سفته بازی، ویروسی که از بازار سرمایه به بازار تولید و کالا نیز سرایت کرده است

سفته بازی به معنای معاملات پر ریسکی است که با هدف کسب سود از نوسانات ارزشی یک کالا در طی زمان انجام می شود. از دیدگاه دیگر می توان گفت سفته بازی در واقع به دست آوردن سود از راه پیش بینی نوسانات قیمتی است. سفته بازان، نوسانات قیمتی را با دقت تحلیل می کنند و با هدف کسب سود بالا، معاملات پر ریسک را انجام می دهند. سفته بازی در سهم های بنیادی خوب، بیشتر اتفاق می افتد.

هر سهمی که تحلیل بنیادی خوبی داشته باشد، توجه سفته بازان را بیشتر به خود جلب می کند. نکته ایی که وجود دارد این است که سفته بازان معمولا سهام هایی را مورد انتخاب خود قرار می دهند که به طور غیر معمول رشد دارند و در مدت زمان کوتاهی به حداکثر میزان رشد خود می رسند، همچنین دائما در صف هستند.

سفته بازان معمولا اهداف منفعت طلبانه، سودجویانه و مخرب دارند و متفاوت از سرمایه گذاران واقعی هستند. سرمایه گذاران واقعی معمولا به طور سنجیده تری ریسک می کنند، اما سفته بازان سراغ ریسک های بالا می روند. (1)

تعریف سفته بازی و سفته باز

سفته باز شخصی است که کالا، اوراق قرضه، سهام و یا ارز را با ریسک بالا در ازای کسب سود بالاتر مورد معامله قرار می دهد. یک سفته باز، بازده های قیمتی را در چارچوب های زمانی کوتاه مدت، مورد توجه قرار می دهد و ارزش کالا و یا اوراق را در اولویت خود ندارد. سفته بازان به امید دستیابی به سودهای بالا به انجام معاملات پر ریسک می پردازند. این افراد معمولا به سراغ قراردادهای آتی و یا اختیار معامله می روند تا بتوانند سود بیشتری کسب کنند.

سفته باز سهام مورد نظر را در روزهای متمادی در نظر می گیرد و پس از آن با کدهای مختلف معاملاتی، اقدام به خریدهای با حجم بالا می کند. با این نوع خرید، فرد جزء سهامداران درصدی قرار نمی گیرد. علت این کار سفته بازان این است که اگر فرد جزء سهامداران درصدی قرار بگیرد، معاملاتش مورد بررسی قرار می گیرد و نمی تواند به اهداف سودجویانه خود برسد. به همین دلیل به گونه ایی خرید می کند که جزء سهامداران درصدی قرار نگیرد تا بتواند به طور سر پوشیده تری به اهداف خود برسد.

دومین اقدامی که سفته بازان انجام می دهند این است که آن ها پس از خرید خود سعی می کنند حجم معاملات را بالا نگه دارند و اقدام به صف خرید کردن برای سهم مورد نظر می کنند. سفته باز، صف خرید سوری را با وجود کدهای معاملاتی مختلف ایجاد می کند و در نهایت قیمت پایانی سهم مورد نظر خود را بالا می برد.

سایر معامله گران نیز با دیدن صف خرید سهم به خرید سهم مورد نظر ترغیب می شود و به سمت اهداف سفته باز روانه می شوند. علاوه بر بازار بورس و سرمایه، سفته بازی در بازار کالا نیز دیده می شود به طوری که می تواند دستیابی به کالای مصرفی افراد را دچار مشکل کند. (1)

مضرات سفته بازی در بازارهای سرمایه و تولید

در بازار بورس همیشه تا حدودی سفته بازی وجود دارد، اما نکته مهم این است که سفته بازی در حد کلان و گسترده می تواند مضراتی برای بازار بورس و به طبع آن بازار تولید داشته باشد. از جمله مضرات سفته بازی در بازارهای سرمایه و تولید می توان به این امر اشاره کرد که سفته بازی باعث می شود حجم معاملات روزانه بالا رود و سبب نقد شوندگی بازار شود. نقدشوندگی بازار به نوبه خود می تواند مشکلات زیادی را به وجود می آورد.

