چگونه وسواس را درمان كنم؟

يك بيمارى عصبى و روانى است و روانشناسان و روان پزشكان امروزى، آن را فكر و انديشه مدام و مكررى مى‏دانند كه فرد مبتلا به آن، على رغم كوشش فراوان خود، قادر نيست آن را از ذهن خويش خارج سازد. اين افكار مزاحم كه بدون اختيار فرد به سراغ وى مى‏آيند، گاهى او را به تكرار برخى كارها و اعمال بى فائده وا مى‏دارند. هر چند وى به بيهودگى و عدم ضرورت و غير منطقى بودن آن عمل واقف است، ولى نمى‏تواند از انجام آنها خوددارى كند و زندگى عادى و عملكرد فرد را مختل مى‏كنند و بسيار وقت گيرند و گاهى فرد به خاطر تمسخر يا مخالفت علنى يا ترحم ديگران، عمل تكرارى خود را مخفى مى‏كند. در اين اختلال، چهار الگوى عمده علائم را مى‏توان يافت:
1. شايع‏ترين الگو، وسواس آلودگى و متعاقب آن اقدام به شست و شوى مكرر براى رفع آلودگى و يا كسب طهارت است. بنابراين عمل وسواس، به شكل شستن يا تميز كردن است.
2.دومين الگوى شايع وسواس، وسواس ترديد و متعاقب آن اقدام جبرى براى امتحان كردن است. مثلاً احتمال بازماندن شير گاز، كليد برق و... به سراغ فرد مى‏آيد و به دنبال آن، چندين بار براى مطمئن شدن از بسته بودن شير گاز و يا...، به خانه بر مى‏گردد وبه اجاق گاز سر مى‏زند.
3. افكار وسواسى، سومين الگوى وسواس است. اين افكار به طور تكرارى و ناخواسته به سراغ فرد آمده، ذهن او را به خود مشغول مى‏كند. محتواى اين افكار، معمولاً عمل جنسى يا پرخاشگرى يا آسيب رساندن است و از نظر بيمار، غير قابل تحمل و شرم آور است.
4. چهارمين الگو، كندى وسواس است. اين بيماران ساعت‏ها وقت خود را صرف خوردن غذا يا اصلاح سر و صورت، مسواك يا آماده شدن براى خواب يا مرتب كردن لباس‏ها مى‏كنند.
لازم به ذكر است كه گاهى تركيبى از دو يا چند الگوى فوق به سراغ فرد مى‏آيد.
عوامل مختلفى ممكن است باعث بروز اين بيمارى شود:
1. گاهى ترشح ناموزون بعضى مواد شيميايى در مغز باعث به وجود آمدن اين بيمارى مى‏شود كه شرح آن در كتاب‏هاى علمى قابل پى‏گيرى است.
2. اضطراب نيز يكى از عوامل اين بيمارى است كه گاهى علت آن اضطراب نيز براى فرد مبتلا به وسواس معلوم نيست.
3. گاهى بر اثر يك اتفاق مشكل آفرين و پرفشار، مثل مرگ يكى از نزديكان يا بعضى مسائل جنسى يابيمارى، وسواس رخ مى‏دهد.
4. عقده‏هاى فرو خورده و ناكامى‏هاى درون ريخته شده، نيز گاهى باعث اين بيمارى مى‏شود.
5. گاهى نيز احساس گناه كار بودن، باعث وسواس مى‏شود و عوامل ديگرى كه در اين نوشتار نمى‏گنجد.
درباره روش‏هاى پيش‏گيرى و درمان وسواس، بايد متناسب با عوامل مختلف كه در بالا بيان شد، رفتار كرد.
روانشناسان و روان پزشكان هم از درمان دارويى براى مقابله با وسواس فكرى يا وسواس عملى استفاده مى‏كنند و هم از درمان غير دارويى.
در درمان غير دارويى، از الگوهاى مختلف براى كاهش اين اختلال بهره مى‏گيرند كه به برخى از آنها به طور اجمال اشاره مى‏كنيم؛ زيرا از اين تكنيك‏ها متناسب با نوع و شدت و ضعف بيمارى استفاده مى‏شود:
1. شناخت درمانى؛ در اين روش، طى جلسات مكرر و متعدد، بينش بيمار درباره تعارض‏هاى درونى، به كمك روان درمان گر تغيير مى‏يابد.
2. رفتار درمانى؛ روشهاى متعدد و متنوعى است كه كارشناس، بيمار را به كارها و فعاليت‏هايى جهت كاهش سطح اضطراب در نتيجه فكر يا عمل وسواسى او وا مى‏دارد.
3. گاهى نيز روان شناس با ايجاد ارتباط با خانواده بيمار، به كاهش ناهماهنگى‏هاى احتمالى در خانواده و تصحيح ارتباطات خانوادگى آنها مى‏پردازد.
در مجموع براى اطلاعات بيشتر، به كتاب شناخت و درمان وسوسه و وسواس، نوشته محمود ارگانى بهبهانى از انتشارات مجمع ذخاير اسلامى و يا كتاب درمان رفتارى وسواس، نوشته گيل اس استكتى، ترجمه عباس بخشى پور رودسرى و مجيد محمود عليلو از انتشارات نشر روان پويامراجعه كنيد.
آن چه بيان شد، كلياتى درباره عوامل وسواس و روش‏هاى درمان آن بود و از آن جا كه ميزان و شدت و ضعف اين بيمارى متفاوت است، نمى‏توان دستور العمل جزئى و خاصى ارائه كرد و براى مقابله با آن، به اطلاعات دقيق‏ترى نياز است و در اكثر موارد، نيازمند مشاوره حضورى است و طى جلسات متعدد بايد رسيدگى شود. در عين حال مى‏توانيد در مكاتبه بعدى، جزئيات وسواس را بيان داريد تا متناسب با آن، مطالبى را خدمتتان ارائه كنيم.
اميد است با توكل بر خداوند و رعايت نكات پيش گيرانه، از اين بيمارى نجات يابيد.