HIV ؛ مصائب يك غفلت

HIVمخفف «Human Immunodeficiency Virus» به معني «ويروس نقص ايمني انسان» مي باشد. ويروس ، يك ذره زنده خيلي كوچك است كه مي تواند تكثير و پخش شود، اما براي زندگي به موجود زنده ديگري نياز دارد. وقتي ويروس، سلولي را آلوده كند، شروع به تكثير در داخل آن سلول مي كند كه در نهايت به آسيب آن سلول منجر مي شود. انسان مي تواند توسط فرد ديگري كه به HIVمبتلا است آلوده شود و او نيز مي تواند بقيه افراد را آلوده كند و بر اين اساس HIV منتشر مي شود.
به فردي كه به HIV آلوده است HIV) +HIV مثبت) اطلاق مي شود.

چرا HIV خطرناك است ؟

اگر سيستم ايمني بدن به ويروسها حمله مي كند و آنها را مي كشد، پس مشكل چيست؟ويروسهاي مختلف به سلولها و بافتهاي مختلفي از بدن حمله مي كنند. برخي ويروسها به پوست، برخي به دستگاه تنفسي حمله مي كنند. چيزي كه HIV را اين چنين خطرناك كرده، اين است كه HIV به خود سيستم ايمني حمله مي كند. سيستم ايمني، گروهي ازسلولها هستند كه بدن را در برابر انواع عفونتها محفافظت مي كند و بدون آنها توانايي بدن براي مبارزه با انواع عفونتها تضعيف مي شود. لذا وقتي ويروس HIV وارد بدن فردي شود، بتدريج قدرت دفاعي بدن وي ضعيف مي شود و اين فرد در برابر انواع بيماري ها و عفونتها حتي آنهايي كه در حالت عادي بيماريزا نيستند، آسيب پذير مي گردد. اين روند قابل رؤيت نيست و راهي وجود ندارد تا با نگاه كردن به افراد بگوييم كه آيا به HIV مبتلا هستند يا خير? ولي آزمايش خون مي تواند پس از چند ماه از اولين تماس، ويروس را در خون آشكار كند.افراد آلوده به HIVممكن است سالها كاملاً سالم بمانند و حتي خودشان ندانند كه آلوده هستند. با گذشت زمان، افراد آلوده به HIVبيشتر و بيشتر بيمار مي شوند و معمولاً سالها پس از آلودگي به يكي از بيماريهاي خاص شديداً مبتلا مي شوند و در اين زمان گفته مي شود كه آنها به ايدز مبتلا شده اند. بنابراين زماني كه فرد آلوده به ويروس HIVبراي اولين بار به يك بيماري جدي مبتلا شود و يا وقتي كه تعداد سلولهاي ايمني باقيمانده در بدن او از حد معيني كمتر شود، به بيماري ايدز مبتلا مي شود. ايدز يك مرحله كاملاً جدي است كه بدن، دفاع بسيار كمي در برابر انواع عفونتها دارد. در واقع هر فرد آلوده به ويروس HIV ، الزاما مبتلا به ايدز نمي باشد، اما در طول مدت آلودگي خود، مي تواند ديگران را آلوده كند.

چه مدت طول مي كشد تا HIV به ايدز تبديل شود؟

بدون درمان دارويي، فرد طي 10 سال آلودگي به ويروس HIV بيماري ايدز را بروز مي دهد كه البته اين مدت 10 سال براي فردي است كه تغذيه مناسبي دارد. اما فردي كه در منطقه فقيرنشين است و بخوبي تغذيه نمي شود، ممكن است بسيار سريعتر به سمت ايدز و نهايتاً مرگ پيش برود.درمان دارويي ضد ويروس مي تواند مدت زمان بين آلودگي با HIVو شروع ايدز را طولاني تر كند. داروهاي جديدي توليد شده اند كه با مصرف آنها، فرد آلوده به HIV مي تواند مدت زمان طولاني قبل از ايجاد ايدز زندگي كند. اما اين دارو ها بسيار گران و كمياب است و در بسياري از كشورهاي توسعه نيافته در دسترس نيست و آلوده شدگان در اين كشورها، سريعتر به سمت مرگ پيش مي روند.

HIVدر خون و ترشحات جنسي فرد مبتلا و در شير مادر آلوده نيز يافت مي شود.
HIVهنگامي منتقل مي شود كه مقدار كافي از اين ترشحات به بدن فردي برسد.