همچنین با سفته بازی، شکاف قیمت بین عرضه و تقاضا پر می شود. علاوه بر این، افزایش سفته بازی می تواند منجر به تحریف قیمت ها نسبت به ارزش واقعی یک کالا، سهام و یا غیره شود. بنابراین سفته بازی به عنوان عملی منفی تلقی می شود که می تواند به بازار بورس و بازار تولید آسیب جدی وارد کند و با اثرات خود، سرمایه گذارن واقعی را از این بازار دور کند. افزایش نقدیندگی به علت سفته بازی می تواند کشور را در رکود بیشتری ببرد.

این نقدینگی می تواند در مسیرهای مختلفی وارد شود و سمت و سوی بازار را تغییر دهد. این امر برای اقتصاد یک کشور بسیار مهم است به خصوص کشورهایی که اقتصاد آسیب پذیری دارند و یا پایه های اقتصادی قویی ندارند، آسیب های جدی تری می بینند. (1)

بررسی تاثیرات منفی سفته بازی در بازار بورس و بازار تولید

از آنجا که هدف اصلی در بازار بورس، تامین منابع مالی است، در صورتی که سفته بازی به طور افراط گونه ایی به بازار بورس و سرمایه وارد شود، می تواند تاثیرات مخربی را نیز ایجاد کند. از تاثیرات منفی سفته بازی در بازار بورس این است که نقدیندگی بورس وارد تولید نمی شود و فقط بین سوداگران دست به دست می گردد. همین امر موجب افزایش تورم خواهد شد و در نهایت می تواند در بازار تولید اثرات مخربی را از خود بر جای بگذارد.

بازار سرمایه می تواند تامین مالی برخی پروژه ها را بر عهده داشته باشد اما در صورتی که سفته بازی در این بازار گسترش پیدا کند، این تامین مالی محقق نمی شود و نقدیندگی ایجاد شده مجددا وارد سفته بازی می شود. این سیکل معیوب می تواند بازار بورس را نیز از رونق بیندازد و افراد و سرمایه گذاران واقعی را از ورود به این بازار منصرف کند. (2)

تامین منابع مالی از طریق بورس می تواند زمینه ساز پیشرفت کشور و توسعه تولید باشد که این موضوع با گسترش سفته بازی، روز به روز تعویق می افتد. علاوه بر این، با عمل سفته بازی، حباب قیمتی بیشتر می شود؛ به خصوص سفته بازی بر روی شرکت های کوچک اثرات مخرب بیشتری می گذارد. به طوری که با سفته بازی، شرکت های کوچک، می توانند به سرعت سقوط کنند. (2)

در ادامه اشکالات اقتصادی سفته بازی و تاثیرات منفی سفته بازی در بازار تولید را بررسی می کنیم.

بررسی تاثیرات منفی سفته بازی بر بازار تولید و جهش تولید

سفته بازی در تمامی بازارهای مالی دیده می شود اما در حالت گسترده می تواند مشکلاتی را برای یک کشور ایجاد کند. حباب قیمتی زیاد یکی از مضرات سفته بازی نامتعارف است. این حباب قیمتی می تواند میزان ریسک را در بازار بورس و سرمایه بالا ببرد و با نوسانات بی دلیل، خسارات زیادی را به فعالان بورس و بازار سرمایه وارد نماید.

یکی از اشکالات اقتصادی عمده در سفته بازی این است که این کار موجبات رشد و توسعه یک کشور را فراهم نمی کند. سفته بازان معمولا با هدف کسب سود بیشتر و حفظ ارزش پول خود اقدام به سفته بازی می کنند. اما این عمل می تواند در دراز مدت رشد و توسعه اقتصادی یک کشور را تحت تاثیر قرار دهد. (3)

نقدیندگی ایجاد شده وارد بازار تولید نمی شود و فقط منجر به سفته بازی بیشتر و زیادتر می گردد. از آنجا که موتور محرک اقتصاد یک کشور بر پایه تولید می چرخد، سفته بازی با ایجاد یک مسیر اشتباه، کشور را از تولید دور می کند و سوداگران و سفته بازان را به سفته بازی بیشتر سوق می دهد.

