نگاهی تازه به میراث معنوی روستاها
چکیده:
امروزه جهان نگاهی تازه به میراث معنوی روستاها افکنده است. شهرها که همواره اقتصاد روستاها را تحت الشعاع قرار داده اند، خود بصورت مراکز بزرگ تجمع و اقتدار فرهنگی نیز درآمده اند. همین اقتدار فرهنگی و انباشتگی دانش، اینک به ما میگوید که راه گریز از بن بستی که در شهرهای بزرگ با آن روبروییم، پناه بردن دوباره به ارجگذاری است برای میراث معنوی روستاها.
تعداد کلمات: 1472 کلمه / تخمین زمان مطالعه:7 دقیقه
امروزه جهان نگاهی تازه به میراث معنوی روستاها افکنده است. شهرها که همواره اقتصاد روستاها را تحت الشعاع قرار داده اند، خود بصورت مراکز بزرگ تجمع و اقتدار فرهنگی نیز درآمده اند. همین اقتدار فرهنگی و انباشتگی دانش، اینک به ما میگوید که راه گریز از بن بستی که در شهرهای بزرگ با آن روبروییم، پناه بردن دوباره به ارجگذاری است برای میراث معنوی روستاها.
تعداد کلمات: 1472 کلمه / تخمین زمان مطالعه:7 دقیقه
نویسنده: کتایون مزداپور
امروزه جهان نگاهی تازه به میراث معنوی روستاها افکنده است. شهرها که همواره اقتصاد روستاها را تحت الشعاع قرار داده اند، خود بصورت مراکز بزرگ تجمع و اقتدار فرهنگی نیز درآمده اند. همین اقتدار فرهنگی و انباشتگی دانش، اینک به ما میگوید که راه گریز از بن بستی که در شهرهای بزرگ با آن روبروییم، پناه بردن دوباره به ارجگذاری است برای میراث معنوی روستاها. شهرهای خسته از دم و دود و ساخته از سیمان و آهن آرزوی پرواز بسوی آبادیهای پر رامش و آرامشی را می پروراند که در آنها کار همراه است با تعامل ساده و آهنگین میان ذهن و دست آدمی با طبیعت نزدیک و بیواسطه دانشجویان در ناحیه آلزاس فرانسه به آزمون پیشرو و نوینی دست زدند. اینان با دست تهی و کار ساده به ترمیم و بازسازی این منطقه پرداختند که تلفیقی از تمدن و فرهنگ فرانسوی و آلمانی در آن هست. در میان نومیدی بزرگترها، این جوانان تازه جوی و نوپرست توانستند از کهنه‌های متروک چیزهای تازه و زنده بسازند. توفیق دستهای جوان و پربرکت آنان در بازآرایی و بازسازی اشیا و مظاهر مادی فرهنگ روستایی در آلزاس و بخشیدن توان و قدرت به آنچه از آن باز مانده بوده اندیشه تازه ای را که در پس فعالیت مشترک و پرسودشان نهفته بود، از سر نو اعتبار بخشید: حفظ میراث معنوی روستاهای امروزه اداره میراث فرهنگی در ایران این راه تازه را پسندیده است و می کوشد در بخشهایی از کشور، مانند دهکده های گیلان، با همکاری دانشگاهی فرانسه و نیز سازمان ملل، طرحهایی در این راستا اجرا کند. همزمان با این اقدام فرخنده، کارهایی دیگر نیز در همین جهت در دست است، مانند تلاشی که بنیاد عمرانی آقاخان محلاتی برای بررسی الموت و پیرامون آن و پدید آوردن تسهیلات گردشگری می خواهد به آن بپردازد. کار دیگری که در این زمینه کسانی عادی و علاقمند می کوشند تا با پشتیبانی و همراهی اداره میراث فرهنگی به آن دست زنند، حفظ میراث معنوی روستایی و آیینهای کهن در چم است.
در کنار چم، برج خاموشان یا دخمه تفت را می شود دید. دخمه را به زبان دری زرتشتی «دادگاه» هم می گویند و برج خاموشان در واقع ترجمه tower of silence انگلیسی است. امروزه دخمه چم به آرامگاه زرتشتیان تفت و توابع متصل گشته است و رسم دیرینه دخمه گذاری جسد درگذشتگان منسوخ شده است. این شیوه مشهور وندیدادی برای رفتار با جسد، و یا به اصطلاح «پرهیز نسا»، در هندوستان هنوز برقرار است. دخمه چم آخرین دخمه یا یکی از آخرین دخمه هایی بود که در ایران کارکرد خود را از دست داد و دیدار از آن برای بازدیدکنندگان جالب توجه است و جایی است که خاطره دیدن آن از یاد نمیرود.
