بازار سهام (Stock Market)

بازار سهام مجموعه ای است از صرافی ها و بازارهایی که اوراق بهادار، سهام و ... در آن داد و ستد می شود. بازار سهام بخشی جدایی ناپذیر از اقتصاد جهانی است که این امکان را به شرکت ها و سرمایه گذارها می دهد تا بتوانند میزان سرمایه ای که می خواهند به فروش برسانند و یا خریداری کنند. اما اهمیت بازار سهام در چیست؟

بازار سهام به شرکت ها این امکان را می دهد تا با ایجاد اوراق مشارکت، سرمایه خود را افزایش دهند و معاملات سهام خود را برای خرید در دسترس عموم قرار دهند. اگر یک سرمایه گذار تصمیم به خرید سهام شرکتی داشته باشد با خرید سهام از سود آن شرکت استفاده می کند و در آن شرکت شریک می شود. البته می تواند برعکس نیز اتفاق بیفتد یک سرمایه گذار می تواند در صورت سقوط سهام و یا کاهش آن سهام خود را به فروش برساند که البته با ضرر نیز همراه خواهد بود.

نکات مهم و اصطلاحات اولیه بازار سهام

موقعیت های مختلفی در ارتباط با بازار سهام و سرمایه گذاری در بورس وجود دارد، از کارگزاران و تحلیلگران بورس گرفته تا تاجران و بانکداری سرمایه گذاری و ... این موقعیت ها فردی محسوب می شوند اما بسیاری از آن ها برای پیش بردن بازار به یکدیگر متکی هستند.

کارگزاران سهام
این افراد کسانی هستند که دارای مجوز بوده و خرید و فروش اوراق بهادار سرمایه گذاران را اداره می کنند. کارگزاران با خرید و فروش از طرف سرمایه گذاران، به عنوان واسطه بین سرمایه گذار و بورس کالا عمل می کنند.

تحلیلگران سهام
تحلیلگران سهام، محقق هایی هستند که امنیت خرید و فروش را ارزیابی می کنند. تحقیقات آن ها بین افراد علاقمند و مشتریانی که تصمیم دارند سهام مورد نظرشان را بخرند و یا بفروشند پخش می شود.

معامله گرها
کسانی هستند که اوراق بهادار مالی را در بازارهای مالی برای خود و یا به نمایندگی از یک شرکت و مشتری خریداری کرده و یا می فروشند.

بانک سرمایه گذار
بانک سرمایه گذار (که در ایران به عنوان شرکت تامین سرمایه شناخته می شود) واسطه ای است که فعالیت آن برای سرمایه دولت ها، شرکت ها و یا اشخاص دیگر ... است و یا فردی است که برای یک بانک بزرگ در این بخش کار می کند.

مدیران سهام
سرمایه گذاران حرفه ای هستند که با مجموعه ای از اوراق بهادار برای مشتریان کار می کنند. شرکت های صندوق برنامه های بازنشستگی و صندوق های تامین مالی و ... همه از این مدیران گزینه های مربوط سرمایه گذاری را انتخاب می کنند.

همچنین بازار سهام از قسمت های متفاوتی تشکیل شده است که ساختار کلی آن را می توان به دو قسمت تقسیم کرد؛ این دو بخش به عنوان بازارهای اولیه و فرعی شناخته می شوند. بازار اولیه بخشی است که اوراق بهادار در قالب پیشنهادهای عمومی که اولین بار است در بازار سهام وارد می شوند فروخته می شود. اما تمام معاملات بورس اوراق بهادار در بازار فرعی یا ثانویه صورت می پذیرد جایی که سرمایه گذاران فردی و نهادی به طور مشترک در آن شرکت می کنند.‌ (1)

عملکرد بازار سهام چیست و چگونه ارزیابی می شود؟

سریعترین روش برای ارزیابی نحوه عملکرد بورس، شاخص بازارهای سهام است. این شاخص ها بسته به اینکه از کدام قسمت باشد بخشی از تمام بازار را می توانند تحت پوشش خود قرار دهند. شاخص های مختلفی وجود دارد که همه آن ها تغییر بازار را ارزیابی می کنند.

اولین بورس اوراق بهادار در سال 1531 میلادی از وام دهندگان و کارگزاران تشکیل شد که برای رسیدگی به امور دولت، تجارت و حتی بدهی های فردی شناخته می شدند. در سال های 1500 میلادی هیچ سهام واقعی وجود نداشت و فقط به یک سری سفته و اوراق قرضه خلاصه می شد.

البته در این بین مشارکت های کارآفرینی مانند سهام، درآمدی به همراه داشت اما هیچگونه سهامی داد و ستد نمی شد. با این حال در سال های 1600 میلادی یک شرکت هلندی، سهام و اوراق قرضه را برای اولین بار در طول تاریخ به مردم عرضه کرد.

