قرارداد آتی (Future) چیست؟

یکی از مفاهیم بنیادی در بورس و بازار سرمایه، قرارداد آتی است. قراردادهای آتی در ابتدا در مورد محصولات کشاورزی و فرآورده های نفتی مورد معامله قرار می گرفتند. پس از مدتی قرارداهای آتی بر پایه نرخ بهره، ارز و شاخص بازار سهام انجام گرفت. معامله گران در این بازار نیاز دارند که با قراردادهای آتی و ویژگی های آن آشنایی کامل پیدا کنند. در اینجا سعی شده است مفهوم قرارداد آتی، اهداف و ویژگی های آن، اهرم قراردادهای آتی و همچنین قرارداد آتی در بیت کوین نیز به تفصیل بیان شود.

چهارشنبه، 9 مهر 1399

تخمین زمان مطالعه:

نویسنده : تحریریه راسخون

موارد بیشتر برای شما

قرارداد آتی

قرارداد آتی نوعی از قرارداد است که طبق آن طرف فروشنده تعهد می کند که در زمان معینی، مقدار تعیین شده ایی از کالا را با توجه به قیمت تعیین شده به فروش برساند. همچنین طرف دیگر در این قرارداد تعهد می کند که کالای مورد نظر را در زمان معین شده خریداری کند. در این قرارداد معمولا برای پای بندی به تعهدات درون قرارداد، مبلغی به عنوان تضمین گذاشته می شود.

این مبلغ با توجه به تغییرات قیمت آتی به عنوان تضمین تعیین می شود. پس به موجب قرارداد آتی می توان کالایی را خریداریی کرد و در زمان معین شده، قیمت کالا پرداخت شده و کالا تحویل گرفته می شود. قراردادهای آتی معمولا در بورس مورد معامله قرار می گیرند. این نوع قراردادها می توانند سهام، ارز و یا اوراق قرضه را شامل شوند. این نوع قرارداد می تواند در کنترل ریسک نقش بسزایی داشته باشد. این قرارداد بر روی کالا یا دارایی منعقد می شود که تحت عنوان دارایی پایه شناخته می شود. (1)

در بورس کالا این دارایی پایه می تواند محصولات کشاورزی و یا محصولات نفتی باشد که طی قرارداد آتی مورد معامله قرار می گیرد. بر طبق این قرارداد باید حجم دارایی پایه مشخص شود. اندازه این قرارداد توسط بورس تعیین می گردد. علاوه بر این، بورس مشخص می کند که تاریخ سر رسید قرارداد آتی چه موقعی باشد. این قرارداد مولفه های دیگری نیز دارد؛ وجه تضمین اولیه، حد نوسان قیمت روزانه، حداکثر حجم هر سفارش، سقف مجاز موقعیت های باز، تحویل و مهلت گواهی آمادگی تحویل و جرایم و کارمزد از مولفه های دیگر در قراردادهای آتی هستند.

به طور کلی قراردادهای آتی در دو نوع دسته بندی می شوند. نوع اول شامل قراردادهای آتی بر پایه دارایی های فیزیکی است و نوع دوم قراردادهای آتی در حوزه سهام و شاخص است. نوع تسویه در قراردادهای مالی نیز یا به صورت تسویه فیزیکی است یا به صورت تسویه نقدی. در تسویه فیزیکی باید دارایی مورد نظر همان طور که در قرارداد مشخص شده است، به طرف معامله، تحویل داده شود.

در حالی که در روش تسویه نقدی، پولی که با ارزش کنونی دارایی برابری می کند را به طرف معامله پرداخت می کنند و دارایی به طور مستقیم تبادل نخواهد شد. با این دو روش می توان پرداخت ها و تسویه های قرارداد آتی را به سرانجام رسانید. (2)

بعد از این که معامله قرارداد آتی انجام شد، سه اتفاق ممکن است بیفتد. خنثی شدن معامله، بازگرداندن و یا تسویه. در صورتی که معامله آتی با تراکنش مخالفش با ارزش یکسان بسته شود، خنثی شدن اتفاق افتاده است. با این کار معامله گران می توانند قبل از اینکه تاریخ تسویه فرا برسد، از ضرر یا سود خود اطلاع پیدا کنند.

در صورتی که معامله گر تصمیم بگیرد که یک قرارداد آتی جدید بعد از خنثی شدن ترید اول، باز کند و زمان انقضای قرارداد را افزایش دهد، عمل بازگرداندن اتفاق می افتد.

