گدایی محبت

حتماً شما هم عباراتی مانند « دستم نمک نداره » یا « احساس خستگی دارم و کارهام عقب افتاده » یا « کسی قدر زحماتم رو نمی دونه » و ... را زیاد شنیده اید یا به کار برده اید. روانشناسان ریشه این نوع اعتراضات و بسیاری از ناهنجاری های رفتاری و اخلاقی از جمله دروغگویی، ریاکاری و مشابه آن را در مشکلی به نام « مهرطلبی » می دانند.

***
« مهرطلبی » یا « راضی کردن دیگران » یکی از انواع تیپ های شخصیتی است. مشخص ترین ویژگی فرد مهرطلب این است که نیاز دائمی به محبت کردن به دیگران و در مقابل، دریافت تأیید از سوی آنها دارد. این افراد همواره به رفتار و احساسات دیگران توجه دارند.

باید توجه داشت که محبت کردن یا دریافت تایید، نیازی است که در همه ی انسان های عادی وجود دارد اما افراد عادی در صورت تایید شدن از سوی دیگران احساس خوشایندی دارند و اگر این تایید یا محبت نباشد، آسیبی به آنها نمی رسد در حالی که در افراد مهرطلب، دریافت نکردن تایید یا محبت، ناراحتی و عذاب و سرزنش می شود.

این افراد، نیازها و خواسته های خود را نادیده می گیرند و برآوردن آن را خودخواهی می دانند اما برای انجام همان کارها برای دیگران از هیچ تلاشی دریغ نمی کنند.

رفتار محبت آمیزی که از افراد مهرطلب سر می زند به هیچ عنوان رفتاری از روی بلوغ نیست بلکه تنها ناشی از نیاز آنها به دریافت مهر و محبت است.

افراد مهرطلب، ارزشی برای خود قائل نیستند به همین دلیل هم به راحتی به دیگران « نه » نمی گویند و با نظرات آنها مخالفت نمی کنند. این افراد پول و سلامتی و امکانات و وقت خود را تحت عنوان « فداکاری » و « مهربانی » به راحتی و حتی برخلاف میلشان در اختیار دیگران قرار می دهند و در درون به خاطر این ضعف خود را سرزنش می کنند. اگر هم بخواهند به طرف مقابل « نه » بگویند، باز هم خود را سرزنش می کنند و به همین دلیل در درونشان دچار یک کشمکش دائمی هستند. افراد مهرطلب چون اعتماد به نفس پایینی دارند و خود را تحت سلطه دیگران قرار می دهند، نمی توانند از توانمندی هایشان به درستی استفاده کنند.

این افراد تا حد ممکن در خواستی برای گرفتن حق و حقوقشان مطرح نمی کنند و اگر هم مجبور شوند، این کار را با چندین بار عذرخواهی و ابراز شرمندگی انجام می دهند. آنها به دلیل ابراز نکردن نظرات، احساسات و خشم خود به تدریج حساس می شوند و در رویارویی با موضوعاتی هر چند بسیار ساده، دچار رفتارهای غیر عادی و خشم و هیجان بیش از حد می شوند. در واقع افراد مهرطلب با وجود ظاهر مهربانشان، گاهی خشم و کینه بسیار زیادی را در درون خود نهفته دارند.
افراد مهرطلب در مقابل محبت های بیش از حدشان به دیگران، انتظار قدرشناسی بسیار زیادی نیز دارند و اگر انتظار آنها در این زمینه بر آورده نشود، دوره جدیدی از خود آزاری و سرزنش در درونشان شروع می شود.

این افراد از برتر بودن هراس دارند و به همین دلیل همواره میان دو حس مهرطلبی بیرونی و برتری طلبی که نیاز درونی است در کشمکش هستند.

از دیگر خصوصیات افراد مهرطلب این است که برای برآوردن توقعاتشان، نوعی حس تعهد و مسئولیت همراه با گناه در دیگران ایجاد می کنند.

این افراد همیشه مطیع و بله قربان گواما در عین حال حساس و زودرنج هستند و در مقابل از اینکه حقوقشان از سوی دیگران نادیده گرفته می شود شکایت دارند.

در واقع می توان مهرطلبی را نوعی خودآزاری و دگرآزاری خواند چرا که فرد از طرفی به دلیل ملزم کردن خود به کمک به دیگران همیشه تحت فشار است و از طرفی، مقابل نیز به دلیل دریافت محبت بیش از حد یا همیشه شرمنده می شود یا برعکس پر توقع و طلبکار.

ویژگی های افراد مهرطلب

* نظر دیگران برایش مهم است و نیازمند تایید دائمی است.
* نمی تواند حرفش را صریح و رودررو و راحت بزند
* با مخالفت دیگران، حرف و موضعش تغییر می کند و ملاک درست و غلط بودن را نظر دیگران می داند چون استقلال فکری ندارد.
* هرگونه توهینی را تحمل می کند
* احساساتی، غمگین و مایوس است.
* پر توقع است و از دیگران انتظار زیادی دارد

