آسیب شناسی مداحی و عزاداری (2)

2. غلو

ديگر آسيب طرح مسائل غلوآميز در عزاداريهاست حسين اللهى شدن! زينب اللهى شدن! و از اين رهگذر خودرا مقدس جلوه دادن قرآن كريم از غلو نهى مى‏كند. يا اهل الكتاب لا تغلوا فى دينكم و لا تقولوا على الله الا الحق.(26) اى اهل كتاب غلو در دين نكنيد و بر خدا جزحق نگوئيد. قل يااهل الكتاب لا تغلوا فى دينكم.(27) اى اهل كتاب در دينتان غلو نكنيد. پيامبر (ص) فرمود: اياكم و الغلو فى الدين فانما هلك من كان قبلكم بالغلو فى الدين.(28) از غلو در دين بپرهيزيدگذشتگان شما با غلو در دين هلاك شدند. امامان ما شديدترين برخورد را با غلات داشتند. اميرالمؤمنين(ع) فرمود: اللهم انى برى‏ء من الغلاه كبراءه عيسى بن مريم من النصارى اللهم اخذلهم ابداً و لاتنتصر منهم احداً.(29) خدايا من از غلات بيزارم همانند بيزارى حضرت عيسى از نصارى خدايا آنها را تا هميشه خوار كن و هيچكدام‏از آنها را يارى مكن. و برخى از غلاتى را كه مدعى ربوبيت مولى على(ع) بودند سوزاند.(30) امام صادق(ع) فرمود: احذروا على شبابكم الغلاه لا يفسدوهم فان الغلاه شر خلق الله يصغرون عظمه الله ويدع ون الربوبيه لعبادالله والله ان الغلاه اشر من اليهود و النصارى و المجوس و الذين اشركوا.(31) از جوانان خود از شر غلات برحذر باشيد مباد آنها را فاسد كنند همانند غلات بدترين بندگان خدا هستندعظمت خداوند را تحقير كرد و ادعاى خدائى براى بندگان خدا دارند بخدا قسم غلات بدتر از يهود و نصارى ومجوس و مشركان هستند. امام رضا(ع) فرمود: لعن الله الغلاه... لا تقاعدوهم و لا تصادقوهم و ابرأء منهم برئ الله منهم.(32) خدا غلات را لعنت كند... همنشين اينها نشويد طرح دوستى با آنها نريزيد همانگونه كه خداوند از آنها برائت‏جسته شما هم برائت بجوئيد.
در رابطه با غلات چهار كتاب زيرخواندنى است.
1. الجذور التاريخيه و النفسيه للغلو و الغلاه تأليف سامى العزيزى؛
2. شبهه الغلو عنه الشيعه تأليف دكتر عبدالرسول غفار؛
3. پژوهشى در باره طوايف غلاه تا پايان غيبت صغرى و موضع ائمه در اين باره تأليف اسكندر اسفنديارى؛
4. غاليان كاوشى در جريانها و بر آيندها تأليف نعمت الله صفرى فروشانى.
با اين همه انزجارى كه ما از اهل بيت(ع) از غلات مى‏بينيم متأسفانه مى‏بينيم كه همچنان در برخى از عزاداريها بازنمونه‏هايى از غلو مطرح مى‏شود كه تأثير فراوانى در تخريب چهره ائمه(ع) داشته ودارد و سبب مى‏شود چهره شيعه‏كه پيوسته چهره‏اى دين مدار منطقى بوده، چهره‏اى تحريف شده و نادرست معرفى گردد.