راه هاي مختلفي كه فرد مي تواند به HIV مبتلا گردد، عبارتند از:

1 - رابطه جنسي بدون محافظت با فرد آلوده
2 - تماس با خون فرد آلوده
اگر خون به ميزان كافي از فرد آلوده به بدن فرد غير آلوده وارد شود، مي تواند ويروس را به او منتقل كند.
3- سرايت از مادر به جنين در داخل رحم و يا از شيرمادر آلوده به كودك ويروس HIV از مادر آلوده به كودك ممكن است در دوران حاملگي، هنگام وضع حمل يا كمي بعد از زايمان انتقال يابد. HIV مي تواند در شير مادران آلوده وجود داشته باشد و به نوزادش منتقل شود اما با وجود داروهاي خاص، شانس اين انتقال بسيار كاهش مي يابد هر چند در بسياري از كشورهاي در حال پيشرفت و فقير، چنين داروهايي در دسترس نيست.
4 - استفاده از محصولات خوني آلوده
در گذشته بسياري از افراد از طريق انتقال خون و فرآورده هاي خوني آلوده، به HIV مبتلا مي شدند در حال حاضر در بيشتر نقاط جهان خونهاي اهدايي آزمايش مي شوند و خطري در اين زمينه وجود ندارد.
5 - داروهاي تزريقي
افرادي كه بصورت غير قانوني داروي تزريقي استفاده مي كنند نيز نسبت به عفونت HIVآسيب پذيرند؛ مثل معتادان تزريقي كه بصورت مخفيانه و غير قانوني عمل كرده و معمولاً سرنگي براي تزريق در دسترس ندارند و از سرنگ مشترك استفاده مي كنند.

رابطه جنسي ايمن (safe sex) يعني چه؟

رابطه جنسي ايمن اشاره به فعاليت جنسي دارد كه سبب انتقال خون يا ترشحات جنسي از يك شريك جنسي به طرف مقابل نشود. اگر دو نفر رابطه جنسي ايمن داشته باشند حتي اگر يكي از آنان آلوده باشد، احتمال اينكه فرد ديگر مبتلا شود، وجود ندارد. از نمونه هاي رابطه جنسي ايمن مثلاً :
1- نداشتن رابطه جنسي كه اصطلاحاً پرهيز جنسي (abstinence) ناميده مي شود
2- پرهيز جنسي تا زمان ازدواج و پايبند باقي ماندن نسبت به همسر پس از ازدواج . (كه البته اين روش خوبي براي اجتناب از آلودگي با HIV است، بشرطي كه همسر هم وفادار باشد و آن را آلوده نكند.)

رابطه جنسي ايمن تر (safer sex) يعني چه ؟

رابطه جنسي ايمن تر به فعاليتهاي جنسي اطلاق مي شود كه ريسك كمي از عفونت با HIV دارند.
رابطه جنسي ايمن تر اغلب به معناي استفاده از كاندوم حين رابطه جنسي است.
وقتي كاندوم به طور صحيح استفاده شود، به عنوان سد فيزيكي عمل مي كند و از انتقال ترشحات آلوده به جريان خون فرد ديگر جلوگيري مي كند.

علائم بيماري چگونه ظاهر مي شود؟

با كاهش قدرت سيستم دفاعي، به مرور زمان بدن آماده ابتلا به عفونتها و سرطانهايي مي شود كه به طور معمول در مردم عادي ديده نمي شوند ، اين بيماري ها به صورت بيماري هاي ريوي ، اسهالهاي شديد و مزمن ، تبهاي طولاني، كاهش وزن ، اختلالات شخصيتي ، بيماريهاي مغزي و پوستي خود را نشان مي دهند كه درنهايت به مرگ فرد مبتلا منجر خواهد شد.
علايم آلودگي با HIV بسيار پيچيده است و داراي مراحل چندي است كه الزاماً همه آنها در افراد آلوده مشاهده نمي شود.
اين مراحل عبارتند از:
مرحله عفونت اوليه HIV : (مرحله اول)
اين مرحله چند هفته طول مي كشد و معمولاً با يك حالت شبيه سرماخوردگي كه بلافاصله بعد از عفونت اتفاق مي افتد همراه است، اين حالت شبيه سرماخوردگي، گاهي اوقات با عنوان حالت «seroconversion» ياد مي شود؛ علايمي نظير تب، گلودرد، بزرگي غدد لنفاوي، درد مفاصل و عضلات ، سر درد، ضعف و بي حالي، بي اشتهايي ، تهوع و استفراغ، كاهش وزن، اسهال و گاهي دانه هاي جلدي و يا تظاهرات عصبي.در حدود 20 درصد موارد علايم به گونه اي است كه فرد به پزشك مراجعه مي كند، ولي معمولاً تشخيص داده نمي شود و حتي اگر تست HIV آنتي بادي در اين موقع انجام شود، ممكن است هنوز مثبت نباشد.طي اين مرحله مقدار زيادي HIV در خون محيطي فرد وجود دارد و سيستم ايمني با توليد پادتن ها (آنتي بادي ها)، و لنفوسيتهاي سلول كش (لنفوسيتهاي سيتوتوكسيك) شروع به پاسخ در برابر ويروس مي كنند.از هنگام ورود ويروس ايدز تا مثبت شدن نتيجه آزمايشگاهي كه نشان دهنده آلودگي فرد است، حدود 2 تا 12 هفته و گاهي تا 16 ماه طول مي كشد.