همیشه دیگران را سرزنش و پشیمان می کند و آنها را مقصر می داند در عین حال خودش هم دائم در حال معذرت خواهی است.
* برای خودش خسیس است اما برای دیگران ولخرج
* حسود است اما در ظاهر نشان نمی دهد
* احساس حقارت و خود کم بینی دارد
* احترام گذاشتن به دیگران به خصوص افراد در جایگاه بالاتر برایش مهم است
* برای برطرف کردن نیازهایش به دیگران وابسته است
* به فکر شادی و لذت بردن نیست و تا حدی افسرده است
* به فکر خود بودن و مواظبت از خود را خودخواهی می داند
* معتقد است همیشه باید مفید باشد
* تنهاست. هم خودش را بد می داند و هم دیگران را
* همیشه به یاد دیگران است
* از همه چیز ناراضی است
* از مشاهده ضعف ها لذت می برد
* تغییر و تنوع را دوست ندارد
* بسیار مبادی آداب است و اهل تظاهر و تعارف
* ظاهری آرام دارد و درونی متلاطم
* به قدردانی اهمیت می دهد
* اهل قضاوت است
* مغرور است اما ظاهری متواضع دارد
* وظیفه شناس است و ناجی
* آغازگر خوبی است ولی تمام کننده نیست
* منافع دیگران را به خودش ترجیح می دهد
* با ضعف نشان دادن خود و رنجور نمایی هم توجیهی برای ناتوانی هایش که ناشی از سر کوبگری هایش است پیدا می کند و هم از دیگران می خواهد او را ببخشند
 

علت این ویژگی شخصیتی چیست؟

این ویژگی نیز مانند سایر مشکلات روانی در دوران کودکی ریشه دارد. نوع تربیت، فضای عاطفی درون خانه و رفتار والدین از عوامل اصلی این رفتار هستند.

مشروط کردن دوست داشتن والدین به انجام کارهای مورد نظر آنها، یکی از دلایل است. کمبود محبت از دوران کودکی تا بزرگسالی که کمبود اعتماد و عزت به نفس را به همراه دارد نیز از دیگر علت های این موضوع است.

احساس دائمی دوست نداشتن خود و حس گناه نیز در بروز این مشکل مؤثر هستند.

روش هایی برای درمان مهرطلبی

گام اول در مداوای این اختلال، شناخت آن است، پس از شناخت، می توان گام به گام برای اصلاح هر کدام از رفتارهای اشتباه تلاش کرد.

* یکی از روش ها این است که ترس ها و نگرانی هایتان در روبه رو شدن با دیگران و رفتارهایی را که خواسته قلبی شما نیستند بررسی کنید. محدودیت هایی را که برای خودتان تعیین کرده اید با مرزهایی که برای دیگران می گذارید، مقایسه کنید.

* اگر همواره به فکر خشنود کردن دیگران باشید، بسیاری از توانایی ها و احساساتان سرکوب خواهد شد. برای کمک کردن به دیگران باید احساس این کار در وجود شما باشد نه اینکه الزام یا احساس گناه شما را وادار به انجام آن کند. یادتان باشد که در درجه اول باید به خودتان کمک کنید.

* برای « جواب دادن »، تمرین کنید. بعد از شنیدن درخواست طرف مقابل کمی فکر کنید و با در نظر گرفتن شرایط خودتان « بله » یا « نه » بگویید.

* اگر اطرافیان تان، شما را فقط به خاطر کارهایی که برایشان انجام می دهید دوست دارند، بهتر است که هر چه زودتر از این دوست داشتن مشروط خلاص شوید.

* خواسته تان را بیان کنید، حتی اگر محقق نشد، شما حرف و نظر خود را بیان کرده اید.

* همیشه به خودتان احترام بگذارید و خودتان را دوست داشته باشید تا به این وسیله مشکل کمبود حس اعتماد به نفس و عزت نفس را برطرف کنید.

* خود را سرزنش و ملامت نکنید.

* در هنگام نیاز از دیگران کمک بخواهید. انتظار نداشته باشید که دیگران در حال خواندن ذهن شما باشند.

* کارهایی را که همیشه دوست داشتید انجام دهید اما به خاطر دیگران انجام نداده اید انجام دهید. ( مثلاً رفتن به جایی که دیگران تمایلی به رفتن به آنجا ندارند حتی اگر شده تنها بروید )

* حالت تعادل را انتخاب کنید؛ نه خودخواه باشید و نه کاملاً در خدمت دیگران.

* خشنود کردن دیگران خوب است اما نه با قیمت نادیده گرفتن تمام نیازها و خواسته های خودتان.

* از اینکه تغییراتی در رفتار شما ایجاد شود و دیگران شما را نپذیرند، نگران نباشید.

* برای خواسته و انتخاب خودتان ارزش قائل شوید.

* برای کاری که به میل خودتان برای دیگران انجام می دهید در انتظار قدردانی آنها نباشید چون آنها که انتظاری از شما نداشتند.

* عزت نفس شما با کاری که برای دیگران می کنید ارتباطی ندارد.

* کارهایی را که دیگران می توانند برای شما انجام دهند به آنها بسپارید.

* بپذیرید که گاهی هم « خوب » و کمک حال دیگران نباشید.

* سعی کنید تعارف و رودربایستی را کنار بگذارید و راحت حرف و خواسته تان را مطرح کنید.

* گاهی خشم و عصبانیت خود را نشان دهید البته باید توجه داشته باشید که بتوانید این رفتار را مدیریت کنید.
 

با افراد مهرطلب چه کنیم؟

* در گام اول باید محبت فرد مهرطلب را بپذیرید و او را طرد نکنید. در عین حال باید خواسته ها و نیازهای او را شناسایی کنید چون این افراد از خودشان و درخواست هایشان حرفی نمی زنند.

* اگر زمانی خواستید از آنها انتقاد کنید، اول ویژگی های مثبتشان را بگویید.

* همیشه از اینکه این افراد اظهار نظر می کنند و خود را مطرح می کنند استقبال کنید و از نظراتشان حتی اگر خیلی هم کاربردی نباشد استقبال کنید.

نویسنده: مهناز محمدی زادگان

منبع مقاله : نشریه بهداشت زنان، شماره 48