3. دروغ‏

عرضه دروغ در اين عرصه‏ها آفت ديگر اين مجالس است ما معتقد نيستيم كه هدف وسيله راتوجه كنندچون هدف مقدس است پس از دروغ استفاده شود. اين دردى است كه صد سال قبل مرحوم محدث نورى در لؤلؤومرجان از آن ناليده و به نحو مبسوط در نكوهش دروغ و دروغگويى در عزاها سخن گفته‏اند و نمونه‌هايى هم آورده‏اندشهيد مطهرى در باره اين كتاب مى‏گويد كه من خيال نمى‏كنم در هيچ كتابى در باره دروغ به طور كلى به اندازه‏اى كه دراين كتاب بحث شده است بحث شده باشد چنين كتابى شايد در دنبا وجود نداشته باشد.(33)
نقل چند نكته در اينجا گفتنى است:
1. برخى مطالبى كه در رابطه با سالار شهيدان گفته مى‏شود دروغ بودنش بيّن است مثل آنكه گفته مى‏شود طول‏نيزه سنان 60 ذراع بوده و از بهشت آمده و يا عدد كساني كه با امام حسين جنگيدند 000/600 نفر سواره بودند، يك‏ميليون پياده! و يا 000/800 نفر امام حسين 000/300 نفر آنها را كشت! حضرت عباس 000/ 25 نفر آنها را در حالى‏كه نص تاريخى مورد اعتماد مى‏گويد عدد لشكر يزيد 000/30 يا 000/80 يا 000/100 بيشتر نبوده است و عدد كساني كه سيد الشهدا كشته 1800 نفر بوده‏اند... برخى مطالب است كه دروغ بودنش بين نيست ما بايد در برابرمطالب دروغ بيّن موضع داشته باشيم اما دروغ غير بين را بايد تأمل كرد.
2. بايد توجه داشت پرورش روضه يعنى متن را محور قراردادن و همان را توضيح دادن دروغ نيست آنچنانكه‏زبان حال هم اگر وهن‏آميز نباشد دروغ نيست.
3. ملاك صحت و سقم و راست و دروغ بودن هم تنها منابع معروف نيست چه بسا مطلبى كه در منابع دست‏دوم هست و صادق است و چه بسا مطلبى كه در منابع دست دوم هست و صادق است و چه بسا مطلبى كه درمنابع‏دست اول هست و دروغ است بهر حال دروغ از آفات هميشه مجالس عزا بوده است ليكن حرف اين است فراوانندكسانيكه مى‏خواهند روضه درست بخوانند وليكن منبع مورد اعتماد ندارد منابعى مثل نفس المهموم، لهوف و...بخشى از روضه‏هاى راست است نه همه آنها.
در اينجا، جا دارد كه از حوزه‏هاى علميه گله كنيم كه آيا اين همه كه از روضه‏هاى دروغ مى‏ناليد آيا گامى درجهت تدوين روضه‏هاى درست برداشته‏ايد؟ سوگوارانه بايدگفت نه فراوانند جوانهاى متدين مى‏گويند ما مى‏خواهيم ‏روضه درست و صحيح بخوانيم شما كتاب به ما معرفى كنيد ولى متأسفانه كار نشده است. به هر حال دروغ هميشه حرام است بويژه آنجا كه با آن مقدسات هتك شود. مسوغات كذب در فقه ما روشن‏است: يكى در مقام ضرورت است الدين اكره و قلبه مطمئن بالايمان و ديگر جهت اصلاح بين مردم المصلح ليس‏بكذاب. هيچ نداريم كه گرياندن مردم براى اهل بيت(ع) هم از مسوغات كذب است!

4. مطالب ذلت آميز

طرح مطالب ذلت‏آميز، تعبيرهايى همچون زينب مضطرو... امام زين العابدين بيمار و... كه ذلت از ساحت‏مقدس اهل بيت(ع) بدور است. كه: و لله العزه و لرسوله و للمؤمنين(34) حسينى كه نه تنها خودش نماد عزت است حتى به بازماندگان خويش هم تأكيد بر حفظ عزت دارد: يا اخيه انى‏اقسمت عليك فابرئ قسمى لا تشفّى على حبيبا و لا تخمشى على وجهاً و لا تدعى علىّ بالويل و الثبور اذا اناهلكت.(35) خواهرم ترا قسم مى‏دهم كه پس از من گريبان چاك مزن سيلى بر صورت مزن و بر من واژه‏هاى واى ونابودى را به كار مبر.آنوقت با اينهمه تأكيد كسى بيايد بگويد:پس ازآنكه عبيدالله بن زياد عمر بن سعد را به سوى امام حسين فرستاد تا باآن حضرت بجنگد _ چون انبوه‏سپاهيان عمر سعد را ديد و فهميد كه با ياران اندكش توان مقابله با آنها را ندارد _ به عمربن سعد گفت يكى از سه‏پيشنهاد مرا بپذير:
1. رهايم كن از همان راهى كه آمدم برگردم!
2. يا بگذار بروم به مرز و سر حدات ترك و با آن‏ها بجنگم!
3. و يا مرا پيش يزيد ببر تا دستم را در دست او بگذارم و با او بيعت كنم تا او خودش در باره من حكم كند!
عمر بن سعد اين سه پيشنهاد را از طرف حسين(ع) به ابن زياد گزارش داد اما ابن زياد هيچكدام را قبول نكرد وبه عمر سعد نوشت حسين بيش از اين دو راه ندارد يا بايد زير فرمان من در آيد و به حكم من تسليم شود و يا كشته‏شود!
اين قطعاً دروغ است ذلت است و با ساحت مقدس سيد الشهدا(ع) سازگارى ندارد گرچه آن را ابن قتيبه دينورى، ابوالفرج اصفهانى، ابن عساكر دمشقى ابن اثير جزرى ومانند آنها نقل كرده‏اند.

