وی این کار میتواند جلوی دوربین رسانه یا در دادگاه صورت گیرد و در هر حال آنان جرمی را مرتکب نشدهاند.اقدام اخیر سازمان صدا و سیما در خصوص پخش گزارشی از تصویر داوطلبان معترض به عدم پذیرش در دانشگاه در بخشهای خبری، در حالی از سوی یک کارشناس ارتباطات ناصحیح تشخیص دادهشده که حتی به لحاظ حقوقی نیز موضوعی چالش برانگیز خوانده شده است.بهمن کشاورز، رییس اتحادیه سراسری کانونهای وکلا که این اقدام را غیراخلاقی خوانده، در گفتوگویی با ایسنا خاطرنشان کردهاست:«چنانچه داوطلبی به صورت نادرست خود را واجد موقعیت و دارای رتبه و نمرهای معرفی کرده باشد که واقعا آن موقعیتها را نداشته باشد، واضح است که این عمل غیراخلاقی و چه بسا بحث مجرمانه نیز داشته باشد؛ از طرف دیگر گمان نمیکنم اقدام به پخش علنی تصویر این افراد و هتک حرمت حیثیت آنها نیز اخلاقی باشد.»وی رفتاری غیر از آن چه آحاد مردم انجام میدهند را شایسته ارگان و نهادی دولتی دانسته، به سن کم این افراد اشاره کرده که بسیار کمتجربه، احساساتی و سریعالتاثر هستند و گفته است: در این گونه امور باید از مجاری قانونی اقدام شود و باید از حرکاتی که ممکن است به آواجگری و تبلیغ تعبیر شود، پرهیز شود.با این حال برغم مخالفت ها با چنین رویکردی، هستند افرادی هم که با رسانه ملی موافقند و معتقدند باید از جایی جلوی این کارها را گرفت. دکتر نعمت احمدی، حقوقدان از جمله این افراد است؛ او در گفتوگو با ایسنا ابراز عقیده کرده است:
«گزارش صدا و سیما در مورد افرادی که مدعی بودند علیرغم کسب رتبهی بالا در دانشگاه پذیرفته نشدهاند، نه تنها خلاف قانون نبوده، بلکه با استفاده از وحدت ملاک مادهی 23 قانون مطبوعات کاملا قانونی است.» او تصریح کرده است که در جایی که دروغ، جعل و تقلب حاکم میشود، یک محصل هم وقتی مشاهده کند که جامعه در برابر این پدیدهها واکنشی نشان نمیدهد، از آب گلآلود ماهی میگیرد؛ اما به هر حال باید جایی جلوی این جریان گرفته شودرسانه ملی در حالی برخلاف آن چه رویه معمول رسانهای محسوب میشود، عمل کردهاست که طبق یافتههای مرکز تحقیقات، اخبار صداوسیما همچنان اصلیترین منبع خبری در میان مردم کشور است. نتایج این نظرسنجی که در بهار 87 در 32 مرکز استان صورت گرفت، نشان میدهد اخبار صداوسیما، پرمخاطبترین منبع خبری در میان مردم کشور است و نکته اینجا است که در این میان بخش خبری «20 و 30» شبکه دو پربینندهترین بخش خبری محسوب میشود و بخش خبری «21» از شبکه اول مقام دوم را دارد!همچنین گزارش بخشهای خبری تلویزیون درباره عدم قبولی عدهای از رتبههای برتر در کنکور سراسری 87 در حالی مطرح و سپس توسط خود رسانه ملی تکذیب شد و تلویزیون در حالی عدهای از جوانان کشورمان را با نشان دادن چهرهی این افراد به دروغگویی متهم کرد که در این مدت حرف و حدیثهای بسیاری پیرامون انجام اشتباهاتی در کنکور امسال مطرح بوده و دکتر محمد حسین پورکاظمی، معاون سابق سازمان سنجش در گفتوگویی که با ایسنا داشته درباره این مشکلات خاطرنشان کردهاست:«وقتی هر مجموعهای به صورت مجزا تصمیمگیری کند، نتیجه آن مسائل و وقایعی میشود که در مورد کنکور 87 اتفاق افتاد که در تاریخ سازمان سنجش و وزارت علوم سابقه نداشتهاست.»اشتباه در انتخاب برگزیدگان کنکور در این مدت حتی اعتراض رییس دانشکده برق دانشگاه صنعتی شریف را هم بر انگیخت به نحوی که او با انتقاد نسبت به نحوه پذیرش دانشجو در کنکور امسال، گفته است:«15 نفر از کسانی که امسال در رشته مهندسی برق دانشگاه صنعتی شریف پذیرفته شدهاند دارای رتبه بالای 3000 هستند. در این میان 6 نفر با رتبه بالای 10 هزار در رشته برق شریف پذیرفته شدهاند. این درحالیست که در سال 85 تنها یک دانشجو دارای رتبه بالای 10 هزار به رشته برق دانشگاه شریف راه یافته بود.»بر این اساس اگرچه صحت ادعای برخی از جوانان به وقوع اشتباهاتی در کنکور امسال، امری چندان محال هم به نظر نمیرسد، اما به فرض واهی بودن تمامی این ادعاها، باز هم بر برنامه سازان و مدیران این رسانه است که در کنار توجه به وجه اطلاع رسانی رسانهای چون تلویزیون، بر وجه زیبایی شناسانه آن هم توجه داشته و سعی کنند حداقل تکذیبیههایی زیباتر و اخلاقی تر را به روی آنتن بفرستند.رسانه ملی که «منافعش بر اساس منافع ملی کشورمان تببین شدهاست»، در عین حال همواره باید این نکته را به یاد داشته باشد که یک منافع ملی گسترده تری هم دارد و آن ایجاد رابطه و یک پیوند مطلوب با مخاطبش است و همین امر است که این رسانه را تخصصی تر میکند.رسانه ملی بر اساس آنچه این روزها بر آن تاکید شده و آن هم «مرامنامه صدا و سیما در بخش خبر» خوانده میشود، میتواند تا حدودی به این امر نزدیک شده و گامهایی در جهت تخصصیتر شدن بردارد تا شاید شبهاتی از این دست را از این پس کمتر در رادیو و تلویزیونمان شاهد باشیم.
