سيد حسن مدرس عالمى بزرگ و فقيهى وارسته بود، او دانشمندى است كه علم، سياست و زهد را قرين يكديگر ساخت و خدمات قابل توجهى به جامعه اسلامى نمود. وى در پايبندى به ارزش‌هاى دينى، هوش و فراست از نوادر دوران است.
شهيد مدرس زندگى سادهاى داشت و حتى در دوران وكالت مجلس نيز تغييرى در وضع زندگى او حاصل نشد. «مدرس» در بحران‌هاى سياسى شهامت و پشتكار ويژهاى داشت؛ مرد عمل و انجام وظيفه بود و در پاسخ به پيامهاى تند و تهديدآميز مخالفان مىگفت: «ما وظيفه خودمان را انجام مىدهيم شما هم كار خودتان را بكنيد1».
اين فقيه مجاهد سياست را عين ديانت و ديانت را عين سياست مىدانست2 و معتقد به پيروى از سياست‌هاى اسلامى در تمام شئون كشور بود، او با صراحت و بدون واهمه، از حق دفاع مىكرد، از هيچ كس طمعى نداشت و لحظهاى با قدرت‌هاى استعمارى سازش نكرد.
پس از انتشار قرارداد 1919 «وثوق‌الدولة» با دولت انگلستان كه منجر به سلطه هرچه بيشتر اين دولت بر ايران مىشد، با كمال شجاعت در مقابل آن ايستاد و با انتشار اعلاميه و سعى و كوشش فراوان، مانع تصويب آن در مجلس شوراى ملى گرديد3.
اين مجاهد نستوه كه حفظ استقلال سرزمين اسلامى ايران را وظيفه الهى خود مىدانست، در مقابل «اولتيماتوم» دولت روس ايستاد و در فضايى كه مردم، دولت و نمايندگان در حالت شک و دودلى قرار داشتند، پشت تريبون مجلس رفت و با سخنان قاطع و منطقى خود، روح شجاعت را در كالبد نمايندگان دميد و از تصويب اين «اولتيماتوم» در مجلس جلوگيرى كرد4.
شهيد مدرس از سرسختترين دشمنان رضاخان و بزرگترين مانع در راه اجراى سياست‌هاى ديكته شده وى بود. او زودتر و بهتر از همه به اهداف ضداسلامى اين مزدور بيگانه پىبرد و تا پاى جان در مقابل او ايستاد.
رضا خان بارها كوشيد تا با تطميع، تهديد و انواع ترفندها، مدرس را تسليم كند اما اين فرزند رسول الله كه حفظ اسلام را وظيفه اصلى خود مىدانست، هرگز تسليم سياست‌هاى او نشد5.
شهيد سيد حسن مدرس در سنگر مجلس، پيوسته حامى اسلام و استقلال كشور بود و در مقابل انحراف‌ها، ظلم‌ها و بىعدالتىها تا پاى جان ايستاد و ذرهاى سازش از خود نشان نداد و سرانجام پس از ده سال تبعيد و زندان در 26 رمضان سال 1317 هجرى به طور مظلومانه به دستور «رضا خان» اين عامل استعمار به شهادت رسيد و مدفنش در شهر «كاشمر» زيارتگاه مؤمنان است.
سید احمد سجادی
پی‌نوشت‌ها:
1) مدرس سی سال شهادت، ناد علی همدانی، ص 32
2) مدرس شهید نابغه ملی، ص 408
3) مدرس قهرمان آزادی، جلد 1، ص 153-154
4) اختناق ایران، مورگان شوستر، ص 226
5) مدرس مجاهدی شکست ناپذیر، عبدالعلی باغی، ص 104
