ریسک نرخ بهره

ریسک حاصل از استهلاک ارزش اوراق بهادار و سایر سرمایه گذاری های درآمد ثابت به عنوان ریسک نرخ بهره شناخته می شود. در ابتدا، ریسک نرخ بهره به دلیل نوسانات موجود در بازار رخ می دهد و در ادامه، این ریسک انواع سرمایه گذاری های مختلف را تحت تأثیر قرار می دهد؛ این ریسک در ابتدای امر بر سرمایه گذاری هایی با درآمد ثابت مانند سهام اوراق قرضه و اسناد رسمی تأثیر می گذارد. معمولا، با افزایش نرخ سود اوراق قرضه و اسناد رسمی، کاهش قیمت اوراق بهادار رخ می دهد. علاوه بر آن، افزایش هزینه فرصت، منجر به افزایش نرخ بهره می شود.

غالبا، اوراق قرضه و اسناد رسمی که سررسید کمتری دارند، منجر به تنزل ریسک به همراه افزایش نرخ بهره می شوند. هنگامی که اوراق بهادار با بازده بیشتر ارائه می شود، سرمایه گذاران گزینه های سرمایه گذاری خود را تغییر می دهند. با این حال، اوراق بهادار موجود با کاهش قیمت خود نسخه های جدید را برای رقابت با ارزش واقعی کمتر ارائه می کنند. (1)

در واقع، ریسک نرخ بهره ریسکی است که هنگام نوسان نرخ بهره ایجاد می شود. Risk Rate Interest مستقیماً بر ارزش اوراق بهادار با درآمد ثابت تأثیر می گذارد. از آنجایی که نرخ بهره و قیمت اوراق قرضه با یکدیگر رابطه معکوس دارند، ریسک ناشی از افزایش نرخ بهره باعث افت قیمت اوراق قرضه می شود.

سرمایه گذاران اوراق قرضه، مخصوصا افرادی که مستقیما بر اوراق قرضه با نرخ ثابت طولانی مدت سرمایه گذاری می کنند، ممکن است با ریسک نرخ بهره دست و پنجه نرم کنند. (2)

بگذارید در مثالی این موضوع را باز کنیم، در نظر بگیرید که آقای دالجت 10,000 روپیه با rs 100 در اوراق قرضه سرمایه گذاری می کند و هرکدام از این اوراق بهادار بازپرداخت ثابت 5٪ در سال دارند. در یک دوره 1 ساله، ارزش کل این سرمایه گذاری به شرح زیر است:

10,000 + (5/100) 10,000

= 10,000 + 500

= 10,500

حال، اگر نرخ بهره اوراق بهادار تازه صادر شده 6 درصد در سال باشد، کل درآمد این سرمایه گذاری بعد از یک سال به شرح زیر تغییر خواهد کرد:

10,000 + (6/100) 10,000

= 10,000 + 600

= 10,600

همانطور که متوجه شده اید، آقای دالجت Rs را از دست می دهد. زمانی که نرخ سود ارائه شده در اوراق بهادار ثابت 6٪ افزایش می یابد، دارایی های مالی او به اوراق قرضه گره می خورد که از بازدهی کمتری برخوردار هستند. در نتیجه، می توان انتظار داشت، که آقای دالجت سرمایه گذاری های مالی قبلی خود را به اوراق بهادار تازه صادر شده با بازده بهتر منتقل می کند. این ریسک کاهش اوراق قرضه به دلیل افزایش نرخ سود آن به عنوان ریسک نرخ بهره شناخته می شود. (1)

عوامل موثر در ریسک نرخ بهره یک شرکت

عوامل زیادی وجود دارد که به طور مستقیم بر Risk Rate Interest یک شرکت تأثیر می گذارند. در ادامه به برخی از این عوامل اشاره می کنیم:

ریسک اعتباری مرتبط با شرکت

نسبت بدهی مساوی به شرکت از تعیین کننده های اصلی ریسک اعتباری مرتبط با یک کمپانی یا شرکت است. افزایش نرخ بهره منجر به افزایش هزینه های شرکت می شود زیرا آن ها مجبورند سهام بیشتری به سرمایه گذاران خود بپردازند. در این مواقع می توان گفت، اینگونه ریسک اعتباری یک موسسه افزایش می یابد. (1)

طول مدت وام

مدت زمان وام، به عنوان وام گیرنده و وام دهنده، یکی از عوامل اصلی تعیین ریسک نرخ بهره یک موسسه یا شرکت تجاری است. حتی ممکن است، شرکت های کوچک با این مشکل روبرو شوند. (1)

نوسانات بازار

نوسانات بازار و تورم می توانند تاثیر زیادی بر ریسک نرخ بهره بگذارند. این وضعیت غالبا منجر به ایجاد شرایطی می شود که در آن عبور جریان نقدینگی خروجی و ورودی، وضعیتی را به وجود می آورد که عملکرد شرکت به دشواری انجام می گیرد.

