ریسک تورم

ریسک از نظر لغوی عدم اگاهی و اطمینان نسبت به نتیجه ی یک عمل است. شاید بتوان آن را هم معنی با خطر نیز دانست. برای خیلی از فعالیت ها در حوزه های مختلف، ریسک هایی وجود دارد. درجات آن ها در فعالیت های مختلف، متفاوت است. البته صفتی در انسان ها با نام ریسک پذیری نیز وجود دارد که آن خصوصیت نیز در افراد مختلف درجه بندی دارد.

برخی ریسک پذیری بالاتری دارند به این معنا که احتمالات ممکن را می توانند پیش بینی و بررسی کنند و پذیرش اتفاقات مختلف برای آن ها راحت تر است. اما هستند کسانی هم که به هیچ عنوان قدرت قبول کردن ریسک ها را ندارند و شاید در طول عمرشان هیچ وقت به سراغ کارهایی که نتیجه ی آن ها خیلی از ابتدای کار معلوم نیست نروند. همانطور که پیش تر گفتیم ریسک را برای فعالیت های مختلف می توان در نظر گرفت. فعالیت ها مالی هم چنین سرمایه گذاری ها نیز از این قاعده مستثنی نیستند.

بازار بورس که این روزها طرفداران زیادی هم کسب کرده است، نمونه ای از پر ریسک ترین فعالیت ها است. سرمایه گذاری در آن افرادی را می طلبد که به شدت روحیه ریسک پذیری را البته توأم با علم و آگاهی بالا داشته باشند. ریسک هایی که در بازار بورس و سرمایه گذاری وجود دارد به طور کلی به دو دسته اجتناب پذیر و غیر قابل اجتناب تقسیم بندی می شود. دسته ی اول همان ریسک های غیر سیستماتیک هستند.

این دسته که اغلب ناشی از خصوصیات خاص برخی از شرکت ها هستند، با روش هایی قابل جلوگیری اند. درواقع می توان گفت منشأ این ریسک ها درونی است. اما دسته دوم ریسک های سیستماتیک اند که کنترل آن ها در دست سرمایه گذار نیست. برای مثال تغییر نرخ تورم از همین دسته ریسک هاست.

می دانیم که کاهش یا افزایش نرخ تورم می تواند به طور مستقیم از طریق ایجاد تغییر در وضعیت درآمد، هزینه و میزان سودآوری شرکت ها، روی سهام آن ها نیز تأثیر گذار باشد. و طبیعتاً کنترل این ریسک از دست شما که سرمایه گذار هستید کاملاً خارج است.

آن چه در اینجا ذکر کردیم ریسکی به نام ریسک تورم بود که در دسته ی دوم خطرها قرار دارد. اگر قصد ورود و سرمایه گذاری در بازار بورس را دارید لازم است که از این ریسک مذکور و تأثیرات آن بر بازار سهام آگاه باشید. ما اینجا تصمیم داریم هر آنچه مربوط به این خطر در بازار بورس می باشد را برای شما بازگو کنیم؛ پس در ادامه با ما باشید. (1)

ریسک تورم چیست و چه مواقعی ظاهر می شود؟

ابتدا به تعریف واژه تورم می پردازیم که به معنای افزایش غیر متناسب سطح عمومی قیمت است. در حقیقیت به گونه ای دیگر می توان گفت کاهش درصد پشتوانه دار از پول ملی نسبت به درصد پول خلق شده را تورم می گویند. حال به توجه به توضیحات داده شده، ریسک تورم هم ناشی از افزایش همین نرخ تورم است. ریسکی که در بازار بورس وجود دارد و همواره قیمت سهام ها را افزایش و یا کاهش می دهد. البته ناگفته نماند که ریسک‌های دیگری از جمله ریسک نرخ سود، ریسک نقد شوندگی، ریسک نرخ ارز و..... نیز در بستر بازار بورس وجو دارند که اینجا صرفاً به توضیح و تفسیر نوع تورم می پردازیم.

