عسلویه و نایبند بهشت ایران در زمستان

بخش عسلویه با ۲۱ روستا و دو شهر نخل تقی و عسلویه دارای جمعیت ۵۴۳۲۰ نفر طبق سرشماری سراسری ۱۳۸۵ می باشد بخش عسلویه شامل دو شهر عسلویه با جمعیت بیش از ۵۰۰۰ نفر و نخل تقی با جمعیت بیش از ۸۰۵۰ نفر و ۲۱ روستا می باشد. روستاهای بخش عسلویه که در انتهای استان بوشهر و هم مرز با استان فارس و استان هرمزگان است، در دو مسیر موازی یکدیگر قرار دارند، بدین صورت که در مسیر جاده اصلی بندر لنگه – بوشهر، (بترتیب از شرق به غرب ) روستاهای بندو، سهمو جنوبی، سهمو شمالی، مروع و سواحل، چاه مبارک بستانو، خیارو (دهستان نای‌بند به مرکزیت چاه‌مبارک)، عسکری، اخند، دهنو، کلات، بزباز، بیدخون، شهر عسلویه (مرکز بخش) و بالاخره شهر نخل تقی که همگی با فاصله کمی از یکدیگر (کل مسیر در حدود ۳۵ کیلومتر) و در نزدیک رشته کوه زاگرس قرار دارند. در جانب دیگر و درکناره ساحل زیبا و رویایی خلیج فارس روستاهای خره، کنارخیمه، بنود، زبار، صفیه، بساتین و هاله در کنار منطقه بکر و شگفت انگیز نایبند قرار دارند که به دلیل نادر بودن و جامع الشرایط بودن اولین پارک ملی دریایی ایران نام گرفته است.