نرخ ارز

هر شرکتی که بدهی خارجی داشته باشد، تحت تأثیر تغییر نرخ ارز قرار می گیرد. ریسک نرخ بهره همراه با افت قیمت ارز داخل کشور افزایش می یابد، در حالی که وضعیت معکوس در صورت افزایش قیمت ارز رخ می دهد. (1)

روشهای مدیریت ریسک نرخ بهره

بهتر است ریسک نرخ بهره را نادیده نگیرید، به عبارتی همواره برای ارزیابی و مدیریت ریسک نرخ بهره گزینه ای وجود دارد، اما برخی افراد از هیچ کدام از آن ها استفاده نمی کنند. با این حال، در شرایط غیرقابل پیش بینی، گاهی اوقات عدم مدیریت این وضعیت فاجعه بار می شود و هزینه پوشش ریسک را به وجود می آورد. (2)

مدیریت ریسک نرخ بهره با هدف دستیابی به ریسک عدم تطابق سررسید و تکرار از دو منظر درآمدی و ارزش اقتصادی اندازه گیری می شود که در ادامه به آن دو مورد اشاره می کنیم. (3)

دیدگاه حاصل از سود که شامل تجزیه و تحلیل تأثیر تغییرات نرخ بهره بر درآمد تعهدی یا گزارش شده کوتاه مدت است. این کار با اندازه گیری تغییرات در نرخ سود خالص (NII) یا سود خالص (NIM) یعنی تفاوت بین درآمد کل بهره و کل هزینه بهره اندازه گیری می شود.

دیدگاه ارزش اقتصادی که شامل آنالیز تغییرات نرخ بهره و تاثیرات آن بر وجوه نقدی مورد انتظار دارایی های منهای جریان نقدی مورد انتظار بدهی ها به اضافه جریان خالص پول نقد در اقلام خارج از ترازنامه است. این موضوع بر ریسک تورم که از عدم تطابق نرخ بازپرداخت و سایر موقعیت های حساس که در نرخ بهره تمرکز دارند، حاصل می شود. و اینگونه، دیدگاه به دست آمده از ارزش اقتصادی، ریسک شکاف نرخ بهره بلند مدت را مشخص می کند. (3)

حال بیایید به تکنیک هایی که می توان از آن ها به منظور مدیریت ریسک نرخ بهره استفاده کرد، اشاره کنیم:

هیئت مدیره یک بانک باید استراتژی ها و سیاست های مربوط به مدیریت Risk Rate Interest را به منظور انجام مسئولیت های خود تصویب کند و اینگونه مطمئن شود که اقدامات لازم را برای نظارت و کنترل بر این ریسک انجام داده است. به این منظور، هیئت مدیره باید مرتبا از ریسک نرخ بهره بانکی و اتفاقات مرتبط به آن اطلاع پیدا کند تا بتواند در اسرع الوقت به نظارت و کنترل آن بپردازد.

مدیر ارشد باید با کنترل ساختار کسب و کار بانک و بررسی سطح ریسک نرخ بهره، به کنترل و محدود کردن سیاست ها و رویه های مناسب با این ریسک بپردازد و این چنین منابع را برای ارزیابی و کنترل ریسک نرخ بهره در اختیار داشته باشد.

بانک ها باید افراد و یا کمیته های مسئول مدیریت ریسک را مشخص نمایند و در این حین از جدایی وظایف این افراد از عناصر اصلی فرآیند ریسک نرخ بهره هم اطمینان حاصل کنند. هنگامی که بانک ها توابع اندازه گیری، نظارت و کنترل ریسک با وظایف مشخص را مستقل از وظایف موقعیت یابی بانک ها در اختیار دارند، به بررسی و گزارش میزان مواجهه با ریسک، به مدیریت می پردازند.

در این حین، ضروری است که سیاست های ریسک نرخ بهره بانک ها با ماهیت و پیچیدگی فعالیت هایشان مطابقت داشته باشد. این سیاست ها باید به صورت مبنایی تلفیقی و در حد مناسب سطح شرکت های وابسته به منظور مدیریت بهتر ریسک مخصوصا در هنگام تشخیص تفاوت های قانونی و موانع احتمالی برای جابجایی پول درون شرکتی به کار گرفته شوند.