مرحله بدون علامت باليني (مرحله دوم)

اين مرحله بطور متوسط 10 سال طول مي كشد و همان طور كه از نام اين مرحله پيداست، خالي از هر علامتي است، هرچند ممكن است غدد متورم لنفاوي هم وجود داشته باشند (لنفادنوپاتي). سطح HIV در خون محيطي به سطح بسيار پاييني كاهش مي يابد، ولي بيماري همچنان مسري است و آنتي بادي HIV در خون قابل ارزيابي است.تحقيقات اخير نشان داده است كه HIV طي اين مرحله غير فعال نيست و در غدد لنفاوي بسيار فعال است. تعداد زيادي از سلولهايhelpper- Tآلوده شده و مي ميرند و ويروس فراواني توليد مي شود.آزمايش جديدي وجود دارد كه مقدار ناچيز HIV كه از غدد لنفاوي آزاد مي شود، را اندازه مي گيرد. اين آزمايش «HIV-RNA» را اندازه مي گيرد (RNA ماده ژنتيكي HIVمي باشد) كه اين آزمايش را بارگيري ويروس (viral load test) مي گويند كه نقش بسيار مهمي در درمان آلودگي با HIV دارد.

مرحله علامتدار عفونت HIV (مرحله سوم)

با گذشت زمان، سيستم ايمني توان خود را از دست مي دهد كه به سه دليل عمده است.

1 - بافتها و غدد لنفاوي به دليل سالها فعاليت آسيب مي بينند
2 - HIV جهش پيدا مي كند و آلوده كنندگي اش تشديد مي شود، به عبارت ديگر براي تخريب سلولهاي
«helpper-T» قوي تر و متنوع تر مي شود
3 - بدن توانايي جايگزيني سلولهاي «helpper-T» از دست رفته را ندارد.
با ايجاد نقص در سيستم ايمني، علايمي بوجود مي آيند كه در آغاز بسياري از علائم خفيف هستند، ولي با تحليل سيستم ايمني، علايم تشديد مي شوند.

پيشروي از HIV تا ايدز

با آسيب بيشتر سيستم ايمني، بيماري به سمت بدتر شدن پيش مي رود تا اينكه تشخيص ايدز مطرح شود. در حال حاضر در انگلستان تشخيص ايدز وقتي تأييد مي شود كه فرد HIVثبت تعداد خاصي از عفونتهاي فرصت طلب يا سرطانها را بروز مي دهد. اگر چه فرد HIVمثبت مي تواند بشدت بيمار باشد، ولي تشخيص ايدز نداشته باشد.

آيا درماني وجود دارد؟

متاسفانه مطالعات نشان مي دهد كه بسياري از افراد گمان مي كنند كه براي ايدز درماني وجود دارد كه باعث مي شود آنان احساس امنيت داشته باشند و ريسك بيشتري بكنند كه البته در اشتباهند. هنوز هيچ درمان قطعي براي ايدز وجود ندارد. تنها درمانهاي دارويي ضد ويروس وجود دارد كه پيشرفت HIV به سمت ايدز را آهسته تر مي كند و در اين حالت، فرد چند سال مي تواند زندگي سالمي داشته باشد.- در برخي موارد، درمان ضد ويروس بعد از چند سال تأثير خود را از دست مي دهند و در برخي موارد فرد از ايدز بهبود مي يابد، ولي با HIV براي دهه ها زندگي مي كند، ولي اين افراد مجبورند كه براي تمام عمر روزانه داروهاي قوي مصرف كنند كه گهگاه با عوارض جانبي ناخوشايند همراه است.- هنوز هيچ راهي براي درمان قطعي HIV وجود ندارد و تا اين لحظه تنها راه ايمن باقي ماندن، آلوده نشدن است.

