یکى دیگر از مهم‌ترین و سرنوشت‌سازترین حرکت‌ها و وقایع جهان بشرى، انقلاب حضرت مهدى (علیه‌السلام) است. لذا سزاوار است بدانیم زنان در این قضیة مهم، چه نقشى ایفا مى‌کنند و چه مسؤولیتى بر عهده دارند. بر اساس برخى از روایات، حضور و نقش این زنان از نظر زمان و موقعیت، چند صورت دارد:

حضور پنجاه زن در بین یاران امام

امام باقر (علیه‌السلام) در بیان بعضى از نشانه هاى ظهور، مى‌فرماید: «و یجىء والله ثلاث مئة و بضعة عشر رجلا فیهم خمسون امرأة یجتمعون بمکة على غیر میعاد قزعاً کقزع الخریف یتبع بعضهم بعضها و هى الآیة التى قال اللّه: "أَیْنَ ما تَکُونُوا یَأْتِ بِکُمُ اللَّهُ جَمِیعاً إِنَّ اللَّهَ عَلى‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدِیر"»129؛ «به خدا سوگند، 313 نفر مى‌آیند که پنجاه تن از این عده زن هستند و بدون هیچ قرار قبلى، در مکه کنار یک‌دیگر جمع خواهند شد. این است معناى آیة شریفه: هر جا باشید خداوند همة شما را حاضر مى‌کند، زیرا او بر هر کارى توانا است».
نکته شگفت در این روایت، این است که از 313 نفر، پنجاه تن زن هستند. این افراد، جزء همان 313 یار اصلى هستند؛ زیرا اولاً امام (علیه‌السلام) مى‌فرماید: «فیهم» و اگر مقصود، همراهى خارج از این عده بود، امام (علیه‌السلام) مى‌فرمود: «معهم»، دوم اینکه شاید تعبیر «مردان» بدین سبب باشد که بیشتر این افراد، مرد هستند و این کلمه از باب فزونى عدد مردان، چنین ذکر شده است.

رجعت زنان

این اعتقاد مسلم شیعه است که هم‌زمان با ظهور مهدى‌آل‌محمد (علیهم‌السلام)، برخى از پیامبران (مانند حضرت خاتم الانبیا (صلی الله علیه و آله وسلم)) و معصومین (همانند امیر مؤمنان (علیه‌السلام) و امام حسین (علیه‌السلام)) و برخى از مؤمنان حقیقى و پیروان اهل بیت (علیهم‌السلام)، به اذن پروردگار زنده خواهند شد و بار دیگر به دنیا باز خواهند گشت. بازگشت این عده، نه تنها غیرممکن نیست؛ بلکه از نظر قرآن کریم، این پدیده، امرى مسلم قلمداد شده و در آیات متعددى، به آن سخن اشاره شده است130.
سید مرتضى در این‌باره مى‌نویسد: «علت این‌که شیعه عقیده دارد خداوند در موقع ظهور امام زمان (علیه‌السلام)، برخى از مردگان را زنده مى‌کند، این است که به ثواب یارى امام زمان (علیه‌السلام) نائل آیند و دولت حق آل محمد (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف) را که در انتظار آن بوده اند، از نزدیک شاهد باشند و انتقام گیری از ظالمان را به چشم ببینند و از ظهور حق و اعتلاى کلمه توحید، لذت ببرند»131.
در میان کسانی که به دنیا رجعت خواهند کرد، گروهی از زنان باایمان نیز هستند. در منابع معتبر اسلامى، نام سیزده زن ذکر شده که به هنگام ظهور قائم آل محمد (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف) زنده خواهند شد و در لشگر امام زمان (علیه‌السلام) به مداواى مجروحان جنگى و سرپرستى بیماران، خواهند پرداخت.
طبرى در دلائل الامامة، از مفضل بن عمر نقل کرده که او گفت: «امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: ”همراه قائم آل‌محمد (علیهم‌السلام) سیزده زن خواهند بود”. من پرسیدم: ”آنان را براى چه کارى مى‌خواهد؟” فرمود: ”به مداواى مجروحان پرداخته و سرپرستى بیماران را به عهده خواهند گرفت”. عرض کردم: ”نام آنان را بیان فرمایید”. فرمود: ”قنواء دختر رشید هجرى، ام ایمن، حبابه والبیه، سمیه مادر عمار یاسر، زبیده ام خالد احمسیّه، ام سعید حنفیه، صیانه ماشطه، ام خالد جهنیه”»133.
امام صادق (علیه‌السلام) در این روایت از میان سیزده زن، فقط نام هشت نفر را ذکر مى‌کند. در کتاب خصایص فاطمى به نام «نسیبه، دختر کعب مازنیه» و در کتاب منتخب البصائر به نام «وتیره» و «أحبشیه» نیز اشاره شده است.
نکتة مهم این‌جاست که در معارف شیعى، رجعت، براى مؤمنان، یک مقام ممتاز و ویژه است و لذا، شامل هرکسی نمى‌شود؛ مگر این‌که لیاقت این سعادت عظیم را به دست آورده باشد.
این گروه نیز بهای این توفیق بزرگ را پرداخته‌اند. برخى از آنان همچون صیانه، مادر چند شهید بوده‌اند و خود با وضعى جان‌سوز به شهادت رسیده‌اند. برخى دیگر چون سمیه، در راه دفاع از عقیدة اسلامى خود، سخت‌ترین شکنجه‌ها را تحمل نموده و تا پاى جان از عقیده خود دفاع کرده‌اند. گروهى دیگر هم‌چون ام خالد، نعمت تندرستى پیکر را براى حفظ پیکر اسلام، بر خود حرام کردند و جانباز شدند.
آرى! آنان دل‌سوختگانى‌اند که با انجام آن رشادت‌ها ثابت کردند که مى‌توانند گوشه‌اى از بار سنگین حکومت جهانى اسلامى را بر دوش کشند. در ادامه به معرفى برخى از آنان مى‌پردازیم.

