نویسنده: حمید وثیق زاده
منبع:راسخون




 

خواب لذت بخشترین و خوش‌ترین چیزی است که ما را از استرس و خستگی روزانه دور می‌سازد. اما گفته می‌شود که هر چیزی زیاد باشد بد است و خواب اضافی نیز تأثیرات بد خود را روی بدن دارد. در این مقاله تعدادی از علل و تأثیرات خواب زیاد بیان شده است.
اگر شما خواب کافی نداشته باشید در طول روز احساس خستگی و کسالت می‌کنید. برای برخی افراد خوابیدن در شب سخت است و به جای آن در روز استراحت می‌کنند. خواب قدرت جوان سازی و تازه کردن بدن انسان را دارد اما اگر مقدار آن کم یا زیاد باشد بدن به طور مثبت واکنش نشان نمی‌دهد.
متوسط خواب لازم برای یک فرد بالغ هشت ساعت است. علل مختلفی وجود دارند که چرا فرد زیاد می‌خوابد که به آن از نظر پزشکی پرخوابی یا خواب زدگی گفته می‌شود. این علل عبارتند از: استرس، کمبود خود مدیریتی، خواب کم در طول چند شبانه روز و . . . این علل موقتی هستند و می‌توانند با تقویت عزم و نیروی اراده و انگیزه داشتن درمان شوند. اما برخی علل وجود دارند که باید به طور کلینیکی درمان شوند و مانند علل موقت ساده نیستند.
علل پرخوابی :
• گرفتگی تنفس در خواب
اختلال تنفس مربوط به خواب، بیشتر در بزرگسالان شایع است و به صورت وقفه‌های تنفسی متعدد یا مکث‌هایی در هنگام خواب تعریف می‌شود.این مکث‌ها وقتی که تنفس فرد خوابیده متوقف می‌شود، می‌تواند ده ثانیه یا بیشتر طول ‌بکشد و این اتفاق می‌تواند 12 بار یا حتی صدها بار در طول شب تکرار ‌شود. این وضعیت نه تنها کیفیت خوب خواب را از بین می‌برد بلکه می‌تواند به عنوان یک اختلال خطرناک و تهدید کننده‌ی زندگی تلقی شود. این به این دلیل است که توقف‌های مکرر در مقدار اکسیژن مورد نیاز مغز در هر بار می‌تواند منجر به حمله‌ قلبی، فشار خون بالا و حتی سکته شود. برخی از علائم این بیماری خواب سبک (بدون توجه به محل خواب)، خر و پف شدید و سردردهایی به هنگام صبح است. درمان این بیماری شامل مراقبت‌های کلینیکی و تغییر سبک زندگی است. این اختلال در دو نوع زیر وجود دارد :
گرفتگی تنفس مرکزی: در این حالت مغز پیام دادن به بدن را برای تنفس در هنگام خواب فراموش می‌کند. این حالت خیلی شایع نیست اما در نتیجه‌ی برخی بیماری‌های جدی مربوط به قلب و ستون فقرات حاصل می‌شود.
گرفتگی تنفس مسدود کننده: در این حالت مجاری تنفسی بسته شده و منجر به قطع تنفس می‌شوند. این حالت شایع‌ترین نوع بیماری است.
• حمله‌ی خواب یا میل شدید به خواب
برخلاف گرفتگی تنفس، حمله‌ی خواب یک اختلال نورولوژیکی و عصبی است که به بخش ویژه‌ای از مغز که کنترل بیداری و خواب را برعهده دارد آسیب می‌زند. این بیماری با خواب اضافی روز و حمله‌های مکرر و غیر قابل کنترل خواب مشخص می‌شود. افرادی که از این بیماری رنج می‌برند از توانایی تشخیص و تفاوت قائل شدن بین ساعات خواب و بیداری عاجز و ناتوان هستند. این افراد می‌توانند هر زمان و هر جا به خواب بروند. این وضعیت معمولاً ارثی است و سبک زندگی فرد را به یقین تغییر می‌دهد و باید به طور جدی درمان شود. فرد مبتلا به حمله‌ی خواب می‌تواند چند ثانیه یا حتی یک ساعت بخوابد و وقتی از خواب بیدار شود احساس شادابی و انرژی می‌کند اما این اثرات خیلی طول نمی‌کشد و او دوباره احساس خواب آلودگی و منگی می‌کند. گفته می‌شود که مبتلایان به حمله‌ی خواب دچار کمبود پروتئین هیپوکرتین، یک نوع انتقال دهنده‌ی عصبی که پیام به خواب رفتن را به بدن مخابره می‌کند، هستند.
• افسردگی
در بیشتر مواقع بیشتر از کم خوابی، پرخوابی تا حدودی با افسردگی رابطه‌ی مستقیم دارد. وقتی که از یک خواب عمیق و مطلوب بیدار می‌شوید ولی دوباره احساس خواب آلودگی می‌کنید این یک نشانه‌ی احتمالی از افسردگی است. خواب به احساس ناراحتی شما توقف کوتاهی می‌دهد و به عنوان ماده تسکین دهنده عمل می‌کند. علائم افسردگی در افراد مختلف متفاوت است؛ بعضی ترجیح می‌دهند در رختخواب خود قایم شوند. برخی دیگر از علائم افسردگی کاهش یا افزایش شدید وزن و اشتها، احساس تنهایی یا جدایی در میان دیگران است. اگر بیشتر مواقع احساس ناراحتی و کمبود می‌کنید با مشاور خود صحبت کنید.
• دارو‌ها
پرخوابی بعضی مواقع می‌تواند یک نشانه پس‌روی از انواع مختلف داروها باشد. علاوه بر این، داروهایی که برای بیماری دیگر تجویز می‌شوند ممکن است باعث گیجی و منگی و نیاز به خواب بیشتر شوند. برخی اوقات استفاده‌ی بیجا از دارو و حتی کافئین نیز موجب می‌شود که فرد بیشتر از خواب مورد نیاز بخوابد. در چنین مواقعی فرد باید داروهایی را که مصرف می‌کند کنترل کند و از مصرف کافئین پرهیز کند.
• تغذیه ضعیف
تغذیه ضعیف یا خوردن کم غذا باعث می‌شود که فرد احساس خستگی و کسلی کند. خوردن غذاهای آماده و ناسالم نیز موجب گیجی و منگی می‌شوند و بعد از خوردن یک وعده‌ی سنگین، فرد ممکن است نیاز به چرت زدن داشته باشد. بنابراین یک رژیم سرشار از مواد مغذی که شامل میوه‌ها و سبزیجات تازه است داشته باشید و مصرف غذاهای آماده و چرب را قطع کنید.
• والدین بودن