● پارک ملی دریایی نایبند

پارک ملی دریایی نایبند در ۳۰۰ کیلومتری جنوب شرقی بندر بوشهر و انتهای این استان در بخش عسلویه قرار دارد که از غرب به شهر عسلویه و از شرق به شهرستان پارسیان و از شمال به کوههای زاگرس و از جنوب به خلیج زیبای فارس محدود می شود.
فاصله اندک رشته کوههای سر به فلک کشیده زاگرس و ساحل ماسه ای درخشان و زیبای خلیج نیلگون فارس ، پوشش گیاهی سرسبز در جای جای منطقه ، دشت هموار بخش شمالی دشتهای مشجر و طبیعی واقع در ارتفاعات بخش میانی پارک نایبند ،کرنش درختان انبوه حرا در میان مد خور khoor) )بساتین و بیدخون و وجود صخره های مرتفع دارای ساحل باریک ماسه ایبرای ماهیگیری ،دره های عمیق و صخره ای بخش جنوبی پارک ،درختان کهنسال انجیر معابددر دماغه پارک نایبند، دمای عالی این منطقه که در سردترین اوقات تنها به ۶ درجه بالای صفر می رسد ،منطقه عسلویه را در این فصل سرما به مکانی رویایی بدل ساخته است.
وجود تپه های مرجانی جهت غواصان ،تخمگذاری و جوجه آبزی لاک پشتان دریایی که در کمتر نقطه ای از سواحل صورت می گیرد باعث جلوه بخشیدن به این منطقه در میان سواحل خلیج فارس شده است.
اهمیت تاریخی و گذشته درخشان این خطه از کشور عزیزمان را می توان از آثار باستانی به جا مانده از اعصار قدیم پی برد.این منطقه در عصر ساسانیان آباد و یکی از مناطق دیده بانی ( که تا پایتخت تخت جمشید ادامه داشت) بوده و در عصر آل بویه یکی از بنادر مهم و از مراکز صید مروارید در خلیج فارس محسوب می شد.
بندر نایبند که اکنون خالی از سکنه می باشد در ۱۰کیلومتری جنوب شرقی عسلویه واقع است. این بندر در منابع و مراجع تاریخی به صورت‌های مختلفی ذکر شده است. آنگونه که آقای سلطانعلی سلطانی محقق معاصرمی نویسد: نابد یا ناوبد که یاقوت حموی در کتاب خویش آورده (ج۵، ص ۱۹۳) و به معنی پناهگاه یا حافظ کشتی هاست، چه «بد» (به ضم یا به فتح اول)، یا پت یا پات که لهجه‌ای از آن می باشد، پسوند حفاظت و نگهبانی است. اگر چنانکه آمده و مقدسی هم گفته است: (احسن التقاسیم؛ مقدسی، ص۴۲۲) نابند بدانیم باز به معنی محل توقف و بستن ناوها، یعنی کشتی هاست.
در لغت نامه دهخدا آمده است: نای بند:از دهات دهستان تمیمی بخش کنگان شهرستان بوشهر است ،در ۸۵ گزی جنوب شرقی کنگان و ۵ هزار گزی جاده شوسه سابق کنگان به لنگه . در جلگه گرمسیری در ساحل دریا واقع است و ۲۱۶ تن سکنه دارد. آبش از چاه ومحصولاتش غلات ، خرما و تنباکو و شغل مردمش زراعت است.
بندر نابند در زمان اوج پیشرفت و ترقی سیراف در قرون اولیه اسلامی و تا قرن چهارم هجری (که اهمیتی مانند دبی کنونی در خاورمیانه و هنگ کنگ در شرق دورداشته است) محل توقف و بارگیری و تخلیه کشتی‌های عظیم تجاری (ناوها) بوده و انبار بزرگ کالاهای صادره و وارده به کشور ایران بوده است.
مردم این منطقه از دیر باز به تجارت خارجی و تعامل اقتصادی با دیگر کشورها و در این اواخر با کشورهای حاشیه خلیج فارس می پرداختند.
کشورهایی که از دیرباز به مبادله کالا با هند (کلکته که دوری و بعد آن هنوز بین مردم ضرب المثل است.) ، چین ، مالاگا ، سیلان و زنجبار( که هنوز بازمانده مهاجران افریقایی) در منطقه دیده می شوند.
تجارت مروارید که درآمد اصلی مردم در گذشته به شمار می رفت را در فارسنامه ناصری اثر فسایی می خوانیم: و در قدیم نابند تجارتخانه و جای معامله مروارید بوده است که صدفهای درست از دریا آورده دشکسته ، مروارید ها را به تجار می فروختند و صدف ها را در کنار گمرک خانه نابند می ریختند و در سال ۱۳۷۵ نگارنده این فارسنامه ناصری به مصاحبت نواب والا عبدالباقی میزرا ، والی اردستان به بندر نابند رفتم و چندین تل بزرگ و کوچک را از صدف دیدم و در این چند سال اهالی این ساما ن تل های صدف را به انگلیسیها می فروختند و تمامی آنها را حمل جهازات کرده بردند.»
این منطقه با فرماسیون تپه ماهوری و کوهستانی با هدف حفظ و حراست از اکوسیستم کم نظیر و سیمای فیزیوگرافیک منحصر بفر و ارزشهای زیستگاهی برای کل و بز،قوچ و میش،جبیر و جیرفتی بعنوان گونه های حفاظت شده طبق مصوبه شماره ۱۰۶ مورخه ۷/۹/۵۷ از سوی شورای عالی حفاظت محیط زیست بعنوان منطقه حفاظت شده نای بند انتخاب و معرف گردید.
متعاقب آن جهت حفاظت از جنگلهای حرا خلیج نایبند و در راستای حفاظت از ده درصد جنگل های کشور بخشی از سواحل و خورهای خلیج نایبند از سوی شورای عالی مصوبه شماره ۲۴۴ مورخ ۱۵/۱۰/۷۸ بعنوان منطقه حفاظت شده انتخاب گردید.خلیج نایبند به عنوان یکی از ارزشمندترین زیستگاههای دریایی خلیج فارس به همراه بخش وسیعی از مناطق حفاظت شده نایبند و حرای خلیج نایبند در بیست و چهرمین جلسه شورای عالی حفاظت محیط زیست مورخه ۲۷/۱۲/۸۲ به پارک ملی دریایی ارتقاء و تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفت.