آيا تماسهاي عادي و معمولي باعث انتقال آلودگي مي شوند؟

ويروس ايدز از طريق تماسهاي معمولي و عادي مانند دست دادن، بغل گرفتن، بوسيدن صورت، غذا خوردن از يك ظرف مشترك، مسافرت در يك اتوبوس، استفاده از استخر شناي عمومي و توالت عمومي منتقل نمي شود.

آيا خالكوبي و سوراخ كردن گوش باعث انتقال آلودگي مي شود؟

خالكوبي و سوراخ نمودن گوش بوسيله سوزن و وسايل آلوده سبب انتقال بيماري ايدز مي شود.آيا ويروس ايدز از طريق اقدامات پزشكي، دندانپزشكي، و آزمايشگاهي منتقل مي شود؟اگر پزشك و يا دندانپزشك و يا ساير كاركنان مراكز بهداشتي- درماني آلوده باشند و رعايت احتياط را نكنند و يا اگر وسايل درماني آنها آلوده شده باشند و بدون ضدعفوني مورد استفاده قرار گيرند، آلودگي انتقال مي يابد.

براي انجام يك آزمايش HIV به كجا بايد مراجعه كرد؟

در ايران به كلينيكهاي مثلثي و مراكز انتقال خون مراجعه شود. در بيشتر اين مراكز آزمايش و مشاوره بصورت رايگان و ناشناس انجام مي شود.

آيا هر فرد آلوده به HIV مبتلا به ايدز است؟

ويروس HIVمسبب ايدز است و ايدز مرحله نهايي آلودگي با HIVاست. بايد دانست كه هرفرد آلوده به HIV الزاماً مبتلا به ايدز نيست، بلكه بايد يكسري معيارهاي شاخص ايدز را بروز دهد تا بگوييم به ايدز مبتلا شده است.تنها نيمي از افراد آلوده به HIVطي 10 سال به سندرم ايدز مبتلا مي شوند. اين فاصله زماني از فردي به فرد ديگر متفاوت است و به عوامل زيادي از جمله وضعيت سلامت فرد و عادات بهداشتي وي ارتباط دارد. امروزه به كمك بعضي از داروها مي توان اين فاصله را طولاني تر كرد.

آيا HIV ازطريق تماسهاي اتفاقي منتقل مي شود؟

اين ويروس طي فعاليت هاي روزمره درمحيط كاري منتقل نمي شود. از جمله : تماسهاي اجتماعي روزمره شامل دست دادن، روبوسي و در آغوش گرفتن دوستان، ورزش و كار، خوابيدن در يك اتاق و يا نفس كشيدن در هواي مشترك (محيط كار، خودرو و ... )، ظروف غذا يانوشيدني مشترك، دستگيره در، استفاده از آب مشترك درشستشو، شنا در استخر مشترك، آب دهان انداختن، عطسه و سرفه، عرق بدن و اشك و گزش پشه يا ساير حشرات.

علايم و نشانه ها و بيماري هاي شايع حاصل از آلودگي با HIV چيست؟

علايم و نشانه هاي شايع آلودگي با HIV عبارتند از: عفونت (مغز، خون و دستگاه تناسلي)، كاهش شديد وزن، عرق شبانه، تب و لرز، ضايعات مخاط دهان، سردرد،اختلال ديد، احساس خستگي مزمن، اسهال و جنون. بيماري هاي شايع حاصل از HIV عبارتند از: هرپس (تب خال)، سل، عفونتهاي بي هوازي، بدخيمي، مننژيت (عفونت لايه هاي مغز) و ايدز.

چرا نيش حشرات بيماري را منتقل نمي كند؟

خون آلوده مكيده شده بوسيله حشرات به سرعت توسط آنزيمهاي حشره پاره شده و ويروس خارج شده از سلول ميزبان قادر به ادامه حيات در داخل بدن حشره نمي باشد و حشره با گزش فرد ديگر، نمي تواند ويروس فعال را منتقل كندآيا تيغ استفاده شده كه خوني روي آن ديده نشود هم مي تواند بيماري را منتقل كند؟تيغ به ظاهر سالم مي تواند لخته هاي خون بسيار كوچك كه با چشم غير مسلح ديده نمي شود، داشته باشد و ويروس تا يك هفته در چنين لخته هايي زنده و عفونت زا باقي مي ماند.