ریسک بازار یا ریسک سیستماتیک (Market risk) چیست و آیا قابل مدیریت است؟

بیایید به بررسی کلی ریسک سیستماتیک و ریسک بازار بپردازیم و با واژه هایی همچون Market risk به طور مفصل آشنایی پیدا کنیم. اگر خواهان سرمایه گذاری در بورس و اوراق بهادار هستید، ضروری است با ریسک سیستماتیک آشنایی پیدا کنید، زیرا این ریسک می تواند تاثیر مستقیمی بر سرمایه مالی شما داشته باشدY پس از آن با اطلاعات بیشتر به مدیریت ریسک بازار و سرمایه خود در بازارهای مالی مختلف همچون بورس بپردازید.

جمعه، 21 شهريور 1399

تخمین زمان مطالعه:

نویسنده : تحریریه راسخون

موارد بیشتر برای شما

ریسک بازار یا ریسک سیستماتیک (Market risk) چیست ؟

آیا می خواهید در بازار بورس سرمایه گذاری کنید اما اطلاعاتی درباره ریسک سیستماتیک ندارید؟ آیا تمایل دارید بدانید ریسک بازار چه تاثیری بر سرمایه مالی شما می گذارد؟ آیا تفاوت ریسک بازار و سیستماتیک را نمی دانید؟ یا تمایل دارید با روش های مدیریتی ریسک بازار آشنایی پیدا کنید؟ اگر اینطور است با این مطلب همراه باشید تا به اطلاعات مدنظرتان دست پیدا کنید.

ریسک سیستماتیک چیست؟

ریسک سیستماتیک یا Systematic riskبه ریسک طبیعی موجود در کل بازار یا بخشی از بازار اشاره دارد. ریسک سیستماتیک، همچنین با نام هایی تحت عنوان "ریسک غیرقابل تقسیم"، "نوسانات" یا "ریسک بازار" هم شناخته می شود. در واقع، ریسک بازار ریسکی است که ناشی از تغییر در بازارهای مالی یک سازمان است. این نوع ریسک غیر قابل پیش بینی و اجتناب ناپذیر است. این ریسک از طریق مدیریت صحیح و به کار بردن استراتژی های کاربردی و درست، قابل کنترل است و وقوع آن کاهش می یابد.

ریسک سیستماتیک، ریسک های دیگر بازار مانند ریسک سرمایه گذاری را در بر می گیرد. سرمایه گذاران برای مدیریت ریسک سیستماتیک، با اطمینان یافتن از این که که سبد سهام آن ها شامل انواع مختلفی از دارایی ها مانند درآمد ثابت، پول نقد، املاک و مستغلات است، می توانند به مدیریت بهتر شرایط در هنگام درگیری با این ریسک بپردازند. از نمونه ریسک های بازار می توان به رکودهای بزرگ اقتصاد جهانی اشاره کرد که مفصلا در ادامه به آن پرداخته ایم. (1)

عوامل موثر بر ریسک سیستماتیک

ریسک بازار ریسکی است که به دلیل تغییر در عوامل بازار، ارزش یک سرمایه گذاری را کاهش می دهند. عواملی که بر ریسک سیستماتیک تاثیرگذار هستند در واقع جز عواملی هستند که بر کل بازارهای مالی تاثیرگذارند و فقط به کمک تغییر در برخی دارایی های خاص و ایجاد تنوع می توان این ریسک را کنترل کرد. در ادامه به عوامل موثری که بر ریسک سیستماتیک تاثیرگذارند، اشاره می کنیم:

ریسک ارزی، این ریسک منجر به افزایش یا کاهش نرخ ارز کشوری می شود.

ریسک عدل، ریسکی است که بالا و پایین قیمت سهام را نشان می دهد.

ریسک تورم، به پتانسیل تورم که منجر به افزایش قیمت کالا و خدمات و در نهایت تضعیف ارزش پول می شود، اطلاق می گردد.

ریسک کالا، بر تغییر قیمت کالاهایی همچون فلزات تاثیرگذار است.