مروارید خانم که نام خانوادگیش نسبت به «چم» را به دنبال می کشد و حدود هفتاد سال از عمرش میگذرد، میگوید که «چم پای پیر سرو چم است»، و «پیر» به زبان دری زرتشتی، یا گویش بهدینان، به معنای «زیارتگاه» است. «سرو چم» درختی است که صدها سال است قد بلند و سرافراز را برافراشته است: بر آن دخیل می بندند و بر پایش شمع و چراغ روشن می کنند. مردم باور دارند که اگر نیت صاف و پاک باشد، پیر سرو مراد می دهد و چون مراد داد و حاجت را روا داشت، بر پایش آیینهای زیبایی برگزار می کنند؛ جماعت با شادی و ایمانی دلپذیر، در کنار آن به نیایش معبود یگانه می پردازند و برای سعادت و برکت همگان دست به دعا بر می دارند.
چم از نظر ساختمانها و بناهایش آماده است تا مسافران و زائران و گردشگران را بپذیرد. اگر پیر سرو حاجت انجمن دوستداران آیینهای کهن (نام گروهی که برای ایجاد دهکده - موزه چم فعالیت می کند، این است) را روا کند و این حاجتمندان به حاجتی که در این باره دارند برسند، شغل ایجاد خواهد شد؛ جوانان و افرادی که به دنبال کار میگردند، با برنامه ریزی درست و طرحی که حساب شده و صحیح باشد، خیلی کارها می توانند بکنند: می شود خانه های قدیمی را پاک و پاکیزه کرد؛ به آنها سروسامان داد و حتی به تعمیر آنها پرداخت می شود آنها را برای بیتوته گردشگران آماده ساخت.
کارهای دیگری هم هست: دوست خردمندی پیشنهاد میکند که چم میتواند سبزی و میوه طبیعی و بدون کود و سم شیمیایی به بار آورد. این فعالیت البته ارزشی بین المللی با سود اقتصادی خوب دارد. ایجاد موزه سرباز، بازسازی و به اجرا درآوردن شیوه های قدیمی کشتوکار و باغداری در هوا و فضایی قدیمی و سنتی، راه اندازی دستگاههای پارچه بافی زنان به آن شکل که قبل از آن که رقابت کارخانه های پارچه بافی درست در ظرف یک تابستان آنها را از میان ببرد، کار میکرد. اینها البته همه طرحهایی ساده و سردستی است که در نظر اول پیش بینی میشود و البته می توان با بررسی کارهایی که دیگران در مواردی نظیر اینها کرده اند و پرداختن به مشورت، آنها را بهبودی و تنوع بخشید. انجمن دوستداران آیینهای کهن می کوشد تا تلاش و اقدام را آغاز کند و امید بسته است به بازدهی کار علاقمندان و قدرت ابتکار و اراده صاحبان فکر و عمل.
بیشتربخوانید : مختصری درباره خوشنویسی
چم آماده است و سرشار از استعدادهای مناسب و قابل بهره برداری. این دهکده، که با همسایگان نزدیک خود، یعنی مبارکه و ذین آباد، از توابع تفت یزد به شمار می رود، بر کنار جاده یزد به تفت قرار دارد. فاصله اینها با شهر یزد و همچنین تفت کم است و میتوان در ظرف کمتر از نیم ساعت از آنها به یزد و تفت رسید. در این دهکده های کویری، منظری از زندگانی قرنهای گذشته هنوز بر جای مانده است و می شود با یاری خاطره ها و ابزارهایی که از روزگاران قدیم بر جای مانده اند، فضایی یادآور آن دنیای کهنی ساخت که از دست رفته است با نظرگاهی که این «دیرکهن» را با نگاهی تازه بنگرد.
چم از نظر ساختمانها و بناهایش آماده است تا مسافران و زائران و گردشگران را بپذیرد. اگر پیر سرو حاجت انجمن دوستداران آیینهای کهن (نام گروهی که برای ایجاد دهکده - موزه چم فعالیت می کند، این است) را روا کند و این حاجتمندان به حاجتی که در این باره دارند برسند، شغل ایجاد خواهد شد؛ جوانان و افرادی که به دنبال کار میگردند، با برنامه ریزی درست و طرحی که حساب شده و صحیح باشد، خیلی کارها می توانند بکنند: می شود خانه های قدیمی را پاک و پاکیزه کرد؛ به آنها سروسامان داد و حتی به تعمیر آنها پرداخت می شود آنها را برای بیتوته گردشگران آماده ساخت.