همانطور که قبل تر گفتیم این ریسک در دسته غیر قابل اجتناب ها قرار می گیرد و سرمایه گذار کنترلی بر آن ندارد. پس چاره چیست؟ ابتدا این موضوع را بررسی کنیم که تورم در چه مواقعی رخ می دهد. طبق تعریفی که از آن ارائه دادیم، وقتی مجبور باشیم برای خرید یک کالا پولی بیش تر از بهای آن در گذاشته پرداخت کنیم، اینجاست که تورم اتفاق افتاده است. خب متأسفانه این اتفاقی است که هر ساله در کشور ما رخ می دهد و البته تأثیر مستقیمی هم بر سرمایه گذاری های ما دارد. (2) و (3)

تأثیر ریسک تورم بر بازار سهام

سود خالصی که از یک سرمایه گذاری به دست می آوریم، سودی است که میزان تورم از آن کاسته شده باشد. یعنی برای مثال اگر یک سرمایه گذاری برای شما 40 درصد سود داشته باشد و درصد تورم در کشور عدد 5 باشد، سود خالصی که از این سرمایه گذاری برای شما به دست می آید 35 درصد است. حال تصور کنید روز به روز نرخ تورم بیش تر شود خب پس در نتیجه میزان سود این سرمایه گذاری کم تر و کم تر می شود.

در واقع با افزایش نرخ تورم شما متحمل این ریسک که به آن ریسک تورم می گویند، می شوید. پس شاید توجه به نرخ تورم کشور و میزان سودی که از یک معامله و خرید و فروش انتظار دارید، همواره در بازار سرمایه گذاری بورس یک امر مهم باشد. (3) و (4)

دلایل ایجاد تورم و عوامل مؤثر بر آن

همانطور که می دانید تورم پدیده ای مزمن است که تأثیرات منفی زیادی را بر اقتصاد کشورها می گذارد. کنترل آن همواره یکی از هدف های سیاست های کلان اقتصاد دان ها بوده است. طبق نظر کارشناسان، تورم در کشور ما ریشه های مالی دارد و عواملی از جمله استقراض دولت از بانک مرکزی برای تأمین کسری بودجه و به دنبال آن، بیش تر شدن حجم نقدینگی، افزایش قیمت در حامل های انرژی و حذف شدن یارانه های صنعتی و صنفی پس از اجرای سیاست های تعدیل، بیش تر شدن ریسک مربوط به فعالیت های مولد اقتصادی، ضعیف عمل کردن در مدیریت ارز و کاهش ارزش پول و بالاخره افزایش قیمت های جهانی، در افزایش آن در کشور تأثیر گذار هستند.

از بین عوامل ذکر شده همان کسری بودجه همواره به عنوان مهم ترین دلیل ایجاد تورم در کشور محسوب می‌شود. این کسری بودجه در ایران البته مربوط به دوران حال نیست و مشکلی است که از گذشته های دور گریبان گیر کشور ما بوده است.

درصد زیادی از این کسری بودجه توسط دولت با استقراض از بانک مرکزی تأمین می شود که خب این تأثیر انبساطی قابل ملاحظه ای بر تقاضای کل و سطح عمومی قیمت ها به جای گذاشته است. حال اصلاً چرا این موضوع در ایران به وجود آمده است. می توان گفت همه چیز به در حال توسعه بودن کشورمان بر می گردد. در کشورهایی که در حال پیشرفت هستند، سرمایه بخش خصوصی به دلیل مشکلات اقتصادی و اجتماعی نا چیز است.

در این کشور ها این دولت است که باید نرخ سرمایه گذاری های اقتصادی را افزایش دهد. پس به سیاست کسری بودجه روی می آورد. این سیاست افزایش مخارج برنامه ریزی شده نسبت به درآمد هاست. حال چنان چه کسری بودجه دولت به علت افزایش مخارج مصرفی باشد، و از آن جایی که این نوع مخارج فقط باعث افزایش تقاضای کل می شوند، ممکن است ایجاد تورم کند. (5) و (6)

نرخ تورم چگونه محاسبه می شود؟

ریسک تورم در حقیقیت عدم اطمینان نسبت به سطح نرخ تورم در سال های بعدی است. این ریسک در واقع به انحراف نرخ تورم واقعی که مورد انتظار است، بستگی دارد. شما به عنوان سرمایه گذار باید قبل از اقدام به معامله و خرید و فروش، نرخ تورم در آینده را پیش بینی کرده و آن را به نرخ بازده مورد توقع خود اضافه کنید. بنابراین در هنگام ارزیابی سود های کسب شده از سرمایه گذاری خود در آینده، آن ها را با یک نرخ تنزیل به ارزش فعلی سرمایه ی گذاری تبدیل کنید.