ریسک نرخ بهره که به ریسک ناشی از افزایش یا کاهش نرخ بهره گفته می شود. (2)

تجزیه و تحلیل ریسک بازار در بورس، روش هایی برای مدیریت ریسک بازار

یکی از کارهای مهمی که سرمایه گذاران بورس باید انجام بدهند، تجزیه و تحلیل ریسک بازار در بورس و تعیین استراتژی های مدیریتی برای این ریسک است. به همین منظور ما تصمیم گرفتیم به آنالیز ریسک بازار در بورس بپردازیم. (3)

بیایید در ابتدا به پاسخ این مسئله که چرا مدیریت ریسک بازار در بورس ضروری است، بپردازیم. ریسک سیستماتیک یا ریسک بازار، ریسکی کلی مربوط به بازار بورس و سهام است. از جمله عوامل مؤثر تاثیرگذار بر این ریسک می توان به رشد اقتصادی، رکود اقتصادی، تورم، نرخ بهره، نوسانات ارز و غیره اشاره کرد. البته به نظر نمی رسد که این نوسانات در بازارهای پررونق نگران کننده باشند.

از جمله مشکلات رایج سرمایه گذاران در دوره وجود ریسک بازار می توان به بازده زیاد در سهام با ریسک بالاتر اشاره کرد. البته، یک سرمایه گذار با مدیریت ریسک بازار می تواند اثرات این ریسک را کاهش دهد، در ادامه به راه حل هایی برای مدیریت ریسک بازار اشاره می کنیم. (3)

در واقع، مدیریت ریسک بازار، فرآیندی برای شناسایی و اندازه گیری میزان ریسک و اطمینان از سازگاری ریسک های قابل پیش بینی با ریسک های مدنظر سرمایه گذار است. فرایند مدیریت ریسک بازار به استفاده از مدل ها وابسته است؛ و اینگونه در اصل، نشانگر یک مدل ساده نمایشی از یک پدیده موجود در دنیای واقعی است.

همچنین، این مدل ها بینشی در مورد سود و ضررهایی که ممکن است رخ دهند را ارائه می کنند. البته باید ذکر کرد، مدیریت ریسک بازار بسیار گسترده تر از استفاده از مدل های مالی است. این امر در کنار دانش استفاده از مدل های مالی، مستلزم استفاده از قضاوت و تجربه هم است. بازارهای مالی همواره فعال هستند و قیمت های جدیدی در آن ها ارائه می شود، به همین منظور، داده های زیادی در مورد ریسک بازار و تجربیات جمعی در رابطه با این ریسک وجود دارند، که منجر به تجزیه و تحلیل آسانتر ریسک بازار می شوند.

با این حال، مدیریت ریسک بازار کار آسانی نیست. اگرچه می توان میزان پرتفولیو را با قطعیت مشخص کرد، اما ضررهای احتمالی ناشناخته هستند. از جمله داده هایی که برای تخمین ضررهای احتمالی مورد استفاده قرار می گیرند، می توان به قیمت ها و نرخ تولیدی قبلی اشاره کرد. استفاده از مدل ها در حوزه مدیریت ریسک بازار امکان بهره بری از داده های قبلی در کنار قضاوت های آینده نگرانه را فراهم می کند که چارچوبی منطقی برای داوری در حوزه مدیریت ریسک بازار ارائه می دهند. (4)

از جمله روش های مدیریتی می توان به موارد زیر اشاره کرد: (3) و (4)

برای عوامل مختلف، محدودیت هایی تعیین کنید

با تعیین محدودیت ها برای عوامل مختلف مانند استراتژی های تجاری، ظرفیت تحمل ریسک، اهداف نقدینگی و سود و غیره می توانید به مدیریت بهتر شرایط حاصل از ریسک بازار کمک کنید.

نحوه کارکرد ریسک بازار را کنترل کنید

شما با نظارت بر نحوه کارایی ریسک بازار می توانید توازن و تعادل را در فرایند تصمیم گیری هایتان به کار ببرید. (5)

سیاست انعطاف پذیری در پیش بگیرید

شما با ایجاد یک خط مشی برای نمونه کارهایتان می توانید ضررهای احتمالی را مشخص کنید و متناسب با آن ها به سرمایه گذاری متعادل و منعطف بپردازید.