بیگمان برای کسانی که از دیاری سبز و مدرن و از راهی دور می آیند، خوشایند و دیدنی است که به درون انبارهای خانه های گلین دهکده کویری سر بزنند و تپوهای گندم و جو را که برای نگاهداری آذوقه دیرگاهی به کار می رفته و تا هنوز همین اکنون هم گاهی کاربرد دارد، تماشاکنند؛ یا هیزمدان و تنور و چراغهای پیه سوز را و انواع ابزار کار و چرخ ریسندگی و بیل و خیش کشاورزی را. انواع خوراکهای بومی و محلی، از لبو شلغم و لبو چغندر گرفته تا شولی، و آب انار با استفاده های مختلفی که مردم آن ناحیه از آن می کرده اند، از جمله چیزهایی است که می شود به مسافر تعارف کرد. یک شب یا دو شب ماندن در این خانه ها تردیدی ندارد که دلپذیر خواهد بود.
در کنار چم، برج خاموشان یا دخمه تفت را می شود دید. دخمه را به زبان دری زرتشتی «دادگاه» هم می گویند و برج خاموشان در واقع ترجمه tower of silence انگلیسی است. امروزه دخمه چم به آرامگاه زرتشتیان تفت و توابع متصل گشته است و رسم دیرینه دخمه گذاری جسد درگذشتگان منسوخ شده است. این شیوه مشهور وندیدادی برای رفتار با جسد، و یا به اصطلاح «پرهیز نسا»، در هندوستان هنوز برقرار است. دخمه چم آخرین دخمه یا یکی از آخرین دخمه هایی بود که در ایران کارکرد خود را از دست داد و دیدار از آن برای بازدیدکنندگان جالب توجه است و جایی است که خاطره دیدن آن از یاد نمیرود.
پیوسته و متصل به آرامگاه چم، آرامگاه دیگری نیز هست که بسیار قابل توجه است و رازی است ناشناخته. ابدانی که در این آرامگاه آرامیده اند، نه خیلی قدیمی اند و نه از آن زرتشتیان یا مسلمانان و نه کسانی که دین شناخته دیگر داشته باشند. این مردم را دیگران «جدید» می گویند، و یا بهتر است بگوییم که میگفتند». شماره جدیدها» امروزه گمان می کنم کمتر از پنجاه تن باشد. من هیچگونه اطلاع از کیش و آیین و عقاید خاص آنها نتوانستم به دست آورم. جز این که همه می دانند که اینان نه زرتشتی بوده اند و نه مسلمان و نه پیرو هیچ دین شناخته دیگر. بصورت رسمی، خود را یا مسلمان میگویند و یا زرتشتی. آنچه «جدیدها» را بصورت گروهی متمایز در می آورد، سه نوع پیوستگی و اشتراک است: یکی نسبت خویشاوندی که میان آنان هست و نیز شباهت چهره و صورت، و دیگری آرامگاه وگورستان مشترک و شیوه تدفین خاص، و سوم نامهایی که در سنت خویش بر کودک می گذاشته اند و در نزد زرتشتیان و نیز مسلمانان کمتر رایج بود. چنین است که آرامگاه جدیدها بویژه منحصربفرد است و در چم قرار دارد.
نگاهداری این دست یادگارهای منحصربفرد و جلب توجه گردشگران برای بازدید از آنها و نیز فراهم آوردن امکان جهت بازدید و اقامت آنان در چم و اطراف آن، هدف انجمن دوستداران آیینهای کهن است. ایجاد شغل و خرج کردن درآمدی که از کار در آنجا حاصل می گردد برای محل، و آبادی آن و رفاه مردم بویژه مورد نظر و توجه است. انجمن امید دارد که هر گونه کمک، از مادی و معنوی و کار و عمل را برای پیشبرد هدف خود جلب کند تا بتواند دهکده - موز، چم را به شکل واحدی فعال و زنده در آورد، با سود و ثمری آغازگر و توانمند. اقدام برای ایجاد دهکده موزه چم در آغاز راه است و دستان نیرومند و مهربان را به یاری می طلبد.
منبع:
چند سخن ، کتایون مزداپور، به کوشش ویدا نداف ، تهران: فروهر (1389)
چم از نظر ساختمانها و بناهایش آماده است تا مسافران و زائران و گردشگران را بپذیرد. اگر پیر سرو حاجت انجمن دوستداران آیینهای کهن (نام گروهی که برای ایجاد دهکده - موزه چم فعالیت می کند، این است) را روا کند و این حاجتمندان به حاجتی که در این باره دارند برسند، شغل ایجاد خواهد شد؛ جوانان و افرادی که به دنبال کار میگردند، با برنامه ریزی درست و طرحی که حساب شده و صحیح باشد، خیلی کارها می توانند بکنند: می شود خانه های قدیمی را پاک و پاکیزه کرد؛ به آنها سروسامان داد و حتی به تعمیر آنها پرداخت می شود آنها را برای بیتوته گردشگران آماده ساخت.