5. طرح سست معارف اسلامى‏

مطرح كردن سست معارف اسلامى و ورود خواب در عرصه معارف و يا ملاقاتهاى دروغين. اعتقادى كه باخواب درست شود با خواب هم مى‏رود. در كجاى معارف اسلامى داريم كه اهل بيت(ع) كسى را با خواب و رؤياهدايت كرده باشند، در كجاى سيره اهل بيت ملاقات با ولى الله الاعظم به اين ابتذالى درآمده است كه هم اينك دركتابها نوشته و در جلسات گفته مى‏شود. آقائى در كتابش مى‏نويسد: عيال اينجانب مكرر شرفياب حضور امام زمان‏رسيده! و يا آدرس امام زمان_ عج _ اين است!! اينها نه تنها خدمت به امام زمان_ عج _ نيست بلكه ضربه به اين اعتقادمقدس است كه بيش از 350 آيه قرآن تأويل به آن شده و دهها دليل محكم و متقن دارد. مرحوم علامه سيد مهدى‏بحرالعلوم كه ازاعاظم علماى اماميه است مى‏گويد در زمان غيبت كبرى براى بعضى از حاملين اسرار و علماى ابرارتوفيق تشرف حاصل و به ديدار امام نائل مى‏شوند ولى چون مأمور به كتمان ديدارند حكم خدا را در پوشش اجماع‏ابراز مى‏دارند.(36) شيخ انصارى اين نظر را پذيرفته و فرموده، در غايت ندرت است(37) حصول آن را براى او حدى من العلما قبول‏كرده است.(38) آيت‌الله العظمى وحيد خراسانى بارها فرمودند ملاقات در غيبت كبرى به دو صورت واقع مى‏شود؛ 1. ملاقات‏در حال اختيار؛ 2. ملاقات در حال اضطرار. ملاقات در حال اختيار منحصر به افرادى نظير سيد بن طاووس است كه‏احياناً امام را ديده و شناخته و از او كسب فيض كرده‏اند اما ملاقات در حال اضطرار مربوط به افرادى است كه در حال‏گرفتارى شديد به ذيل عنايت امام توسل مى‏شوند و امام خود يا توسط افرادى كه دارند از او دستگيرى مى‏نمايند و نيزفرمودند آنها كه در اثر لياقت و شايستگى به فيض ديدار موفق مى‏شوند به كسى نمى‏گويند.
از مراجع عظام تقليد چنين سؤال شده است:برخى از افراد در جلسات يا عزادارى ادعاى ارتباط با معصومين خصوصاً امام زمان(عج) كرده و بدينوسيله‏ضمن استفاده‏هاى مادى از احساسات دينى مردم سوء استفاده مى‏نمايند و اينگونه مسائل در جلسات مختلف‏خصوصاً مجالس زنانه رو به ازدياد است با توجه به ادعاى ارتباط با معصومين و واسطه بودن آنان و برخى تبعات‏اخلاقى كه موجب سست شدن اعتقادات مردم به مسائل دينى مى‏شود مستدعى است نظر مبارك را در باره شركت دراين جلسات و هرگونه تقويت وترويج اين افراد بيان فرماييد؟
آيت‌الله العظمى صافى چنين پاسخ داده‏اند: ادعاى ارتباط خاص با حضرت حجت عجل الله تعالى فرجه‏الشريف در زمان غيبت دروغ است و شركت در مجالسى كه چنين ادعاها ميشود حرام است و مؤمنين بايد بى اساس‏بودن چنين ادعا را براى مردم بيان كنند كه گمراه نشوند.
آيت‌الله العظمى سيستانى: اين افراد دروغگو و دجالند و در صورتيكه امكان هدايت آنها نباشد بايد مردم رامتوجه نموده تااز آنان دورى كنند.
آيت‌الله العظمى تبريزى: اين مطالب اساس ندارد و تقويت و ترويج اين امور موجب وهن مذهب و جايز نيست‏مؤمنين بايد با شركت نكردن در اين مجالس و تذكر دادن به افراد كارى كنند كه اين مجالس از بى رونقى تعطيل شود.(39)