از تاکتیک تخصیص دارایی استفاده کنید

اینکه بتوانیم میزان ریسک را به صورت بلند مدت تعیین کنیم، در واقع نشانگر ارزیابی دقیق ما است. سرمایه گذاران باهوش می توانند با استفاده از تاکتیکی برای تخصیص دارایی های فعال خود، از نوسانات موجود به نفع خود بهره ببرند.

قوانین و استراتژی هایی برای ارزش گذاری تدوین کنید

شما با داشتن قوانین و استراتژی ها در حوزه سرمایه گذاری ها، به خودتان کمک می کنید طبق یک خط مشی مشخص پیش بروید. البته، با گذر زمان و کسب تجربیات جدید می توانید قوانین خود را (که کتبا نوشته اید) به روز رسانی کنید.

از آنجایی که ما از عوامل بالا رفتن یا پایین رفتن سهام بورس اطلاعی نداریم، پس نیاز داریم اطلاعات خود را در زمینه مدیریت ریسک بازار افزایش دهیم تا اینگونه بتوانیم سهام خود را به نحو احسن مدیریت کرده و از آن ها سود کسب کنیم. (3)

نحوه پیشگیری از ریسک سیستماتیک

همانطور که بالاتر گفته شد، ریسک سیستماتیک تأثیرات گسترده ای بر اقتصاد جهانی و داخلی دارد و به این علت می تواند منجر به ایجاد وضعیت اقتصادی افتضاح در کل جهان شود. از نگرانی های بزرگ مدیران و اقتصاددان کنترل ریسک سیستماتیک است. یکی از ریسک های سیستماتیک بزرگ و شناخته شده در سال های اخیر، بحران اقتصاد جهانی در سال 2008 است.

در ابتدای امر اقتصاددانان و مدیران شروع به بررسی وضعیت مالی بانک ها کردند، پس از آن با ایجاد فایروال هایی از افزایش آسیب این ریسک جلوگیری کردند و با ایجاد سیاست های خردمندانه در حوزه اقتصاد خرد و کلان و تدوین مقررات جدید، در نهایت به ثبات اقتصادی رسیدند. مقررات کلان شامل محافظت از بانک ها یا سیستم مالی به طور کلی بود و مقررات خرد شامل تنظیم بنگاه های مالی شخصی مانند بانک های تجاری، وام دهندگان و شرکت های بیمه بود.

این بحران مالی در سال 2007 با بحرانی از وضعیت بازار مسکن ایالات متحده آغاز شد و سرانجام، این بحران گسترده تر گشت و منجر به ایجاد بحران نقدینگی و گسترش آن در همه بازارهای اعتباری و مالی شد. این عوامل منجر به رکود اقتصاد آمریکا شدند که این رکود بر کاهش شدید سرمایه گذاری های جهانی و تجاری تاثیر گذاشت.

این رکود همچنین پیشرفته ترین اقتصادها را تحت تأثیر قرار داد. سیاست های رکود اقتصادی بیشتر باعث کاهش فشار سیستم بانکی شد و بحران بانکی منجر به ایجاد یک بحران بدهی مستقل تمام عیار بین المللی گشت. عوامل دیگری مانند ریسک پذیری بیش از حد توسط بانک ها به بزرگتر شدن این بحران در سطح جهانی منجر شد.