به طور کلی بازار سهام برای شرکت ها، سرمایه گذارها و اقتصاد بسیار دارای اهمیت است. در حقیقت بازار سهام راهی است برای اینکه شرکت ها بتوانند سرمایه مورد نیاز خود را به دست آورند و همچنین برای سرمایه گذارها نیز سود به همراه دارد؛ البته همیشه اینطور نیست و امکان دارد موجب ضرر نیز بشود. (2)

چه عواملی در بازار سهام تاثیر گذار هستند؟

عرضه و تقاضا
عوامل زیادی بر بازار سهام تاثیر گذار است. اما اگر بخواهیم به اصلی ترین عامل بپردازیم، عرضه و تقاضا است. مانند تمام حوزه های بازرگانی و تجارت، عدم تعادل بین عرضه و تقاضا، ارزش سهام را بالا و پایین می برد. به طور مثال اگر با کمبود سیب زمینی مواجه شویم و تعداد زیادی از مردم برای خرید آن ها صف بکشند، قیمت سیب زمینی فوراً بالا می رود.

به همین ترتیب اگر یک شرکت عملکرد خوبی داشته باشد و همه خواهان خریداری سهام این شرکت باشند کمبود سهام پیش خواهد آمد و به دنبال آن باعث بالا رفتن قیمت سهام شرکت می شود. در مقابل اگر سهام زیادی در دسترس باشد برعکس این اتفاق می افتد و هیچ کس نمی خواهد سهام را خریداری کند که در این صورت قیمت آن کاهش خواهد یافت.

عوامل مرتبط با شرکت
اگر یک شرکت دارای سهام عمومی باشد هر اتفاقی که در داخل شرکت بیفتد به طور مستقیم در قیمت و ارزش سهام تاثیر خواهد گذاشت. بنابراین اگر شرکت در حال پیشرفت باشد، با تولید محصول موفق، افزایش در آمد، کاهش بدهی و تعداد بیشتر سرمایه گذار، قیمت سهام شرکت افزایش می یابد زیرا همه می خواهند چنین سهامی را خریداری کنند.

اما اگر شرکت متحمل ضرر و زیان شود، در تولید محصول ناموفق عمل کند و بدهی بالایی داشته باشد، اکثر سهامداران خواهان پایین آمدن سهام و قیمت آن می شوند. سایر عواملی که باعث تغییر در ارزش سهام یک شرکت خواهد شد شامل تغییر در مدیریت شرکت، ادغام و یا به مالکیت در آمدن فرد دیگر است.

تصمیم های سرمایه گذار
تصمیم های سرمایه گذاران نیز بر قیمت سهام تاثیر می گذارد. اگر سرمایه گذار ضمن ریسک پذیری زیاد و به نسبت اعتماد به نفسی بالایی که دارد سهام های زیادی را بیش از اندازه خریداری کند و به دنبال آن افراد بیشتری این کار را انجام دهند، تقاضا بالا می رود و در نتیجه منجر به افزایش قیمت سهام می شود و بر عکس این موضوع اگر سرمایه گذار زیادی از حد نگران ریسک کردن باشد و احتیاط کند و به سرمایه گذاری که می کند اطمینان نداشته باشد، باعث رکود بازار شده و در نهایت قیمت سهام پایین می آید.

نرخ بهره
به طور طبیعی وقتی شرکتی از یک بانک وام می گیرد اگر مجبور شود با بهره بیشتری وام را برگرداند، باعث می شود که سود کمتری به دست آورد که باعث پایین آمدن سهام خواهد شد و برعکس اگر نرخ بهره پایین تر باشد به این معنی است که شرکت می تواند با هزینه بسیار کمتری وام بگیرد و توانایی این را داشته باشد که پول خود را پس انداز و سود بالاتری کسب کند؛ در این حالت قیمت سهام بالا می رود.

سیاست
یکی از عوامل موثر در بازار سهام، وضعیت سیاسی یک کشور است. اگر دولت قوی به نظر برسد با حمایت عموم مردم قیمت سهام سالم تر خواهد بود و همچنین اگر دولت سیاست های خوبی برای توسعه و گسترش تولید داشته باشد، سرمایه گذاران با اشتیاق بیشتری سرمایه گذاری می کنند. در حالی که اگر دولت برنامه ضعیفی برای توسعه داشته باشد و یا وضعیت سیاسی مناسبی نداشته باشد، منجر به پایین آمدن قیمت سهام خواهد شد. (3)

بلایای طبیعی و حوادث
بلایای طبیعی نیز بر بازار سهام تاثیر گذار هستند. اگر زلزله در شهری پر جمعیت رخ دهد که فعالیت اقتصادی زیادی نیز در آن وجود دارد، بازارها سیر نزولی پیدا خواهند کرد زیرا سرمایه گذاران از تاثیر منفی بر رشد اقتصادی واهمه دارند و در این مورد ریسکی نمی کنند. همچنین اگر یک تاسیسات انسانی که از نظر اقتصادی اهمیت بالایی دارد خسارت ببیند، به طور مثال اگر پالایشگاه نفت منفجر شود، این فاجعه بر بازار سهام تاثیر منفی خواهد گذاشت و سیر نزولی سهام را در پی خواهد داشت. (4)

بازار سهام چه کاربردهایی دارد و اهداف آن چیست؟

بازار سهام به دو هدف بسیار مهم خدمت می کند. مورد اول تأمین سرمایه برای شرکت هایی است که می توانند از آن برای تأمین اعتبار و گسترش مشاغل خود استفاده کنند. این شرکت ها با ارائه سهام به جای وام گرفتن، از سرمایه مورد نیاز برای گسترش تولیدات خود استفاده می کنند. هدف ثانویه بازار سهام این است که به سرمایه گذاران (کسانی که سهام خریداری می کنند) فرصت سهیم شدن در سود شرکت هایی که سهام خود را به فروش گذاشته اند می دهد.