حال افزایش در این نرخ تنزیل، باعث کاهش ارزش فعلی می گردد. اگر شرایطی پیش بیاید که نرخ تورم واقعی بیشتر از نرخ تورم مورد انتظار بشود، نرخ بازده واقعی که شما از سرمایه گذاری به دست می آورید، از نرخ بازده مورد انتظار شما کمتر خواهد بود. اقتصاد دانان با استفاده از شاخص قیمت، نرخ تورم را محاسبه می کنند و بد نیست بدانید که شاخص قیمت کالای مصرفی، بهترین وسیله برای تعیین همین نرخ است. وقتی می خواهید نرخ بازده مورد توقع خود را محاسبه کنید، باید حتماً تاثیر تورم را نیز در آن در نظر بگیرید. (7)

نحوه مدیریت ریسک تورم

کاملاً روشن است که سرمایه گذاری در زمان تورم می تواند کاری پیچیده باشد. البته تورم خود یکی از دلایل اصلی است که مردم، به خصوص افرادی که ریسک پذیرند، در وهله نخست به سرمایه گذاری روی می آورند زیرا از راکد نگه داشتن پول خود در آن شرایط واهمه دارند. اما در هر صورت شما هر چقدر هم که ریسک پذیر باشید، باز هم باید قبل از شروع به معاملات خرید و فروش و سرمایه گذاری تمامی جوانب را در نظر بگیرید.

نکته ی مهم این است که شما باید از سبد سرمایه خود در مقابل تورم محافظت کنید. در واقع با خرید محتاطانه یک سهام یا سرمایه گذاری در اوراق مشارکت، می توانید تأثیرات منفی افزایش نرخ تورم را کاهش دهید. پس یک راه فرار از ریسک تورم، سرمایه گذاری در بازار سهام است. در واقع می توان گفت افزایش نرخ تورم برای بازار سهام سودمند است. اوراق بدهی یک گزینه ی مناسب است تا درآمدی متناسب با افزایش قیمت ها به دست آورید.

لازم به ذکر است که این اوراق بدهی توسط دولت به چاپ می رسند. در بخش سهام نیز می توان از سرمایه گذای در شرکت هایی که اقدام به تولید کالاهای مصرفی می کنند نام برد.

در نحوه مدیریت ریسک ها، البته بیش تر از نوع قابل اجتناب، می توان به متنوع کردن سبد سرمایه نیز اشاره کرد. اصلاً این خود یک تئوری است که با نام «تئوری سبد» معروف می باشد. در این تئوری به سرمایه گذار پیشنهاد می شود که سبد سرمایه خود را متنوع کند. به بیانی دیگر یعنی شما به جای آن که یک یا چند سهم از شرکت های محدودی را خریداری کنید، سهام شرکت های متنوع از صنایع مختلف را بخرید و حتی در سبد سرمایه گذاری خود، اوراق بهادار بدون ریسک مثل اوراق مشارکت و… هم داشته باشید. که خب البته این روش شاید برای از بین ریسک تورم که خیلی تحت کنترل شما به عنوان سرمایه گذار نیست، آن قدر ها هم کاربردی نباشد. اما در هر صورت جزو پیشنهاداتی است که کارشناسان برای کاهش ریسک سرمایه گذاران به آن می دهند. (8)

نتیجه گیری و جمع بندی

آن چه در اینجا به آن پرداختیم مختصر توضیح و تعریفاتی بود از ریسک تورم. ابتدا به این موضوع پرداختیم که تقریباً در هر فعالیتی ریسک وجود دارد. که خب بازار سهام و سرمایه گذاری هم جدا از دیگر فعالیت ها نیست. خطرهایی که می تواند در بستر بازار وجود داشته باشد انواع مختلفی دارد که در اینجا به نوع تورم آن اشاره کردیم. متأسفانه در کشور ما نرخ تورم به شدت بالاست.

این موضوع مشکلات اقتصادی زیادی را به وجود آورده و خب تأثیرات زیادی هم که اغلب منفی هستند، بر روی بازار بورس و سهام گذاشته است. دلایل و عوامل مختلفی دست به دست هم می دهند که تورم به وجود می آید؛ آن ها را برشمردیم و به راه هایی برای مدیریت یا کاهش تأثیر ریسک تورم بر روی معاملات و سرمایه گذاری شما اشاره کردیم. امیدواریم با خواندن این مطالب، اطلاعات سودمندی را به دست آورده باشید.

پی نوشتها