چرخه قاعدگی چیست؟
چرخه قاعدگی مجموعه تغییراتی را تشکیل می‌دهد که ماهانه در بدن زنان اتفاق می‌افتد و بدن را آماده بارداری احتمالی خواهد کرد.هر ماه یکی از تخمدان‌ها در جریان فرایندی که تخمک‌گذاری نام دارد، یک تخمک آزاد می‌کند. در همین زمان تغییرات هورمونی، رحم را برای بارداری احتمالی آماده می‌کند. اگر تخمک‌گذاری رخ دهد ولی تخمک بارور نشود، دیواره رحم ضخیم شده، از بین رفته و از طریق واژن بقایای آن از بدن خارج می‌شود. این حالت عادت ماهانه یا پریود ماهانه (menstrual period) نام دارد.
.png "دلایل قاعدگی نامنظم و روش‌های درمان آن")
چرخه قاعدگی طبیعی و غیر طبیعی هر کدام چه ویژگی‌هایی دارند؟
چرخه قاعدگی (menstrual cycle) در زنان بیانگر وضعیت سلامتی آن‌هاست. زنان باید بدانند که چگونه چرخه قاعدگی خود را زیر نظر داشته و چه اقداماتی در صورت نامنظم بودن آن انجام دهند.زیر نظر داشتن دقیق چرخه قاعدگی، به شناخت شرایط طبیعی بدن، زمان تخمک‌گذاری و تشخیص تغییرات بزرگی همچون رخ ندادن عادت ماهانه یا خونریزی‌های پیش‌بینی نشده ماهانه کمک بسیار بزرگی می‌کند.
گاهی نامنظم بودن چرخه قاعدگی چندان موضوع مهم و نگران‌کننده‌ای نیست؛ ولی در صورت تکرار این حالت فرد باید بداند که احتمالاً عاملی سلامت او را تهدید می‌کند.
چرخه قاعدگی طبیعی کدام است؟
اولین روز عادت ماهانه به عنوان اولین روز از چرخه قاعدگی در نظر گرفته می‌شود، این چرخه تا عادت ماهانه بعدی ادامه دارد.مدت زمان چرخه قاعدگی در افراد مختلف با هم متفاوت است. خونریزی ماهانه هر ۲۱ الی ۳۲ روز یک بار رخ داده و ۲ الی ۷ روز به طول خواهد انجامید. در سال‌های ابتدایی که زنان عادت ماهانه را تجربه می‌کنند، چرخه قاعدگی طولانی‌تر خواهد بود. هر چه‌قدر که سن فرد بالاتر رود چرخه‌های قاعدگی کوتاه‌تر و منظم‌تر خواهند شد.
میزان خونریزی در این دوران نباید از ۳۰ سی‌سی کمتر و یا از ۸۰ سی‌سی بیشتر باشد. رنگ خون نباید خیلی بیش از حد تیره و یا بیش از حد روشن باشد. خونی که طی قاعدگی از بدن فرد خارج می‌شود نباید حالت قیر مانند داشته باشد.
چرخه قاعدگی فرد می‌تواند منظم باشد و هر ماه مقدار مشخصی طول بکشد. یا که نه می‌تواند نامنظم باشد و یا اینکه فرد خونریزی ماهانه‌ای سبک، سنگین، کوتاه، طولانی و یا حتی دردناک و یا بدون درد را تجربه کند. همه این موارد می‌توانند یک چرخه قاعدگی طبیعی باشند. این تعریف برای هر فردی یک تعریف مشخص و منحصر به فرد است.
به یاد داشته باشید که مصرف قرص‌های ضد بارداری یا وسایل جلوگیری از بارداری مانند آی یو دی (IUD) می‌تواند چرخه قاعدگی شما را تغییر دهد. اگر از این موارد استفاده می‌کنید، لازم است که با پزشک خود مشورت کنید.