راه دیگری که سرمایه گذاران می توانند از خرید سهام سود به دست آورند، فروش سهام خودشان است که در صورت افزایش سهام به آن ها تعلق می گیرد. به عنوان مثال اگر یک سرمایه گذار سهام یک شرکت را 10 دلار بخرد و قیمت سهام به 15 دلار در هر سهم افزایش یابد، سرمایه گذار می تواند با فروش سهام خود 50% سود کسب کند. (5)

مزایا و راهکارهای بهبود توسعه بازار سهام در چیست؟

طی 20 سال اخیر بازارهای بورس در سرتاسر جهان به شدت توسعه یافته اند. از این رو مزایای متعددی را از توسعه بازار سهام می توان نام برد که مهم ترین آن ها توسعه اقتصادی و تخصیص منابع برای فرصت های تولید است.

به طور کلی رابطه مستقیمی بین توسعه اقتصادی و فعالیت بازار وجود دارد، زیرا بازار سهام به مردم و بنگاه ها و مؤسسات اجازه می دهد پس انداز خود را در فعالیت های تولیدی سرمایه گذاری کنند.

بر اساس گفته بانک جهانی (سال 2010 میلادی) بسیاری از مشارکت ها با بازارهای سهام توسعه یافته همراه است:

سرمایه گذاری در سهام نوعی پس انداز بلند مدت است که به طور مستقیم در فعالیت تولید کارخانه و یا شرکت سرمایه گذاری می شود.

بازارهای توسعه یافته با افزایش حداکثری بازده و استفاده کار آمد از منابع باعث سودرسانی به سرمایه گذاران می شوند.

بازارهای توسعه یافته با تاثیر گذاری بر روی افزایش نقدینگی باعث افزایش تعداد مشاغل می شوند که این موضوع پایین آمدن نرخ بیکاری را در پی خواهد داشت.

بازار سهامی که دارای عملکرد مثبت باشد، نقش اساسی در جذب سرمایه خارجی دارد. (6)

چه معاملاتی در بازار سهام انجام می شود؟

معاملات روزانه
این نوع از تجارت شامل خرید و فروش سهام در یک روز است. در تجارت روزانه فرد برای چند دقیقه یا چند ساعت، سهام خود را نگه می دارد. معامله گر در چنین تجارت هایی باید قبل از تعطیل شدن بازار سهام، معاملات خود را به اتمام برساند. تجارت روزانه مستلزم مهارت در بازار، درک کاملی از نوسانات بازار و بالا و پایین رفتن ارزش سهام است. بنابراین بیشتر توسط سرمایه گذاران با تجربه یا معامله گرها انجام می شود.

تجارت خرد
در این روش افزایش سرمایه شامل به دست آوردن سودهای کوچک است که بارها و بارها در یک روز در بازار سهام انجام می شود. اما هر معامله ای که انجام می شود دارای سود نیست و در برخی موارد ممکن است ضرر ناخالص یک معامله گر بیشتر از سود آن باشد. شبیه به تجارت روزانه این تجارت نیز نیاز به تجربه بازار، مهارت، آگاهی از نوسانات بازار و معاملات سریع دارد.

معاملات دارای نوسان
این روش از معاملات بازار سهام در الگوهای کوتاه مدت استفاده می شود که در حالت ایده آل هفت روز است. معامله گران برای ارزیابی صحیح، سهام را به صورت فنی تجزیه و تحلیل می کنند.

معاملات لحظه ای
در این معاملات، فرد با شناسایی سهام هایی که در حال سقوط هستند، از آن ها خارج می شود. همچنین اگر سهامی سیر صعودی داشته باشد معامله گر یا سهام خود را نگهداری می کند یا آن را می فروشد؛ بنابراین بازده و سود بیشتری را نسبت به قبل به دست می آورد. (7)

نتیجه گیری و جمع بندی

در آخر باید خاطر نشان کرد با توجه به اهمیت بالای بازار سهام، توجه به این حوزه هم برای سرمایه گذار و هم برای شرکتی که قصد دارد بخشی از سهام خود را به فروش برساند، سود دو سویه را در پی خواهد داشت؛ البته امکان دارد ارزش سهام همیشه بالا نباشد و سرمایه گذار متضرر شود. در حالی که سهام، ریسک بیشتری دارد اما نسبت به اوراق قرضه بازده بالاتری دارد. همچنین اگر بخواهید یک سرمایه گذار واقعی در سهام باشید یادگیری نحوه خواندن جداول سهام و یا نرخ سهام ضروری است و مطالعه بیشتر نیز در این حوزه به شما کمک به سزایی خواهد کرد. (8)

پی نوشتها