مقام تابع عمل
بهرحال، رسیدن به مقام و رتبه معنوی تابع عمل انسان است؛ اما در برخی از موارد در عین اینکه سعی می کند که مقاماتی را بدست آورد اما نمی تواند بدان دست یابد از این رو، آرزو می کند ای کاش آنرا می توانست بدست آورد، یکی از آنها مقام شهادت است که آرزوی بسیاری از مومنان عالم است.راهکاری در احادیث معصومین علیه السلام بیان شده است که انسان مومن با وجود آنکه زمینه های بدست آوردن مقام شهادت را ندارد اما می تواند با انجام کارهایی، اجر شهادت را از آنِ خود کند.
عوامل کسب اجر شهادت
چه کارهای وجود دارد که اگر آدمی آنها را انجام دهد، اجر مقام شهادت را بدست می آورد؟.
1. عاشق عفیف:
یکی از مواردی که اجر شهید دارد، عاشقی است که با وجود عشق به کسی، پاکدامنی ورزد و بدون آنکه کسی از آن خبر داشته باشد، از دنیا برود. نبی اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «مَن عَشِقَ فکَتَمَ و عَفَّ فماتَ فَهوَ شَهیدٌ.»[1]عشق همراه با پاکدامنی، باعث آن می شود که انسان جزء بهترین انسان ها گردد؛ در همین راستا پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ فرمود: «بهترین های امت من کسانی هستند که چون خداوند به برخی از بلاءها دچارشان کند، پاکدامنی ورزند، گفتند: کدام بلا؟ فرمود: عشق».[2] در این کلام نورانی، «عشق»، بلیه ای است که اگر با پاکدامنی همراه گردد، عاشق را جزء بهترین های مسلمانان گرداند.
۲. محبت آل محمد (صلی الله علیه و آله و سلم):
محبت اهل بیت از جمله وظایف مهمی است که مومن باید بدان ملتزم باشد و یکی از آثار محبتِ آل محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) آن است که اگر کسی در حال محبت با اهل بیت علیهم السلام بمیرد، شهید است. چنانکه نبی اکرم (صلی الله و آله و سلم) فرمودند: «مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ شَهیداً.»[3]محبت کافیه؟
سوالی که ممکن است مطرح شود که اینکه با محبت اهل بیت علیه السلام بودن، شهید گفته می شود با وجود آنکه بسیاری محبت اهل بیت علیه السلام اند اما اهل بیت علیه السلام را معصوم ندانسته و امامتشان را نمی پذیرند و فقط در دلشان به آنها محبت می ورزند اما ولایتشان و امامتشان را نمی پذیرند اینها شهید خواهند بود؟ جواب آن است که:
1. محبتی که در اینگونه روایات آمده بنابر آیات قرآن شرط اطاعت از اهل بیت جزء آن محسوب می گردد یکی از آن آیات این است که فرمود: «قُلْ إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اللَّهُ وَیَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ...»[4] «بگو: «اگر خدا را دوست می‌دارید، از من پیروی کنید! تا خدا (نیز) شما را دوست بدارد؛ و گناهانتان را ببخشد...»
ثمره محبت، اطاعت و اتباع و پیروی است، محبت بدون اطاعت درخت کافی است که میوه و ثمره ای ندارد و درخت بی ثمر را چه فایده؟! عمل باید میوه، ثمره و نتیجه داشته باشد.
۲. یا باید گفت: دل و عمل هر دو جزء یک فعل اند؛ یعنی عمل و دل باید در کنار هم باشند تا عمل کامل بشود و اگر آدمی در دل محبت داشته باشد؛ اما در عمل که پیروی کردن و آنان را امام مفترض الطاعه دانستن است، نداند چه محبتی؟! عمل کاملش مهم است نه ناقص آن.
۳. محبت آل محمد علیهم السلام جزء ایمان مومن است که بصورت استمرار باید باشد و این استمرار با عمل بوجود می آید و امکان ندارد که انسان کسی را دوست داشته باشد، اما در عمل به دستورات و سخنانش عمل نکند و اگر بخواهد عمل کند، یکی از دستورات آنان، پیروی و اتباع کامل از دستورات و فرامین شان است که با عمل به این نکته است که اگر بمیرد، شهید محسوب می گردد.
3. دوستی با اهل بیت در زمان غیبت:
کسی در زمان غیبت حضرت ولی عصر (عج) بر دوستی با اهل بیت بمیرد، اجر شهید دریافت می کند؛ چنانکه امام سجاد علیه السلام می فرمایند: «مَنْ مَاتَ عَلَی مُوَالَاتِنَا فِی غَیْبَةِ قَائِمِنَا أَعْطَاهُ اللهُ أَجْرَ أَلْفِ شَهِیدٍ مِثْلَ شُهَداءِ بَدْرٍ وَ اُحُدٍ.»[5] «هر که در زمان غیبت قائم ما بر موالات و دوستی ما بمیرد، خداوند پاداش هزار شهید؛ مانند شهیدان بدر و أحد به او عطا کند.»آنچه از این حدیث فهمیده می شود این که تولی با اهل بیت علیهم السلام چنان ارزشمند است که در زمان غیبت حضرت قائم علیه السلام اگر بمیرد، خداوند اجر هزار شهیدی که مانند شهدای بدر و احد است، خواهد داد.
۴. یاد کننده مرگ
یکی دیگر از کسانی که اجر شهید می یابد، کسی است که زیاد به یاد مرگ است؛ اساساً یاد مرگ آثار متعددی دارد، و یکی از آنها این است که انسان مواظب اعمال و رفتارش خواهد بود، کسی که متوجه این مطلب است که باید یک روزی همه چیز را بگذارد و تنها با عمل خود راهی دیار باقی شود، دیگر لذتی برای او در دنیا معنا پیدا نمی کند؛ چنانچه در حدیثی از نبی اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) آمده که «أَکْثِرُوا مِنْ ذِکْرِ هَادِمِ اَللَّذَّاتِ فَإِنَّکُمْ إِنْ کُنْتُمْ فِی ضِیقٍ وَسَّعَهُ عَلَیْکُمْ فَرَضِیتُمْ بِهِ فَأَثْبَتُّمْ وَ إِنْ کُنْتُمْ فِی غِنًى بَغَّضَهُ إِلَیْکُمْ فَجُدْتُمْ بِهِ فَأُجِرْتُمْ...»[6]ویران‌کننده خوشی ها را بسیار یاد کنید، زیرا اگر در سختى دنیا باشید، بر شما آسان مى‌گردد و شما را به آن راضى مى‌دارد، و ثابت قدم مى‌مانید و اگر در ثروت باشید، آن را در نظر ناخوشایند مى‌سازد و شما را به بخشش آن وا مى‌دارد و پاداش مى‌بینید.»
معتدل کننده زندگی دنیا
همانگونه که در حدیث آمده، می توان گفت: یاد مرگ و آخرت، انسان را معتدل می سازد؛ یا انسان در ثروت است، که او را به بخشش وادار می سازد و یا در فقر است که سختی فقر را برای او آسان می سازد؛ یعنی باید گفت: یاد مرگ، محرک است؛ یا راضی کننده است یا زمینه ی انجام عمل را ایجاد می کند.
بنابر این در این مقاله برخی از کسانی که اجر شهید را بدست می آورند، بیان گردید.
پی نوشت: