شهر دانش دانشگاه تهران | دانشگاه بدون حصار

موشن گرافی معرفی شهر دانش دانشگاه تهران یا دانشگاه بدون حصار در خدمت کسب و کار

طرح شهر دانش

طرح ساماندهی و توسعه پردیس مرکزی دانشگاه تهران و علوم پزشکی تهران در شهریور سال ۱۳۸۶، با مطالعه و بررسی گسترده‌ای در کلیه زمینه‌های تخصصی شامل مسائل شهری، جمعیتی، برنامه‌ریزی، کالبدی ساختمان‌ها، طبقه‌بندی تاریخی، محوطه‌سازی، زیست‌محیطی، تاسیسات زیربنایی، سیویل، ترافیکی، اقتصادی، مرمتی و توسعه پایدار آغاز شد و طرح پیشنهادی در خرداد ۱۳۸۸ به تصویب رؤسای هر دو دانشگاه رسید. در ادامه با توجه به اسناد بالادستی، سیاست‌های وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی تهران در زمینه تولید علم و فناوری و تعامل دانشگاه و جامعه در سال ۱۳۹۴ طرح مورد بازنگری قرار گرفت. در این طرح فرصت‌های توسعه، از طریق امکان‌سنجی اقتصادی به صورت متعادل برای فضاهای کالبدی طرح پیشنهاد شده‌اند. این اقدام به همراه مجموعه اقدامات اجرایی بعدی آن، موجبات توسعه فضاهای آموزشی، پژوهشی، خدماتی، پشتیبانی، رفاهی و فضاهای تعامل با شهر را در قالب پارک‌های علم و فن‌آوری و شرکت‌های دانش‌بنیان در راستای ایجاد دانشگاه کارآفرین فراهم خواهد نمود.

این محدوده، در کمیسیون ماده ۵ در سال ۱۳۷۶ به عنوان محدوده توسعه دو دانشگاه معین و هرگونه ساخت‌و‌ساز غیر از فضاهای مرتبط با دانشگاه در آن ممنوع گردید و دنبال این مصوبه، ضرورت طرح ساماندهی دانشگاه‌های تهران و علوم پزشکی تهران در پردیس، در سال ۱۳۸۳ هجری شمسی به تأیید هیأت دولت و ریاست‌جمهوری وقت رسید. طرح محدوده پردیس مرکزی که در وضع موجود دارای مساحتی بالغ بر ۲۱ هکتار بوده، براساس مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی در سال ۱۳۸۴، به حدود ۵۲ هکتار درون محدوده‌ای منتهی به بلوار کشاورز در شمال، خیابان وصال در شرق، خیابان کارگر در غرب و خیابان انقلاب در جنوب افزایش یافت که مبانی و بودجه‌بندی طرح در ابتدای کار بر پایه تأمین مالی از سوی دستگاه‌های مرجع و با استفاده از وام خارجی پیش‌بینی شده بود. این محدوده، در سال ۱۳۹۴ نیز مورد تأیید مجدد شورای‌عالی معماری و شهرسازی قرار گرفت. رویکرد فوق متوجه ماهیت وجودی این دو دانشگاه در شهر تهران و ارزش‌هایی است که متقابلاً برای آن ایجاد نموده و می‌نماید. دانشگاهی که در سال‌های اولیه تأسیس در محدوده توسعه شهر و در اراضی خالی شمال تهران قدیم استقرار یافته بود اما در سال‌های بعد انواع کاربری‌های ویژه شهری به واسطه وجود دانشگاه در اطراف آن پدید آمدند.

با تخصیص اعتبار اولیه، اراضی محدوده طرح توسعه تا سال ۱۳۸۸ با روندی مناسب به میزان بیش از ۶۰% تملک گردیدند و پس از آن به دلیل عدم تأمین اعتبار مجدد منابع مالی این روند متوقف گردید. در شرایط کنونی با توجه به سپری شدن مدت طولانی از زمان تصویب طرح و عدم امکان تملک جدید و شروع روند اجرایی طرح که باعث بروز مشکلات متعدد در محدوده توسعه در وضعیت کنونی گردیده، نیاز فراوانی به تکمیل روند تملک اراضی مورد بحث و اقدام اساسی برای شروع عملیات اجرایی وجود دارد.

نگاه دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی تهران به موضوع توسعه فضاهای آموزشی، پژوهشی و فناوری نگاهی توأم با همکاری متقابل میان شهر و دانشگاه در راستای ایجاد دانشگاهی کارآفرین، سبز و هوشمند است و بر این پایه در طرح توسعه زمینه‌های همکاری و مشارکت بوجود آمده و ارزش وجودی دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی تهران و امکاناتی که در طول زمان ایجاد شده، در قوی‌ترین حوزه شهر تهران بعنوان عامل اصلی توسعه بکار خواهد رفت. با توجه به این امر، انتظار می‌رود که مسئولین نیز متقابلاً برای هموار نمودن مسیر شکوفایی دو دانشگاه، همکاری‌های شایسته‌ای به عمل آورند، چرا که ایجاد نشانه‌ای شهری و غیرساختمانی، با رویکردی پایدار با حوزه نفوذ گسترده در شهر تهران، می‌تواند بزرگترین هدیه به مردم شهر تهران باشد.

جاذبه‌های دانشگاه تهران
باغ نگارستان
عمارت باغ نگارستان یکی از کاخ‌های ییلاقی خاندان قاجار بوده است که تاریخ احداث آن به دوره‌ی سلطنت فتحعلی شاه‌ باز می‌گردد. این باغ سرسبز و عمارت باشکوه آن در سال ۱۳۲۲ بنا به دستور وی در خارج از حصار شهر تهران ساخته می‌شود. باغ نگارستان در ابتدا بسیار بزرگ‌تر از ابعاد و مساحت کنونی آن بوده است ولی به‌ مرور زمان، بخش وسیعی از اراضی آن جدا شده و در اختیار سازمان‌ها و وزارتخانه‌های دیگر مانند وزارت ارشاد و برنامه و بودجه قرار گرفته است. در این باغ ساختمان‌ها و تالارهای بسیار دیدنی و مجللی وجود داشته است که متأسفانه در گذشته نابود شده‌اند. از جمله مکان‌های بسیار جالب این باغ، حوض‌خانه‌ای با نام «دلگشا» و تالاری به نام «قلمدان» بوده است. این بناها دارای تزیینات و نقاشی‌های نفیسی بوده‌اند که پس از سقوط قاجاریه همه‌ی آن‌ها از بین رفته است. از جمله‌ی آن‌ها تصویر بزرگی از فتحعلی شاه در وسط و سی پسر او در اطرافش است که روی دیوار تالار قلمدان توسط نگارگران مشهور آن دوره نقاشی شده بود. در واقع وجه تسمیه باغ نگارستان به دلیل نگارگری‌های موجود در اتاق‌ها و تالارهای آن بوده است. باغ نگارستان همچنین شاهد رویدادهای تاریخی فراوانی بوده است. بسیاری از مراسم و دیدارهای پادشاهان قاجار و بعضا حوادث تلخ آن دوره مانند قتل بزرگ‌مرد تاریخ ایران، قائم مقام فراهانی در این عمارت رخ‌ داده است.

باغ نگارستان پس از سپری کردن فراز و نشیب‌های متعدد، سرانجام به دست وزارت معارف سپرده می‌شود. آن گونه که اسناد تاریخی گواهی می‌دهند نخستین بار مدرسه عالی فلاحت در آن تأسیس می‌شود؛ در دوره‌ی وزارت حکیم الملک مدرسه صنایع مستظرفه به ریاست محمد غفاری (کمال‌الملک) در عمارت جنوبی و مدرسه‌ی علمیه در عمارت شمالی آن گشایش می‌یابد. در سال ۱۳۰۷ خورشیدی تغییرات وسیعی به منظور تأسیس دارالمعلمین عالی ایران در عمارت باغ نگارستان توسط معمار روسی، مهندس مارکوف صورت می‌گیرد و پس از آماده شدن بنا، هشت نفر از استادان ایرانی به نام‌های مرحوم دکتر سحابی، فروزانفر، عباس اقبال، رضازاده شفق، احمد دهقان، بهمنیار، عبدالحسین شیبانی، سیدکاظم عصار و هشت نفر استاد فرانسوی برای تربیت دبیران و معلمان مورد نیاز مدارسی از قبیل دارالفنون در آن مستقر و مشغول به تعلیم و تربیت جوانان ایران می‌شوند. پس از توسعه بناهای باغ نگارستان، دارالمعلمین عالی نیز گسترش پیدا کرده و به دانشسرای عالی تغییر نام می‌یابد. سرانجام پس از تصویب قانون تأسیس دانشگاه تهران در مجلس شورای ملی در سال ۱۳۱۳ شمسی، دانشسرای عالی و باغ نگارستان جمعا به دانشگاه واگذار و از آن تاریخ تاکنون یک سره در خدمت اهداف آموزشی و پژوهشی دانشگاه تهران قرار می‌گیرد. بنابراین به‌حق می‌توان گفت که باغ نگارستان مهد آموزش عالی در ایران و موطن و محل تولد دانشگاه تهران بوده است. در طول هشتاد و دو سال عمر دانشگاه، هزاران استاد و دانشجوی برجسته در این باغ به تدریس و تحصیل اشتغال داشته‌اند.
هیأت رئیسه‌ی دانشگاه تهران با عنایت به گذشته‌ی پربار و فضای معنوی و مقدس این باغ که مهد و مرکز علم و ادب و فرهنگ ایران در سده‌ی معاصر بوده است تصمیم بر آن گرفت که باغ نگارستان را با بهترین کیفیت مرمت و نوسازی کرده و از آن به عنوان پایگاه تاریخی و موزه‌ی علم و فرهنگ و هنر دانشگاه تهران بهره‌برداری کند. در همین راستا در سال ۱۳۷۵ طرح مرمت و نوسازی آن با مدیریت مستقیم دانشگاه به اجرا گذاشته شد.