1. صیانه ماشطه

در کتاب خصائص فاطمیه آمده است: «در دولت مهدى (علیه‌السلام) سیزده زن براى معالجة زخمیان، زنده شده و به دنیا باز مى‌گردند، که یکى از آنان صیانه است که همسر حزقیل و آرایشگر دختر فرعون بوده است. شوهرش حزقیل پسر عموى فرعون و گنجینه‌دار وى بوده است. او مؤمن خاندان فرعون بود و به پیامبر زمانش موسى (علیه‌السلام) ایمان داشت»134.
پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود: «در شب معراج، در مسیر بین مکة معظمه و مسجد اقصى، ناگهان بوى خوشى به مشامم رسید که هرگز مانند آن را نبوییده بودم. از جبرئیل پرسیدم: این بوى خوش چیست؟ گفت: اى رسول خدا! همسر حزقیل به حضرت موسى‌بن‌عمران ایمان آورده بود و ایمان خود را پنهان مى‌کرد. عمل او آرایشگرى در حرمسراى فرعون بود. روزى مشغول آرایش دختر فرعون بود که ناگهان شانه از دستش افتاد و در هنگام برداشتن شانه، بى‌اختیار «بسم الله» گفت. دختر فرعون پرسید: «آیا پدر مرا ستایش مى‌کنى؟» گفت: «نه؛ بلکه کسى را ستایش مى‌کنم که پدر تو را آفریده است و او را از بین خواهد برد». دختر فرعون، شتابان نزد پدرش رفت و گفت: «زنى که در خانه ما آرایشگر است، به موسى ایمان دارد».
فرعون او را احضار کرد و گفت: «مگر به خدایى من اعتراف ندارى؟» صیانه گفت: «هرگز؛ من از خداى حقیقى دست نمى‌کشم و تو را پرستش نمى‌کنم». پس فرعون دستور داد، تنوری مسى بر افروزند و چون آن تنور سرخ شد، همة بچه‌هاى او را در حضور او در آتش اندازند. زمانى که خواستند نوزاد شیرخوارش را که در بغل داشت، بگیرند و در آتش افکنند، صیانه منقلب شد و خواست که با زبان از دین، اظهار برائت و بیزارى کند که ناگاه به امر خدا، آن کودک به سخن آمد و گفت: «اى مادر! صبر کن که تو راه حق را مى‌پیمایى». فرعونیان آن زن و بچة شیرخوارش را نیز در آتش افکندند و سوزاندند و خاکسترشان را در این زمین ریختند و تا روز قیامت این بوى خوش، از این زمین استشمام مى‌شود...»135.
آرى! او از زنانى است که زنده مى‌شود و به دنیا باز مى‌گردد و در رکاب حضرت مهدى (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف) انجام وظیفه مى‌کند.