زمانی که فرد به دوره یائسگی (menopause) نزدیک می‌شود، فرد نامنظم بودن چرخه قاعدگی را تجربه خواهد کرد. با افزایش سن شانس ابتلا به سرطان رحم در زنان افزایش می‌یابد؛ بنابراین در دوران یائسگی فرد در صورت مشاهده هرگونه خونریزی غیر طبیعی باید با پزشک خود مشورت کند.
.png "دلایل قاعدگی نامنظم و روش‌های درمان آن")
قاعدگی نامنظم به چه صورت است؟
قاعدگی نامنظم طیف وسیعی از مشکلات را دربرمی‌گیرد. برخی از این مشکلات ممکن است زمینه‌ساز و یا نشان‌دهنده یک مشکل جدی باشند. سن شروع قاعدگی در کشورها و اقوام مختلف متفاوت است؛ اما به طور طبیعی سن شروع قاعدگی از ۱۲ تا ۱۳ سالگی است.در ابتدا احتمال بروز اختلالات و بی‌نظمی‌ها در قاعدگی اعم از دقیق نبودن زمان پریودی و یا حتی فاصله زیاد بین قاعدگی‌ها طبیعی است؛ مخصوصا اگر فرد زمینه ژنتیکی نیز برای این امر داشته باشد. به همین دلیل پیگیری کردن این قبیل اختلالات درسال‌های آغازین شروع سیکل جنسی چندان ضروری به نظر نمی‌رسد.
اما درمورد بزرگسالان که چند سال از آغاز سیکل جنسیشان می‌گذرد؛ نامنظم شدن زمان قاعدگی (از شروع قاعدگی تا شروع قاعدگی بعدی باید حدودا ۲۸ روز فاصله باشد)، دردهای بسیار شدید در دوران پریودی، زیاد بودن حجم خون قاعدگی و یا غیر طبیعی بودن رنگ آن همگی از جمله اختلالات شایع درباره قاعدگی هستند که درصورت بروز، باید به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه شود.
چگونه چرخه قاعدگی را می‌توان زیر نظر گرفت؟
به فرد توصیه می‌شود که در تقویم زمان شروع چرخه قاعدگی را علامت‌گذاری کند، این کار به او کمک می‌کند تا فرایند طبیعی بدن خود را به راحتی زیر نظر بگیرد. اگر فرد هر ماه زمان شروع عادت ماهانه خود را یادداشت کند و این کار را چند ماه متوالی و پشت سر هم انجام دهد، می‌تواند منظم بودن یا نامنظم بودن چرخه قاعدگی خود را به راحتی تشخیص دهد.اگر نگران عادت ماهانه و خونریزی ماهانه هستید، موارد زیر را هم زیر نظر بگیرید:
* زمان پایان خونریزی ماهانه را یادداشت کنید، این مورد به شما کمک می‌کند تا مدت زمانی که خونریزی ماهانه طول می‌کشد را بررسی کنید و بدانید که نسبت به ماه قبل این مدت زمان کوتاه‌تر یا بلندتر بوده است.* جریان خونریزی ماهانه را به دقت ثبت کنید. شما می‌توانید میزان و حجم خونریزی ماهانه خود را به دقت بررسی کنید. خون خارج شده از بدن را برای وجود لخته خون احتمالی بررسی کرده و یادداشت کنید که چند وقت یکبار نیاز به تعویض پد بهداشتی وجود دارد.
* خونریزی‌های غیرطبیعی را به دقت بررسی کنید. اگر در فاصله زمانی دو عادت ماهانه دچار خونریزی شوید، باید به پزشک مراجعه کنید.
* وجود درد در طی دوران ماهانه طبیعی است ولی با این حال میزان درد را هم باید به دقت زیر نظر داشت.
* تغییرات خلق‌وخو و رفتاری خود را نیز زیر نظر بگیرید.