همچنین در صورتی که معامله گر، ترید خود را خنثی نکند و یا بازنگرداند، بدیهی است که قرارداد در تاریخ انقضای خودش تسویه می گردد. در این حالت طبق قرارداد، مبلادله کالا و یا پول نقد انجام خواهد گرفت و قرارداد آتی به پایان می رسد. در ادامه در مورد هدف از انعقاد قراردادهای آتی بحث می کنیم. (2)

هدف از قرارداد آتی چیست؟

در قراردادهای آتی، هزینه های ریسک های سرمایه گذاری کاهش می یابد. این نوع قراردادها می توانند از نوسانات شدید بازار جلوگیری کنند؛ روند اصلاح قیمت ها را سرعت ببخشند و موجب تعادل قیمت ها در بازار شوند. علاوه بر این، قراردادهایی آتی می توانند کارایی بازار سرمایه را موجب شوند. در واقع با وجود قراردادهای آتی می توان مبادلات را آسان تر کرد و این موضوع برای کاهش پیچیدگی ها مبادلاتی بسیار مهم است. بنابراین برای تحقق این اهداف می توان به سراغ قراردادهای آتی رفت.

سپرده در قراردادهای آتی چیست؟

در مبحث قراردادهای آتی، سپرده نیز نقش مهمی دارد. به همین منظور یک سپرده اولیه برای خرید و یا فروش قرارداد آتی در نظر گرفته می شود که متناسب با ارزش کل دارایی است. بنابراین برای تعیین سپرده اولیه ارزش کل دارایی هم حائز اهمیت است. برای محاسبه این ارزش از یک فرمول استفاده می شود.

با استفاده از این فرمول باید حجم قرارداد در قیمت قرارداد آتی ضرب شود و حاصل ضرب این دو مقدار می تواند ارزش قرارداد آتی را به دست بیاورد؛ این کار توسط بورس کالا انجام می گیرد. همچنین این مبلغ با توجه به شرایط نوسان قیمتی، متغیر است. مبلغ سپرده اولیه به عنوان تضمین در نظر گرفته می شود.

در زمینه سپرده در قراردادهای آتی، سپرده حداقل و سپرده متغیر نیز وجود دارد. سپرده حداقل در واقع درصدی از همان سپرده اولیه است که طرفین می توانند تا سطح همان درصد در جریان روزآمد سازی معامله قرار داده شوند. سپرده متغیر هم مقداری از دارایی است که از هرکدام از اعضا برای تامین ریسک نوسان قیمتی در قبال قراردادهای آتی گرفته می شود که این کار از طرف بورس انجام می گیرد. (3)

مفهوم قرارداد آتی در بیت کوین چیست؟

قرارداد آتی در بیت کوین نیز وجود دارد و به این صورت است که مشترک با پیش بینی آینده قیمت ارز دیجیتال بدون در اختیار داشتن بیت کوین، قرارداد می بندد. این کار با سفته بازی انجام می گیرد و با افزایش یافتن قیمت بیت کوین، سود حاصل می شود. نکته حائز اهمیت این است که قراردادهای آتی بیت کوین به صورت قانون گذاری شده انجام می شوند.

بنابراین افراد می توانند از مسائل و مشکلات مصون بمانند. در قراردادهای آتی بیت کوین، اصول قرارداد آتی سنتی حفظ می شود. معامله گران در این بازار می توانند قرارداد آتی خرید که به لانگ معروف است و همچنین قراردادهای آتی فروش که به شورت معروف است را کسب کنند؛ این قراردادها موجب کسب سود می شوند. در این نوع قراردادها افراد فروشنده هم می توانند با پیش بینی از این بازار وارد معامله شوند، با این تفاوت که فروشندگان معمولا پیش بینی ثابت ماندن یا کاهش قیمت را ارائه می دهند.

مزایا و معایب قرارداد آتی چیست؟

از مزایای قرارداد آتی این است که می تواند به خوبی ریسک را در برابر تغییرات قیمتی در آینده پوشش دهد و موجب کسب سود شود. در واقع با استفاده از قرارداد آتی، قیمت فروش برای زمان آینده تثبیت می شود. این موضوع سبب می شود که قیمت در برابر نوسانات قیمتی حفظ گردد و جلوی ریسک نوسانات قیمتی گرفته شود.

