یکی از تالارهای آن دوره که اگر چه عمری کوتاه داشت، اما نقشی بسیار مثبت و پر رنگ در ارتقاء سطح هنرهای نمایشی کشور ایفا کرد، تئاتر سعدی بود. این سالن در پاییز ۱۳۲۹ به همت شاگردان عبدالحسین نوشین و با سرمایه عبدالکریم عمویی بنیان نهاده شد و خیلی زود توانست مخاطبان تحصیل کرده و جدی تئاتر را به خود جلب کند.
این تئاتر با گنجایش ۵۰۰ تماشاگر و یک صحنه بزرگ گردان، مجلل و مجهز‌ترین سالنی بود که تا آن زمان تهران به خودش دیده بود. «بادبزن خانم ویندر میر» اولین نمایشی بود که در تئاتر سعدی روی صحنه رفت و بیش از ۳۰ هزار تماشاگر را به سالن کشاند که با معیارهای امروزی نیز یک عدد شگفت انگیز و رویایی به شمار می‌آید.
تماشاگران در حال تماشای اعلان نمایش «بادبزن خانم ویندرمیر» مقابل تئاتر سعدی
بادبزن خانم ویندرمیر/ نویسنده: اسکار وایلد / میزانسن: بانو لرتا / بازیگران: بانو لرتا، توران مهرزاد، محمدعلی جعفری، ایرن عاصمی، صادق شباویز، جمشید امینی، حسین خیرخواه، خاشع / گریم: نصرت کریمی / دکور: خاکدان / مدیر تآ‌تر سعدی: عبدالکریم عمویی / زمان اجرا ساعت ۱۹.
اگر چه کارگردانی این نمایش را به ظاهر بانو لرتا (همسر عبدالحسین نوشین) و مدیریت سالن را حسین خیرخواه به عهده داشتند، اما در واقع از داخل زندان قصر اداره و هدایت می‌شد. آن زندانی که از راه دور نمایش‌های تئاتر سعدی را کارگردانی می‌کرد، کسی جز عبدالحسین نوشین نبود که از اسفند ۱۳۲۷ به دلیل عضویت در حزب توده دستگیر و به زندان افتاده بود.
در اجرای «بادبزن خانم ویندر میر»، میزانسن نمایش و کار تقسیم نقش‌ها با هماهنگی نوشین صورت گرفته و حتی او تعدادی از بازیگران تازه کار را در زمان ملاقات زندان مورد آزمایش قرار داده و انتخاب کرده بود. با فرار عبدالحسین نوشین و هم حزبی‌هایش از زندان قصر در تاریخ ۲۴ آذر ۱۳۲۹، او مدتی را در خانه عزت الله انتظامی مخفی شد و از همان جا باز هم بر کار هنرمندان تئاتر سعدی نظارت کرد. چندی بعد با فرار این کارگردان و پژوهشگر به خارج از کشور، ارتباط او اگر چه با تئاتر سعدی قطع شد، اما شاگردان و همکارانش شیوه او را تا سال ۱۳۳۲ دنبال کردند.
آخرین نمایشی که در تئاتر سعدی روی صحنه رفت، «مونتسرا» بود و سپس این سالن به وسیله کودتاچیان ۲۸ مرداد به آتش کشیده و خاکستر شد. سال‌ها بعد این سالن تبدیل به سینما شد که آن هم بعد‌ها در سال ۱۳۴۸ در یک آتش سوزی به کلی در آتش سوخت. بقایای ساختمان این تئاتر و سینما، امروزه در خیابان جمهوری، کمی آن سو‌تر از چهارراه مخبرالدوله، روبه روی باغ سپهسالار به صورت ویرانه باقی مانده است.
/117/