چه عواملی باعث نامنظم بودن چرخه عادت ماهانه خواهند شد؟
عوامل ایجاد بی‌نظمی در چرخه قاعدگی عبارتند از:بارداری : بارداری یک از عواملی‌ست که سبب تاخیر در دوره قاعدگی می‌شود. همچنین برخی لکه بینی را نیز تجربه می‌کنند. اگر تاخیر قاعدگی همراه با موارد زیر باشد باید آزمایش‌های لازم را برای بارداری انجام دهند:
* حالت تهوع در صبح
* حساسیت به بو
* حساسیت در سینه
* احساس خستگی
.png "دلایل قاعدگی نامنظم و روش‌های درمان آن")
شیردهی بعد از زایمان هم می‌تواند چرخه قاعدگی طبیعی را تا حدود زیادی مختل کند. یکی از دلایلی که باعث برهم زدن هورمون در خانم‌ها می‌شود وجود پرولاکتین است که وظیفه تولید شیر را برعهده دارد. معمولا خانم‌ها در طی شیردهی قاعدگی‌های کم یا اصلا قاعدگی در این مدت برایشان وجود ندارد. پس از اتمام شیردهی، چرخه قاعدگی منظم خواهد شد.
مشکلات گوارشی، کاهش شدید وزن یا انجام حرکات ورزشی شدید
مشکلات گوارشی همچون بی اشتهایی عصبی (anorexia nervosa)، کاهش شدید وزن و افزایش فعالیت بدنی می‌تواند چرخه‌ی قاعدگی را مختل کند.
سندروم تخمدان پلی کیستیک ( Polycystic ovary syndrome (PCOS) )
تشخیص سندروم تخمدان پلی‌کیستیک با انجام سونوگرافی ممکن است. این عارضه یک مشکل در سیستم غدد درون‌ریز است و در آن تخمدان‌ها بزرگ‌تر از حالت عادی بوده و در آنها اجزایی به نام فولیکول مشاهده می‌شود.همین موضوع جلوی تخمک‌گذاری و قاعدگی منظم را می‌گیرد. نشانه‌های این مشکل در اغلب افراد به صورت پرمویی (افزایش موهای زائد)، چاقی، آکنه و نازایی است. در این حالت ممکن است فاصله بین قاعدگی‌ها تا ۳۵ روز و حتی بیشتر افزایش یابد.
یائسگی زودرس و پیش از موعد
این عارضه قبل از ۴۰ سالگی اتفاق می‌افتد و فرد در این سن دیگر قادر به تخمک‌گذاری نیست. زنان مبتلا به این عارضه هم بی‌نظمی چرخه قاعدگی را تجربه خواهند کرد.سن طبیعی برای بروز یائسگی ۴۷ تا ۵۱ سالگی است. اگر خونریزی فرد خیلی زودتر از موعد قطع شود و این عدم قاعدگی بیش از ۶ ماه طول بکشد؛ فرد حتما باید به پزشک متخصص مراجعه کند. یائسگی اگر در بازه سنی مناسب رخ دهد؛ اتفاقی کاملا طبیعی و فیزیولوژیک از بدن است که هیچ جای نگرانی ندارد و علت آن این است که تخمک‌های فرد رو به اتمام است و درنتیجه به تدریج تخمک‌گذاری در فرد متوقف می‌شود و در نهایت جریان قاعدگی متوقف می‌شود.
سایر علائم این عارضه شامل موارد زیر است:
* گرگرفتگی
* تغییرات در خلق‌وخو
* خشکی واژن
* تعریق در شب
* سخت خوابیدن
بیماری التهاب لگن ( Pelvic inflammatory disease (PID) )
بیماری التهاب لگن در واقع نوعی عفونت است که باعث بی‌نظمی در چرخه قاعدگی می‌شود.فیبر رحمی (Uterine fibroids)
فیبرهای رحمی توده‌هایی غیر سرطانی هستند که در رحم رشد می‌کنند. این توده‌ها منجر به عادت‌های ماهانه شدید و طولانی خواهند شد.مشکلات تیروئید
هم پرکاری و هم کم‌کاری تیروئید، به‌نوعی می‌تواند در اختلالات قاعدگی نقش مهم داشته باشد.