علاوه بر این، مصرف کننده کالا می تواند حجم کالای خود را با قیمتی که تثبیت شده است، دریافت کند. با وجود اهرم قرارداد آتی هم معامله گران می توانند از خرید و یا فروش قرارداد آتی، سود به دست بیاورد. از مزایای ویژه این نوع قرارداد هم می توان به انعطاف پذیری آن اشاره کرد؛ به طوری طرفین معامله بتوانند راحت تر فرایند معامله را طی کنند. (4)

در مورد معایب قرارداد آتی می توان گفت این قرارداد می تواند بسته به شرایط، برای معامله گران زیان نیز به همراه داشته باشد. در صورتی که قیمت سهام شرکت مورد نظر در هنگام بازگشایی نماد، افزایش زیادی داشته باشد، خریدار یا فروشنده قرارداد آتی دچار ضرر و زیان می شود. (4)

اهرم در قرارداد آتی به چه معناست؟

اهرم در قرارداد آتی می تواند با مبلغ معینی سرمایه، موجب سود و یا زیان سرمایه گذار شود. برای محاسبه اهرم مالی در بازار آتی باید میزان ارزش قرار داد مورد نظر را بر میزان وجی که به عنوان تضمین اولیه در نظر گرفته شده است، تقسیم کرد تا اهرم بازار آتی تعیین گردد. بنابراین اگر معامله در وضعیت سود باشد، اهرم قرارداد آتی می تواند موجب سود بیشتر بشود و در صورتی که معامله در وضعیت زیان قرار گیرد، با وجود اهرم قرارداد آتی موجب زیان معامله گر می شود.

نکته ایی که در اینجا مشخص می شود این است که اهرم مالی ممکن است دچار تغییر شود و مبلغ آن ثابت نیست. در واقع با وجود اهرم در قراردادهای آتی، معامله گر می تواند با وجود سپرده اولیه خود، با توجه به کل ارزش دارایی، سود یا زیان به دست بیاورد. (5)

بازیگران بازار آتی چه کسانی هستند؟

در قراردادهای آتی دو موضع یا پوزیشن وجود دارد. موضع خرید که به Long Position معروف است و موضع فروش که به Short Position معروف است.

موضع خرید مربوط به موقعی است که معامله گر شروع به انجام معامله می کند و اوراق بهادار یا کالا یا ارز خریداری می کند. این گونه افراد اقدام به خرید قرارداد آتی می کنند و در تاریخ انقضای قرارداد بر طبق تعهد، دارایی پایه خود را تحویل می گیرند؛ در این حالت معامله گر در حالت Long قرار می گیرد.

موضع فروش مربوط به موقعی است که معامله گر در موقعیت فروش اقدام به فروش اوراق بهادار یا کالا و یا ارز می کند. بر طبق قرارداد آتی مورد نظر این شخص ملزم به تحویل دارایی پایه در تاریخ مشخص شده است؛ در این حالت معامله گر در حالت Short قرار می گیرد.

ویژگی های قرارداد آتی چیست؟

یکی از ویژگی ها بارز قراردادهای آتی، هزینه کم معامله است؛ به طوری که در مقایسه با معامله نقدی هزینه کمتر است. یکی دیگر از از ویژگی های قرارداد آتی که می توان به آن اشاره کرد، معامله آن در بورس است. این موضوع باعث می شود که بازار منسجم تری به وجود بیاید و شفافیت بیشتری برای قیمت ها ایجاد شود.

همچنین وجود اتاق پایاپای باعث می شود که پشتوانه خوبی برای هر دو طرف معامله ایجاد شود و ریسک اعتباری کاهش پیدا کند. در صورتی که اگر اتاق پایاپای وجود نداشت، امکان این که هر یک از طرفین معامله پشیمان شود و یا قرارداد را به هم بزند بیشتر می شد.

همچنین وجود سپرده اولیه در این نوع قرارداد هم می تواند به عنوان تضمین خوبی برای دو طرف معامله باشد تا هر دو طرف به قرارداد خود متعهد بمانند. بنابراین قراردادهای آتی پوشش ریسک خوبی دارند و با پوشش ریسک ها، خطرات ناشی از نوسانات قیمتی به حداقل می رسد. (5)

نتیجه گیری و جمع بندی

با بررسی مطالب ذکر شده می توانید با مفاهیم قرارداد آتی و زیر شاخه های آن آشنایی کامل پیدا کنید. هر چه بیشتر در این حوزه اطلاعات به دست بیاورید و دانش خود را بالاتر ببرید، از پیچیدگی ها این نوع قراردادها کاسته می شود. در نتیجه می توانید قراردادهای مناسب تری را منعقد نمایید و سودآوری خود را در انجام معاملات، تضمین کنید.

پی نوشتها