مهم است که بانک ها خطرات ذاتی موجود در محصولات و فعالیت های جدید را شناسایی کنند و قبل از معرفی آن ها یا انجام اقداماتی ابتکاری اطمینان حاصل کنند که همه موارد تحت کنترل آن ها هستند. (3)

بانک ها باید گزینه های مختلفی را برای مدیریت بهتر ریسک نرخ بهره مدنظر داشته باشند که یکی از این گزینه های پرکاربرد، متنوع سازی است. متنوع سازی، به ایجاد سرمایه گذاری های مالی متنوع اشاره دارد، این روش برای سرمایه گذاران که بیشترین ارتباط را با ریسک نرخ بهره دارند، یک روش عالی و کارآمد است.(1)

امن ترین گزینه برای سرمایه گذاران که سعی در کاهش ریسک های مربوط به نرخ بهره دارند، سرمایه گذاری در اوراق و گواهینامه هایی که کوتاه مدت و اصطلاحا امن هستند، می باشد. این روش برای مدیریت ریسک نرخ بهره بسیار عالی است زیرا نوسانات نرخ بهره را کاهش می دهد و اینگونه، سرمایه گذاران بر اوراق بهادار کوتاه مدت سرمایه گذاری می کنند و بدین صورت سریعا می توانند سیاست های مالی خود را تغییر دهند و از خطرات احتمالی بکاهند.

پوشش ریسک یا Hedging را می توان برای کاهش ریسک نرخ بهره استفاده کرد. این روش، معمولا به خرید انواع اوراق بهادار متنوع اشاره دارد. از روش هایی همانند موافقت نامه های نرخ حمل و نقل، معاملات آتی، مبادلات به نام و غیره برای پوشش ریسک می توان بهره برد.

فروش اوراق قرضه بلند مدت که روشی متداول برای مدیریت Risk Rate Interest است. این روش صندوق های سرمایه گذاری را برای سرمایه گذاری مجدد بر اوراق قرضه با بازدهی بیشتر پاکسازی می کند، بنابراین برای سرمایه گذاران امکان مدیریت بهتر ریسک نرخ بهره فراهم می شود. در این مواقع بهتر است، سرمایه گذاران بر اوراق بهادار با مدت زمان سررسید کمتر سرمایه گذاری کنند.

تاثیر ریسک نرخ بهره بر اقتصاد داخلی و خارجی

هنگامی که تورم در بانک مرکزی بیشتر می شود، نرخ بهره هم افزایش می دهد. در واقع، نرخ بهره بالاتر رشد اقتصادی متوسط جامعه را نشان می دهد. در حالی که این نرخ باعث کاهش درآمد و محدود کردن رشد هزینه های مصرف کننده می شود، منجر به ایجاد تاثیراتی همانند گرفتن وام بیشتر، ذخیره سازی پول بیشتر به جای خرج کردن آن، کاهش سرمایه گذاری و کاهش اعتماد به نفس خریداران، افزایش پرداخت بدهی دولت که اغلب منجر به افزایش مالیات هم می شود.(4)

این در حالی است که نرخ بهره پایین تر بر اقتصاد کشور باعث تاثیراتی مانند افزایش خرید مردم، پرداخت سود کمتر برای وام های بانکی، افزایش قیمت دارایی های شخصی، افزایش ثروت کلی مردم و افزایش اعتماد به نفس خریداران می شود. در واقع نرخ بهره پایین تر تاثیر معکوسی بر اقتصاد کشور دارد و منجر به بهبود وضعیت اقتصاد کشور می شود. (5)

ریسک نرخ بهره، بخشی عادی از عملکرد بانکی است و می تواند منبع مهمی برای سودآوری و ارزش سهامداران باشد. با این حال، ریسک بیش از حد نرخ بهره می تواند تهدید بزرگی برای درآمد بانک باشد. تغییر در نرخ بهره با تغییر در میزان سود درآمد خالص و سایر هزینه های عملیاتی، بر سود بانک همراه است.

در این حین بر میزان ارزش دارایی های بانک، بدهی ها و اسناد خارج از ترازنامه هم تأثیرگذار است، زیرا ارزش جریان های نقدی آینده (حتی گاها جریان پول نقد) با تغییر نرخ بهره تغییر می کنند. به همین منظور، ضروری است که بانک ها سعی در کنترل و مدیریت ریسک نرخ بهره داشته باشند. (6)

نتیجه گیری و جمع بندی

حالا که با ریسک نرخ بهره آشنایی پیدا کرده اید و روش هایی برای مدیریت این شرایط را آموخته اید، و با سناریوهای مختلف در حوزه مدیریت بهتر Risk Rate Interest آشنایی پیبدا کرده اید، با اطلاعات بیشتری می توانید به عنوان یک سرمایه گذار در بخش خرید سهام های اوراق بهادار و اوراق قرضه شرکت کنید و سود و دارایی خود را بدین طریق افزایش دهید.

بنابراین از شرایط سخت اقتصادی و ریسکی که به واسطه نرخ بهره ایجاد می شود، نهایت استفاده را ببرید تا بتوانید در این شرایط از وضعیت مالی بهتری برخوردار شوید و در امنیت و راحتی بیشتری زندگی کنید.

پی نوشتها