کم‌کاری تیروئید
اگر تیروئید کم‌کار باشد، قاعدگی‌های طولانی و شدید مشاهده می‌شود. علاوه بر این نشانه‌هایی همچون خستگی و افزایش وزن نیز در افراد مبتلا به تیروئید پرکار مشاهده شده است.
پرکاری تیروئید
افرادی که پرکاری تیروئید دارند، پریودهای بسیار سبک و کوتاه مدتی را نسبت به حد معمول تجربه می‌کنند. در پرکاری تیروئید علاوه بر اختلال در دوره قاعدگی با مشکلات دیگری همچون موارد زیر همراه است:
* کاهش وزن ناگهانی
* تپش قلب
* عصبی بودن
* استرس و اضطراب
همچنین تورم در ناحیه گردن یکی دیگر از نشانه‌هایی است که خبر از اختلال در تیروئید می‌دهد و منجر به ایجاد تداخل در چرخه قاعدگی خواهد شد.
استرس و اضطراب
هنگامی که فردی به‌صورت مدام دچار استرس می‌شود، تداخلاتی در هورمون‌های مغزی او ایجاد می‌شود. یکی از هورمون‌هایی که تحت تأثیر استرس قرار می‌گیرد، مربوط به چرخه قاعدگی است. این افراد باید برای درمان به دنبال راهی برای کاهش استرس باشند تا چرخه قاعدگی در حالت عادی و نرمال قرار گیرد.
استفاده برخی از داروها
استفاده بعضی از داروها می‌تواند تغییراتی را بدن ایجاد کند. داروهایی که باعث اختلال در چرخه قاعدگی می‌شود شامل موارد زیر است:
* هورمون درمانی
* داروهای تیروئید
* رقیق‌کننده خون
* داروهای صرع
* داروهای ضد افسردگی
* داروهای مربوط به شیمی درمانی
* آسپرین
* ایبوپروفن
.png "دلایل قاعدگی نامنظم و روش‌های درمان آن")
در صورت بروز عارضه‌هایی همچون نامنظی در قاعدگی با پزشک متخصص درمیان بگذارید تا چاره‌ای برای درمان این مشکل اندیشیده شود.
آندومتر و سرطان درهانه رحم
آندومتر و سرطان رحم با نشانه و عارضه‌هایی در بیماران همراه است. یکی از مشکلات رایج آن اختلالت در قاعدگی است. قاعدگی‌های شدید، خونریزی در حین یا بعد از رابطه جنسی و همچنین ترشحات غیرعادی از نشانه‌های این بیماری است. در برخی موارد تنها راه درمان سرطان رحم، برداشتن رحم یا لاپاراسکوپی هیسترکتومی است.
انواع دردهای قاعدگی
دردهای دوران قاعدگی به دیسمنوره معروف هستند. این دردها به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم می‌شوند. دردهای اولیه با شروع قاعدگی آغاز می‌شوند و در نهایت تا دو یا سه روز اول قاعدگی ادامه و سپس تسکین پیدا می‌کنند. این قبیل دردها، طبیعی هستند و افراد می‌توانند از انواع مسکن‌ها در این دوران استفاده کنند.دردهای ثانویه از چند روز قبل پریود آغاز می‌شوند و در طول دوره و چند روز بعد از قاعدگی نیز ادامه می‌یابد.