● جنگل حرا

جنگل حرا یکی از شگفتی‌ها و زیبایی‌های طبیعت خلیج‌فارس در پارک ملی دریایی نایبند است آب آرام و بی صدا در لابه‌لای سرشاخه‌های همیشه بهار و سرسبز این درختان آرامیده است و تنها موجی که بر دل صاف و شفاف آب نقش می بندد و موجی است که از حرکت قایق روی آن نقش می گیرد. رقص درختان زیر آب در هنگام مد، و آمد و شد پرندگان دریایی هنگام جزر، یکی از بکر‌ترین صحنه‌های خلقت است که برای همیشه در ذهن باقی می ماند.
سواحل جنوبی ایران با مناطق خشک و دریایی و آب شور شناخته شده است‌، ‌اما نکته شگفت انگیز این منطقه گیاهی است‌که بی نیاز به آب شیرین روییده می‌شود. به روایتی این گیاه اسطوره‌ای از اشک چشم حضرت آدم‌(ع) روییده است‌، ‌به افتخار دانشمند شهیر ایرانی، بو علی سینا، حراHara)) نامگذاری شده است.
حرا دارای برگهای سبز‌، ‌چند ساله‌، ‌پایا و نوعی ریشه‌های هوایی فراوان است که به‌طور عمودی از لجن بسته خارج می شود و عمل تنفس و هواگیری انجام می دهد. فصل گل‌دهی آنها در ماههای اسفند و اردیبهشت انجام می‌شود. از مشخصات این گیاه آن است‌که دانه‌های آن قبل از پراکنده شدن‌، ‌قسمتی از رشد خود را در داخل میوه انجام می‌دهد ‌و زمانی که آن تخم گیاه در آب قرار گیرد پوست آن باد می‌کند و شکافته می‌شوند. در کنار این گیاهان جانداران دوزیستی زندگی می کنند که با ایجاد سوراخ‌هایی تهویه را در سطح فوقانی‌گل ولای میسر می‌سازند. گِل خورک((Gel Khorak از سخت پوستان ریز یا آبزیان کوچک‌ و همچنین گیاهان تغذیه می‌کنند‌. در عین‌حال خود نیز طعمه‌ای برای بسیاری از پرندگان و ماهیان شکاری در زیستگاههای حرا در پارک ملی دریایی نایبند محسوب می‌شود این امر باعث نظم در چرخه زنجیرةغذایی موجودات این جنگلهاست‌. ‌شدت برخورد امواج در محدوده جنگلهای حرا ملایم هستند و عمل جزر و مد به آسانی صورت می‌گیرد و به صورتی که در زمان جزر‌، ‌ریشه‌های این درخت به حالت میخی شکل در‌آمده و به هنگام مد دریا در نواحی عمیق‌تر آن تاج‌درخت در زیر آب غوطه‌ور می‌ماند.
۸۰ درصد آبزیان خلیج‌فارس دوره تخم ریزی خود را در جنگلهای حرا می‌گذرانند‌. به همین دلیل این منطقه ۳ عنوان جهانی، منطقه حفاظت شده بین المللی، ذخیره گاه زیست کره و تالاب بین المللی دارد. ‌اکوسیستم جنگلهای‌حرا، درختانی است‌که در آب در‌یا رشد می‌کنند و اکوسیستم پر بازدهی را می‌سازند.
بسیاری از گونه‌های آبزی و حیات وحش مستقیم و غیر مستقیم به حرا وابستگی دارند. این جنگلها در پیرامون خود محیط مناسبی را برای رشد و پرورش ماهیان فراهم می کنند. اکوسیستم دریایی حرا به دلیل استفادة، انسان و سوخت و تغذیه دام، بسیار حایز اهمیت است.
این جنگلها به زیستگاه بسیار مناسبی برای پرندگان مهاجر در فصول سرد تبدیل شده اند. در سایر فصول نیز که پرندگان بومی محل مناسبی برای ادامه حیات نمی یابند، به این جنگلها پناه می آورند. غیر از پرندگان آبزی، آبچر و مهاجر، در منطه نایبند، خزندگان و حتی برخی از بندپایان و دو کفه‌ایها نیز در میان این جنگلها دیده می شود. لاکپشتهای سبز و عقابی از جمله جانداران ویژه اکوسیستم جنگلهای حرای نایبند هستند. حواصیل بزرگ هندی، حواصیل سبز و خاکستری، فلامینگو، پلیکان، انواع سلیم، عقاب ماهیگیر، کفچه نوک کاکایی و انواع دیگری از پرندگان در اکوسیستم‌های حرای نایبند زیست می کنند.
آب در طول شبانه روز در این جنگل ۲ بار عقب نشینی می‌کند و ۲ بار پیشروی. این عمل مداوم شرایط زیستی ویژه‌ای به این جنگل دریایی می بخشد. جوامع جنگلی حرا در طول میلیون‌ها سال موفق شده‌اند تا سازگاری اعجاب انگیزی با آب شور دریا و سواحل جزر و مدی پیدا کنند. این گیاهان نمی‌توانند دمای کمتر از ۵ درجه سانتی‌گراد را تحمل کنند، ضمن اینکه شوری بین ۲۰تا۳۲ در هزار برای رشد آنها مناسب است. این گیاه یکی از مقاومترین گونه محسوب می شود که در پارک ملی دریایی نایبند رشد یافته‌اند و مکانی بسیار زیبا برای گذران وقت فراغت بدور از هیاهو و در کمال آرامش به شمار می رود.
اجتماعات حرا در پارک ملی دریایی نایبند با وسعت ۳۹ هکتار وسیعترین اجتماعات حرا در مدارهای بالای ۲۷ درجه در خلیج فارس محسوب می شود و به عنوان آخرین مجموعه انبوه و وسیع از این درختان در جنوب غربی آسیا شناخته می شوند.

● نگاء سرسبزی در کنار دریا

در جنوب پارک نایبند منطقه ای سرسبز و ماسه ای به نام نگاء با وسعت بیش از ۴۵ هکتار وجود دارد که به دلیل ناشناخته بودن و عمر کوتاه سرسبزی اش بکر و زیبا باقی مانده است.این منطقه میان دو استان بوشهر و هرمزگان قرار دارد.اکنون این منطقه میعادگاه مسافران و خانواده هایی است که در کنار ساحل نیلگون خلیج فارس مکانی سرسبز و آرام را جهت تفریح و استراحت انتخاب می کنند.