بیگمان برای کسانی که از دیاری سبز و مدرن و از راهی دور می آیند، خوشایند و دیدنی است که به درون انبارهای خانه های گلین دهکده کویری سر بزنند و تپوهای گندم و جو را که برای نگاهداری آذوقه دیرگاهی به کار می رفته و تا هنوز همین اکنون هم گاهی کاربرد دارد، تماشاکنند؛ یا هیزمدان و تنور و چراغهای پیه سوز را و انواع ابزار کار و چرخ ریسندگی و بیل و خیش کشاورزی را. انواع خوراکهای بومی و محلی، از لبو شلغم و لبو چغندر گرفته تا شولی، و آب انار با استفاده های مختلفی که مردم آن ناحیه از آن می کرده اند، از جمله چیزهایی است که می شود به مسافر تعارف کرد. یک شب یا دو شب ماندن در این خانه ها تردیدی ندارد که دلپذیر خواهد بود.
در کنار چم، برج خاموشان یا دخمه تفت را می شود دید. دخمه را به زبان دری زرتشتی «دادگاه» هم می گویند و برج خاموشان در واقع ترجمه tower of silence انگلیسی است. امروزه دخمه چم به آرامگاه زرتشتیان تفت و توابع متصل گشته است و رسم دیرینه دخمه گذاری جسد درگذشتگان منسوخ شده است. این شیوه مشهور وندیدادی برای رفتار با جسد، و یا به اصطلاح «پرهیز نسا»، در هندوستان هنوز برقرار است. دخمه چم آخرین دخمه یا یکی از آخرین دخمه هایی بود که در ایران کارکرد خود را از دست داد و دیدار از آن برای بازدیدکنندگان جالب توجه است و جایی است که خاطره دیدن آن از یاد نمیرود.
پیوسته و متصل به آرامگاه چم، آرامگاه دیگری نیز هست که بسیار قابل توجه است و رازی است ناشناخته. ابدانی که در این آرامگاه آرامیده اند، نه خیلی قدیمی اند و نه از آن زرتشتیان یا مسلمانان و نه کسانی که دین شناخته دیگر داشته باشند. این مردم را دیگران «جدید» می گویند، و یا بهتر است بگوییم که میگفتند». شماره جدیدها» امروزه گمان می کنم کمتر از پنجاه تن باشد. من هیچگونه اطلاع از کیش و آیین و عقاید خاص آنها نتوانستم به دست آورم. جز این که همه می دانند که اینان نه زرتشتی بوده اند و نه مسلمان و نه پیرو هیچ دین شناخته دیگر. بصورت رسمی، خود را یا مسلمان میگویند و یا زرتشتی. آنچه «جدیدها» را بصورت گروهی متمایز در می آورد، سه نوع پیوستگی و اشتراک است: یکی نسبت خویشاوندی که میان آنان هست و نیز شباهت چهره و صورت، و دیگری آرامگاه وگورستان مشترک و شیوه تدفین خاص، و سوم نامهایی که در سنت خویش بر کودک می گذاشته اند و در نزد زرتشتیان و نیز مسلمانان کمتر رایج بود. چنین است که آرامگاه جدیدها بویژه منحصربفرد است و در چم قرار دارد.
نگاهداری این دست یادگارهای منحصربفرد و جلب توجه گردشگران برای بازدید از آنها و نیز فراهم آوردن امکان جهت بازدید و اقامت آنان در چم و اطراف آن، هدف انجمن دوستداران آیینهای کهن است. ایجاد شغل و خرج کردن درآمدی که از کار در آنجا حاصل می گردد برای محل، و آبادی آن و رفاه مردم بویژه مورد نظر و توجه است. انجمن امید دارد که هر گونه کمک، از مادی و معنوی و کار و عمل را برای پیشبرد هدف خود جلب کند تا بتواند دهکده - موز، چم را به شکل واحدی فعال و زنده در آورد، با سود و ثمری آغازگر و توانمند. اقدام برای ایجاد دهکده موزه چم در آغاز راه است و دستان نیرومند و مهربان را به یاری می طلبد.
منبع:
چند سخن ، کتایون مزداپور، به کوشش ویدا نداف ، تهران: فروهر (1389)
بیشتر بخوانید :
ادب داستانی در تاجیکستان
سبک‌های سنّتی داستان ایرانی
رمان اجتماعی در ایران
سرگذشت زبان فارسی در انقلاب مشروطیت