.png "دلایل قاعدگی نامنظم و روش‌های درمان آن")
آندومتریوز چیست؟ چگونه آندومتریوز موجب اختلال قاعدگی می‌شود؟
آندومتریوز به حالتی گفته می‌شود که بافت رحم در جایی دیگر از بدن تشکیل می‌شود. علت این موضوع به طور دقیق مشخص نشده است اما محققان احتمال داده‌اند که این مشکل اغلب به علت پس زده شدن خون از لوله‌های رحم به بالا، رخ می‌دهد. این حالت اغلب در خانم‌های جوان در سنین ۲۵ تا ۳۵ سالگی، که از روش‌های جلوگیری از بارداری استفاده می‌کنند بروز می‌کند.آندومتریوز خود را با دردهای ثانویه قاعدگی و یا دردهای شدید بعد از نزدیکی نشان می‌دهد. در صورت حاد و شدید بودن این مشکل، البته در حالتی که فرد تمایل به بارداری در آینده نداشته باشد؛ از طریق جراحی به طور کامل مشکل را برطرف می‌کنند. در غیر این صورت با استفاده از داروهای مسکن و جلوگیری موقتی از بارداری به درمان بیمار اقدام می‌کنند. یکی از نشانه‌های این مشکل بروز لکه‌بینی در فواصل بین قاعدگی‌هاست.
اختلالات هورمونی چگونه موجب بروز نامنظمی‌های قاعدگی می‌شوند؟
برخی غدد بدن به طور غیر مستقیم در سیکل جنسی تاثیرگذار هستند؛ برای مثال کم‌کاری یا پرکاری تیروئید (غده‌های درون‌ریز در قسمت جلوی گردن) موجب بروز اختلالات شدیدی در قاعدگی‌های فرد می‌شود. همچنین اختلال ترشح پرولاکتین (هورمونی که از غده هیپوفیز ترشح شده و موجب تحریک ترشح شیر از غدد شیری می‌شود) نیز می‌تواند موجب بروز بی نظمی‌هایی در سیکل پریود فرد شود.پولیپ چیست؟ چگونه موجب بروز قاعدگی نامنظم می‌شود؟
پولیپ به بافت‌های کوچک که مانند توده در برخی بافت‌های بدن تشکیل می‌شوند گفته می شود. پولیپ‌ها ممکن است پایه‌دار یا بدون پایه باشند. در این بحث منظور ما از پولیپ، پولیپ‌های بافت رحم و گردن آن است که می‌توانند اختلالات متعدد و متنوعی را در سیکل جنسی فرد از جمله نظم قاعدگی‌ها ایجاد کنند.چه اقداماتی برای جلوگیری از نامنظم بودن چرخه قاعدگی می‌توان انجام داد؟
تجویز قرص‌های ضد بارداری به منظم شدن چرخه قاعدگی برخی از زنان کمک می‌کند. درمان برخی مشکلات مانند مشکلات گوارشی هم به حل مشکل عادت ماهانه نامنظم کمک می‌کند. با این حال برخی بی‌نظمی‌ها در چرخه قاعدگی اجتناب‌ناپذیر هستند.در صورت مشاهده موارد زیر با پزشک خود مشورت کنید:
* عادت ماهانه به یکباره و برای بیش از ۹۰ روز متوقف شود و فرد باردار نباشد.* بعد از چندین دوره چرخه قاعدگی منظم به یکباره این چرخه دچار بی‌نظمی شود.
* خونریزی بیش از ۷ روز طول بکشد.
* خونریزی شدید باشد و هر یک یا دو ساعت نیاز به تعویض تامپون و یا پد بهداشتی باشد.
* فاصله بین دو خونریزی ماهانه کمتر از ۲۱ روز و بیشتر از ۳۵ روز باشد.
* خونریزی‌های غیر طبیعی بین دو عادت ماهانه مشاهده شود.
* دردهای غیر طبیعی و شدید در هنگام عادت ماهانه
* بعد از استفاده از تامپون فرد احساس ناخوشایندی داشته و یا حتی تب کند.
.png "دلایل قاعدگی نامنظم و روش‌های درمان آن")
هنگام مراجعه به پزشک، در خصوص سابقه بیماری‌های شما سوال خواهد شد:
* میزان فعالیت‌هایی که انجام می‌دهید.