2. سمیه؛ مادر عمار یاسر

سمیه، هفتمین نفرى بود که به اسلام گروید. بدین سبب، دشمن سخت به خشم آمد و بدترین شکنجه‌ها را بر او روا داشت. ابوجهل، او و شوهرش، یاسر، را مجبور کرد که به پیامبر خدا دشنام دهند؛ اما آنان حاضر به چنین کارى نشدند. او نیز زره آهنین به سمیه و یاسر پوشانید و آن‌ها را در آفتاب سوزان نگه داشت. پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) که گاه از کنارشان عبور مى‌کرد، آنان را به صبر و مقاومت سفارش مى‌نمود و مى‌فرمود: «صبراً یا آل یاسر فان موعدکم الجنة»136؛ «اى خاندان یاسر! صبر پیشه سازید که وعده گاه شما بهشت است». سرانجام ابوجهل بر هر یک، ضربتى وارد ساخت و ایشان را به شهادت رساند.
خداوند، این زن را به پاداش صبر و مجاهدتى که در راه اعتلاى اسلام، نشان داد و بدترین شکنجه‌ها را در راه خدا تحمل کرد؛ در ایام ظهور مهدى‌آل‌محمد (علیهم‌السلام) زنده خواهد نمود تا تحقق وعدة الهى را ببیند و در لشگر ولىّ خدا به یاوران آن حضرت خدمت کند.

3. امّ خالد

هنگامى که استاندار عراق، یوسف‌بن‌عمر، زید‌بن‌على را در شهر کوفه به شهادت رسانید، دستِ امّ خالد را نیز به جرم تشیع و تمایل به قیام زید، قطع کرد. ابو بصیر مى‌گوید: «خدمت امام صادق (علیه‌السلام) بودیم که امّ خالد با دست بریده شده آمد. حضرت فرمود: اى ابا بصیر! آیا میل دارى سخن امّ خالد را بشنوى؟ عرض کردم: آرى و به آن شادمان مى‌گردم. امّ خالد به نزد حضرت مشرف شد و سخنانى عرضه داشت. من او را در کمال فصاحت و بلاغت یافتم. حضرت (علیه‌السلام) نیز در مسألة ولایت و برائت از دشمنان با او سخن گفت»137.
مسألة مهمى که مى‌توان به روشنى از سرگذشت او حس کرد، این است که ارادة خداوند متعال، بر این بوده که اگر کسى در کمال غربت و گم‌نامى به حق روى کرد و در دین خدا ثابت قدم ماند؛ خداوند نیز در کنار اجرها و پاداش‌هاى اخروى، او را شهرة جهان می‌گرداند و جزء یاوران بزرگ‌ترین واقعة انسانى که همانا حکومت مهدى موعود (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف) است، قرار مى‌دهد.

آخرین سخن

با در نظر گرفتن اطلاق ادلة انتظار فرج (افضل اعمال امتى انتظار الفرج من الله عزوجل138) و یا روایت امام صادق (علیه‌السلام) در دعاى عهد - که زنان و مردان را به طور مساوى در بر مى‌گیرد- زنان نیز همچون مردان در صف منتظران حضرت حجت قرار دارند. آن‌چه از روایات و معارف دینى استفاده مى‌شود، آن است که انقلاب حضرت حجت با حضور یاران و سربازان مؤمن و عاشق صورت مى‌پذیرد و با در نظر گرفتن نقش تربیت در امر پرروش نیروهای انسانى، روشن مى‌شود که اگر بر فرض، هیچ زنى هم در نهضت و قیام حضرت حجت (عجل‌الله‌تعالی فرجه‌الشریف) حضور نداشته باشد؛ تمام مردان آن صحنه، با تلاش و تربیت زنان، لیاقت حضور پیدا کرده‌اند و این را مى‌توان علاوه بر نقش حضور شخصى، یک حضور فعال برای تمامی زنان لحاظ کرد.
جاى دارد در این‌جا سخن امام خمینى را زینت‌بخش کلام خود کنیم که: «زن، نقش بزرگى در اجتماع دارد. زن، مظهر تحقق آمال بشر است. زن، پرورش‌دهندة زنان و مردان ارجمند است. از دامن زن، مرد به معراج مى‌رود. دامن زن، محل تربیت بزرگ زنان و بزرگ مردان است»139.