سرانجام این بحران با رکود اقتصادی جهانی، رکود اقتصادی بزرگ در سال 2008-2009 همراه بود و در ادامه، بحران بدهی بانک های اروپایی رخ داد اما در نهایت، در انتهای سال 2009 این بحران به پایان رسید، اما هنوز هم دوره های بحران کوچکتری در وضعیت اقتصادی برخی کشورها موجود است. حالا که با تاثیر عمیق ریسک بازار بر اقتصاد جهانی آشنا شده اید، بد نیست بدانیم چگونه از ایجاد این ریسک پیشگیری کنیم. (6)

یکی از دلایل وجود ریسک سیستماتیک تاثیر گرفته شده همزمان جهانی همه سیاست های اقتصادی از این ریسک است. اما مدیریت ریسک سیستماتیک با تلاش های منطقه ای، ملی و حتی جهانی قابل انجام است. همانطور که در مثال بالا دیده اید، ریسک بازار توانایی از بین بردن بخشی یا کل اقتصاد جهانی را دارد، اما مدیران و اقتصاددانان می توانند با استفاده از ابزارهای نظارتی و تجزیه و تحلیل آن ها این ریسک را کنترل کرده و از ایجاد آن پیشگیری کنند. (7)

اندازه گیری ریسک بازار

اگر تمایل دارید بدانید، چگونه می توان ریسک بازار را اندازه گیری کرد باید گفت، سرمایه گذاران و تحلیلگران از روش ارزش در معرض خطر (VaR) استفاده می کنند. این روش مدیریت ریسک آماری است که تحت عنوان مدل سازی VaR شناخته می شود. این مدل ضرایب احتمالی سهام یا نمونه کارها (پرتفولیو) و همچنین احتمال وقوع ضررهای بالقوه را تعیین و شناسایی می کند. این روش با استفاده از محدودیت های دقیق و فرضیات مخصوصی، به شناسایی و اندازه گیری ریسک بازار کمک می کند.

بگذارید با مثالی این مسئله را بیشتر شرح دهیم، فرض کنید که ترکیب و محتوای نمونه کارها در یک دوره زمانی مشخص در حال اندازه گیری است. این روش ممکن است در کوتاه مدت کارآمد باشد اما برای اندازه گیری ریسک بازار در بلندمدت جوابگو نیست و احتمال اینکه اندازه گیری های کمتری را برای سرمایه گذاری های بلند مدت ارائه کند، بیشتر می شود. به همین منظور نیاز است از روش ارزش در معرض خطر استفاده کنیم تا اینگونه به اطلاعات بلند مدت احتمالی مدنظرمان دست پیدا کنیم. (1)

تاثیر ریسک بازار بر بازار سرمایه

شرکت ها برای بهینه سازی سودآوری، سرمایه گذاری می کنند یا عملیات خود را گسترش می دهند که این امر منجر به ارائه پیش بینی شامل پیش بینی بدهی ها و سهام شرکت می شود. سرمایه با وام گرفتن از طریق روش های مختلف مانند دستیابی به وام یا تأمین اعتبار کارت اعتباری افزایش می یابد. از طرف دیگر، یکی از روش های دستیابی به سرمایه بیشتر، فروش سهام است؛ به همین منظور می توان گفت، اصلی ترین راه تأثیر ریسک بازار بر سرمایه تاثیر مستقیم آن بر بورس است.

به این صورت که با افزایش ریسک بازار، قیمت سهام شرکت ها و کمپانی های مختلف هم تغییر پیدا می کند و در این هنگام شخص سهامدار با فروش، سهام خود که تحت تاثیر این ریسک قرار گرفته به سود یا ضرر می رسد. اما از جمله تاثیرات مثبت این روش می توان به دستیابی به نقدینگی در سریع ترین زمان ممکن اشاره کرد. (6)

نتیجه گیری و جمع بندی

احتمالا می دانید بخش بزرگی از هر سرمایه گذاری با ریسک همراه است، به همین منظور در دنیای مالی همانطور که احتمال رشد و بازدهی وجود دارد، احتمال از دست دادن سرمایه هم وجود دارد. شما از طریق آشنایی با ریسک های مختلف بازار همانند ریسک سیستماتیک، می توانید به مدیریت بهتر منابع مالی خود بپردازید و بدین صورت از ایجاد هرگونه ضرر اقتصادی بکاهید. پس با افزایش اطلاعات خود و ارزیابی منظم ریسک بازار به نفع خود، در راه بهبود شرایط مالی و دارایی هایتان قدم بردارید.

پی نوشتها