* تغییرات وزنی که اخیراً داشته‌اید.
* هرگونه استرس و مسائل عاطفی که به تازگی تجربه کرده‌اید.
* آیا سابقه بیماری‌های مقاربتی داشتید یا خیر.
* سرطان رحم
معایناتی که برای تشخیص قاعدگی نامنظم برای شما انجام می‌گیرد به شرح زیر است:
* سی‌تی‌اسکن
* ام آر آی
* سونوگرافی لگن و واژن
* آزمایش خون
* معاینه لگن
* سونوگرافی شکمی
درمان پریودی نامنظم چیست؟
درمان قاعدگی‌های نامنظم در دوران بلوغ و حوالی یائسگی معمولا نیاز نیست. اما اگر دوره‌های نامنظم در سال‌های باروری اتفاق بیافتد به درمان نیاز است. نوع درمان بستگی به علت قاعدگی نامنظم دارد. ممکن است علت، یک بیماری زمینه‌ای باشد و پزشک برای درمان آن دارو تجویز کند. به صور کلی روش‌های درمانی زیر برای پریودی نامنظم توصیه می‌شود:* داروی پیشگیری از بارداری خوراکی؛
* آی یو دی هورمونی؛
* داروی تیروئید؛
* متفورمین؛
* کاهش وزن یا افزایش وزن؛
* ورزش؛
* مکمل‌های ویتامین D؛
بعضی از تکنیک‌های کاهش استرس نیز کمک کننده هستند.مانند:
* یوگا؛
* مراقبه؛
* تنفس عمیق؛
* کاهش فشار کاری؛
.png "دلایل قاعدگی نامنظم و روش‌های درمان آن")
چگونه دوره قاعدگی خود را پیگیری کنیم؟
پیگیری دوره قاعدگی ایده خوبیست، حتی اگر قاعدگی منظمی داشته باشد. می‌توانید پریود خود را در یک تقویم یا دفترچه یادداشت کنید. نرم‌افزارهای زیادی نیز هستند که کمک می‌کنند نظم دوره قاعدگی خود را چک کنید.برای شروع ردیابی دوره قاعدگی ابتدا در تقویم، اولین روز قاعدگی را مشخص کنید. بعد روز پایان را نیز علامت بزنید. این کار را برای چند دوره تکرار کنید. در عرض چند ماه خواهید دید که قاعدگی شما منظم است یا هرماه تفاوت دارد. در این تقویم موارد زیر را نیز یادداشت کنید:
* علائم PMS مانند سردرد، گرفتگی عضلات، نفخ شکم، حساسیت پستان و خلق و خوی؛
* چه موقع خونریزی شروع می‌شود و چه مقدار زودتر یا دیرتر از حد انتظار به پایان می‌رسد؛
* خونریزی شما چقدر سنگین بوده است؛ از چند پد یا تامپون استفاده کرده‌اید؛
* علائم دوران قاعدگی، مانند گرفتگی عضلات، کمردرد و سایر علائم و میزان شدت آنها؛
* پریودتان چه مدت طول کشیده؛ طولانی‌تر یا کوتاه‌تر از آخرین دوره قاعدگیتان بوده است.
سخن آخر
قاعدگی‌های نامنظم گاهی اوقات بسیار جدی هستند و ممکن است تابلوی یک بیماری، حتی سرطان دهانه رحم و دیگر انواع بدخیمی‌های دستگاه جنسی باشد؛ بنابراین لازم است این قبیل اختلالات (مخصوصا اگر فرد در سنین باروری است و قصد حاملگی دارد) حتما پیگیری و درمان شوند.اگر در مورد چرخه قاعدگی سوالی دارید و یا متوجه تغییری در آن شده‌اید، بهتر است که با پزشک خود مشورت کنید و مشکل نامنظم بودن چرخه قاعدگی را برطرف کنید.
منبع: سایت دکتردکتر
سایت زایشگاه مریم
سایت دکتر کرمانی