خانه (موزه) مقدم
خانه مقدم و مجموعه آثار و اشیاء تاریخی، فرهنگی و هنری موجود در آن از گران‌بهاترین مجموعه‌ها و دیدنی‌ترین نقاط تهران هستند. خانه مقدم در آغاز، عمارتی بزرگ و مجلل و محل سکونت خاندان محمدتقی خان احتساب الملک از صاحب‌منصبان مشهور دربار قاجاریه بوده است. احتساب الملک دارای دو فرزند پسر به نام‌های حسن و محسن بوده و آنها را جهت تحصیل به اروپا (فرانسه و سوئیس) می‌فرستد. حسن مقدم که یکی از روشنفکران و نویسندگان نوگرای ایران بوده بر اثر عارضه بیماری سل در آنجا فوت می‌کند. از او نمایشنامه بسیار معروفی با عنوان «جعفرخان از فرنگ برگشته» به جای مانده است. برخی حسن مقدم را اولین نمایشنامه‌نویس ایران به سبک جدید می‌دانند.

محسن مقدم نیز در اروپا در رشته‌ی نقاشی، تاریخ هنر و باستان‌شناسی تحصیل می‌کند و پس از بازگشت به ایران در تأسیس دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران و گروه باستان‌شناسی مشارکت بسیار فعال و نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا می‌نماید. محسن مقدم به همراه همسر فرانسوی‌اش که در اصل یک بلغاری‌تبار مقیم فرانسه بوده در خانه‌ی پدری خود در تهران ساکن می‌شود. او و همسرش که کارمند کتابخانه و موزه‌ی ملی ایران بوده است در کنار فعالیت‌های علمی، آثار و اشیاء فراوانی را با هدف حفظ میراث فرهنگی و تاریخی ایران گردآوری می‌کنند. آن‌ها این آثار و اشیاء ارزشمند را در جای جای اتاق‌ها و فضاهای عمارت قدیمی خاندان خود نصب می‌کنند و به نمایش می‌گذارند.
مرحوم دکتر محسن مقدم در سال‌های پایانی زندگانی خود به واسطه‌ی علاقه وافری که نسبت به دانشگاه تهران داشته است و با هدف بهره‌مندی اساتید، دانشجویان و سایر علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ و هنر ایران، خانه‌ی پدری و مجموعه آثار و اشیاء نفیس خود را به طور کامل بنا بر سنت حسنه‌ی وقف به دانشگاه تهران واگذار می‌کند.

پس از فوت مرحوم دکتر محسن مقدم و همسر ایشان در اواخر دهه شصت، خانه و اشیاء و آثار وابسته به آن در اختیار دانشگاه تهران قرار می‌گیرد. خوشبختانه پس از چندین سال انتظار، عملیات مرمت خانه مقدم در شهریور سال ۱۳۸۱ آغاز و در اردیبهشت ۱۳۸۵ به گونه‌ای بسیار مناسب و شایسته به پایان می‌رسد. هم‌زمان با بازسازی عمارت خانه مقدم، مرمت اشیاء تاریخی آن نیز آغاز و تاکنون بخش مهمی از آنها مرمت، بازپیرایی و آماده‌ی نمایش شده است.

مسجد دانشگاه
کلنگ احداث مسجد دانشگاه در تاریخ یکم خرداد ۱۳۳۴ شمسی مصادف با عید سعید فطر به زمین زده شد و از معماری زیبایی برخوردار است. این مسجد از نخستین مساجد با طراحی مدرن در شهر تهران است که به وسیله عبدالعزیز فرمان‌فرماییان طراحی و در تاریخ ۲۲ مهر ۱۳۴۵ با حضور ایوب خان، رئیس‌جمهور پاکستان، افتتاح گردید. در حال حاضر اداره‌ی امور مسجد و تأمین هزینه‌های آن از طریق دانشگاه و نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری صورت می‌گیرد.


آشنایی بیشتر با دانشگاه تهران در راسخون
https://rasekhoon.net/search/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87%20%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86 -