با این وضعیت، تحقق جهش تولید امکان پذیر نمی شود و روز به روز تورم حاصل از نقدیندگی نیز بیشتر می شود. این تولید و سرمایه گذاری در بخش تولید است که می تواند کشور را در مسیر پیشرفت و شکوفایی هر چه بیشتر قرار دهد. اگر افراد جامعه به سمت سفته بازی روانه شوند، پایه های اقتصاد کشور به تدریج ضعیف و ضعیف تر می گردد و مشکلات اقتصادی به مراتب بیشتر از قبل می شود. (3)

چه زمانی سفته بازی در بازار افزایش پیدا می‌کند؟

یک سوال مهم در موضوع سفته بازی این است که سفته بازی در چه زمانی شیوع بیشتری پیدا می کند؟ در جواب به این سوال می توان گفت: هر زمان که ثبات اقتصادی و سیاسی یک کشور کاهش پیدا کند و اوضاع اقتصادی نابسامان و ناپایدار شود، افراد بیشتر از قبل به سمت سفته بازی سوق پیدا می کنند. افراد در شرایط نابسامان اقتصادی به سمت سفته بازی سوق پیدا می کنند تا بتوانند ارزش پول خود را حفظ کنند و سود بیشتری به دست بیاورند.

یکی از دلایلی که افراد کمتر به بازار بورس روی می آورند، همین اقدامات سفته بازان است که باعث می شود افراد تصور کنند با ورود به این بازار سرمایه های خود را از دست می دهند و این بازار را غیر قابل اعتماد تلقی می کنند. (4)

این در حالی است که در کشورهای دیگر بازار بورس طرفداران بسیار زیادی دارد و سرمایه گذارن تمایل دارند در این بازار ورود کنند. به همین دلیل ضروری است که مسئولان برای جلوگیری از سفته بازی اقدامات جدی انجام دهند و راه هایی که افراد از طریق آن می توانند به اهداف سودجویانه خود دست یابند را با جزئیات بررسی کنند تا بتوانند جلوی روند سفته بازی را بگیرند.

با جلوگیری از سفته بازی در بازار بورس و سرمایه می توان اعتماد از دست رفته را دوباره به این بازار برگرداند و سرمایه گذاران واقعی را به سمت بازار بورس و پس از آن به بازار تولید جذب کرد. سایر معامله گران بازار بورس نیز باید با تحلیل درست سعی کنند در دام سفته بازان و اهداف منفعت طلبانه آن ها نیفتند. از خرید و فروش هیجانی پرهیز کنند و با اهداف بلند مدت به سمت این بازار بیایند. (4) و (5)

نتیجه گیری و جمع بندی

در پایان باید گفت از آن جا که بازارهای سرمایه نقش پررنگی در جهش تولید دارند، اگر دچار ویروس سفته بازی شوند، هدف جهش تولید و رونق تولید میسر نمی شود. سفته بازی می تواند به تدریج اثرات مخرب خود را بر روی بازار تولید بگذارد و اقتصاد کشور را نابسامان تر کند. بنابراین ضروری است که برای سفته بازی نامتعارف چاره ایی اندیشیده شود در غیر اینصورت روز به روز رونق اقتصادی و افزایش تولید به تاخیر می افتد و کشور را دچار مشکلات جدی می کند.

اقتصاددانان معتقدند که سفته بازی به عنوان عامل مخربی است که می تواند از پیشرفت و شکوفایی کشور جلوگیری کند و سرمایه افراد را به مسیرهای نامولد سوق دهد.مسیرهایی که نه تنها باعث ثروت آفرینی برای کشور نمی شوند، بلکه موجبات رکود اقتصادی و تورم را نیز برای کشور فراهم می کند.

تداوم این وضعیت می تواند کشور را دچار مشکلات متعدد نماید. بنابراین در صورتی که با سفته بازی مبارزه شود، می توان شاهد اتفاقات مثبت در حوزه تولید و رونق پایدار اقتصادی بود.

پی نوشتها