ساعات خواب توصیه شده

سن

ساعات خواب لازم

0-2 سال

16 ساعت

3-12 سال

10 ساعت

13-18 سال

9 ساعت

19-55 سال

8 ساعت

55-65 سال

7 ساعت

66 سال به بالا

6 ساعت
بچه‌های کوچک و کودکان تازه به دنیا آمده پدر و مادر خود را در تمام طول شب بیدار نگه می‌دارند و باعث می‌شوند که آنها به طور مداوم در طول روز احساس خواب آلودگی بکنند. مسئولیت والدینی مانع از آرامش داشتن و استراحت بدن فرد می‌شود. حتی اگر والدین بخوابند، ذهن ناخود آگاه‌شان هشیار است و منتظر صدای بچه است. این عوامل منجر به خواب اضافی می‌شوند.
اثرات پرخوابی :
• چاقی و اضافه وزن
مطالعات ویژه نشان می‌دهد که افرادی که ساعات بیشتری می‌خوابند نسبت به افراد عادی 20 % بیشتر در معرض خطر ابتلا به چاقی قرار دارند. در چنین مواردی رژیم غذایی تجویز شده و ورزش برای هر دو یعنی کسانی که زیاد می‌خوابند و افراد عادی یکسان است.
• دیابت
افرادی که زیاد می‌خوابند نسبت به افرادی که به مقادیر توصیه شده در هر شب می‌خوابند 50 % بیشتر احتمال دارد به دیابت مبتلا شوند. این نتیجه بر اساس مطالعه در بین 9000 آمریکایی حاصل شده است. هم چنین خطر شیوع دیابت در بین افرادی که کمتر از 5 ساعت در شب می‌خوابند نیز چنین است.
• کمی بیشتر
خوابیدن بیشتر از ساعات توصیه شده، منجر به مشکلاتی در سلامتی می‌شود. در زیر تعدادی از عوارض جانبی پرخوابی آورده شده است.

1 درد در پشت بدن
2 سردرد
3 سنگینی یا خواب مرگی
4 فشار خون بالا
5 مشکلات شریان‌های قلبی

• مرگ
تعدادی از مطالعات و فرضیات به این نتیجه رسیده‌اند که نرخ مرگ در بین کسانی که 9 ساعت یا بیشتر در شب می‌خوابند نسبت به بقیه بیشتر است. اما فعلاً دلیل مشخصی مبنی بر رابطه‌ی بین خواب اضافی و مرگ ارائه نشده است.
چگونه از این عادت جلوگیری کنیم :
ساعت هشدار خود را روی یک زمان مشخص تنظیم کنید و ترجیحاً آن را کمی زودتر از وقتی که می‌خواهید بیدار شوید قرار دهید. این برنامه را هر روز انجام دهید چون باعث می‌شود که ساعت خواب و بیدار شدن بدن و ذهن‌تان تنظیم شود. برای جلوگیری از وسوسه‌ی زدن دکمه‌ی snooze ساعت هشدار، آن را کمی دورتر از محل خواب خود قرار دهید تا به طور اجباری از جای خواب خود بلند شده و ساعت را خاموش کنید.
از عادت چرت زدن در طول روز اجتناب کنید چون این کار در ریتم شبانه روزی و ساعت طبیعی بدن اختلال ایجاد می‌کند و خوابیدن در شب را سخت می‌کند و در نهایت منجر به خواب اضافی می‌شود.
به غیر از مهارت‌های ذکر شده در بالا در زیر چند توصیه برای کمک به شما آورده شده است :

• با خود تکرار کنید که به محض زنگ زدن ساعت هشدار از خواب بیدار خواهید شد.
• یک دلیل تازه برای برخاستن از خواب در برنامه روزانه پیدا کنید.
• به تدریج ساعات خواب را کاهش دهید.
• در طول روز بیش از اندازه خود را خسته نکنید.
• به طور منظم ورزش کنید.
• ترجیحاً هر روز یک دوش آب سرد بگیرید.
• هر روز یک صبحانه‌ی سالم و سبک داشته باشید.

***
اگر شما بیش از ساعات توصیه شده می‌خوابید و از عوارض جسمی و ذهنی جانبی این وضعیت رنج می‌برید با یک پزشک متخصص در این زمینه صحبت کنید. او برای شما داروهایی تجویز می‌کند و در داشتن عادات سبک زندگی سالم به شما کمک می‌کند. این کار باعث می‌شود که عادت‌های خوب و منظم خواب را تثبیت کنید چون این امر برای داشتن یک زندگی سالم ضروری است.

/ج