خواب و مكاشفه‏

خواب و مكاشفه براى خود بيننده حجت نيست تا چه رسد ديگران و از خواب بدتر مكاشفاتى است كه‏بعضى‏ها مدعى آنند مرحوم ملا احمد نراقى كه از اساتيد شيخ انصارى است ميفرمايد بعضى از علماى اماميه قول وفعل معصوم كه در خواب صادر شود حجت دانسته‏اند اما اكثريت قريب به اتفاق علماء بر خلاف اين قول مشى‏نموده‏اند. درروايت حسنه ابراهيم بن‌هاشم وارد شده كه امام صادق(ع) در جواب سائلى كه افسانه خواب ابى بن كعب‏سؤال نموده فرمود ان دين الله اعز ان يرى فى النوم. دين خدا عزيزتر از آن است كه در خواب ديده شود. سرانجام مى‏فرمايد آنچه مسلم است حجيت كلام معصوم در بيدارى است و وضع عادى نه در خواب و رؤيا وروايات ديگر را هم توجيه كرده و سرانجام قول مشهور _ عدم حجيت _ را پذيرفته است. اينجانب بر اين باورم خواب‏شخص معصوم حجت است نيازى نيست كه معصوم شاهدى در بيدارى بر آن بيابد زيرا كه شيطان را راهى برمعصومين نيست. مرحوم ميرزاى قمى نيز در كتاب قوانين مسئله را طرح و حجيت آنرا مردود دانسته است. ممكن است رؤيا صادقه باشد ولى حجت شرعى ندارد. به هر حال ورود خواب، مكاشفات در عرصه معارف اسلامى به عنوان يك مبنا موجب طرح سست
معارف‏اسلامى شده و اگر خواب مقدس شد چون راهى براى اثبات و نفى آن نيست حربه‏اى مى‏شود بدست شيادان كه از اين‏رهگذر دروغهاى خود را جابياندازند. در پايان عرض مى‏كنم من منكر برخى از ملاقاتهاى راستين كه از ناحيه بزرگان‏بيان مى‏شود و نيز مكاشفات صادقانه نيستم لكن معتقدم كه اينها نبايد مبنا قرار گيرد.

6- جدايى دين از سياست‏

جدايى دين از سياست برخى مى‏خواهند چنين وا نمود كنند كه آنها ولايتى‏تر از مسئولان نظامند. درمجالس عزادارى مى‏گويند ما مى‏خواهيم گريه كنيم كارى به سياست نداريم. در حالى كه خود معصومين را ما ساسهالعباد سياستمداران خلق مى‏خوانيم كان فى بنى اسرائيل يسوسهم انبياءهم انبياء سياستمداران بنى‏اسرائيل بودند.در يك سو لائيك‏ها، سكولارها دم از جدائى دين از سياست مى‏زنند و از يك سو متحجرين در پى جدائى دين ازسياست‏اند. و اين دو گروه در حقيقت دو تيغه يك قيچى هستند كه اسلام ناب محمدى(ص) را قيچى مى‏كنند.
لازم به ذكر است نمى‏گوئيم مجالس مذهبى ما همانند كانونهاى حزبى محل جار و جنجالهاى سياسى باشد، امااينكه در رابطه با اصل نظام اسلامى بى تفاوت باشند اين آسيب جدى است. نظامى كه با رنجهاى بسيار بدست آمده‏است. جلسات عزادارى اهل بيت كاملاً سياسى بود هم تولّى داشت و هم تبرى. در شرايط آنچنانى ديدند تبرى كارسختى بود اما داشتند.

7. اظهار مطالب موهن‏

اظهار مطالب موهن و تحقير غير مطلوب اهل بيت تحقيرى كه تنها در دربار پادشاهان ظالم پاداش دارد دربارگاه امامان معصوم چيزى جز خوارى نيست بعنوان نمونه.
هر كى مى‏خواد هر چى بگه‏
من سگ كوى زينبم‏
بهشت جاودان ز تو
كران و بيكران ز تو
سلطنت جهان ز تو
من سگ كوى زينبم‏
اهل بيت ذلت را براى پيروانشان نمى‏پسندند: لا ينبغى للمؤمن ان يذل نفسه. سزاوار نيست مؤمن خود را ذليل‏كند البته تواضع و ابراز محبت به اهل بيت ذلت نيست.
از مراجع عظام تقليد سؤال شده است: برخى مداحان شعراى نامناسب خوانده مانند من حسين اللهى‏ام ياقلاده سگ به گردن انداخته يا صداى سگ در مى‏آورند وظيفه ما در برخورد با اين افراد چيست آيت‌الله العظمى‏تبريزى فرمودند: مداحى و خواندن اشعار در مجالس اهل بيت(ع) بايد طورى باشد كه موجب وهن شيعه نباشد و بهانه‏به دست دشمنان شيعه ندهد در مجالس اهل بيت(ع) بايد اشعارى خوانده شود كه فضايل آن بزرگواران بيان شود ومصائب و مظلوميت آنها براى مردم گفته شود ائمه از ما نخواسته‏اند كه خود را به صورت حيوان در آوريم آنچه كه از ماخواسته‏اند اين است كه مؤمن صالح باشيم و اخلاق ما اخلاقى باشد كه از آن بزرگواران رسيده است.(40)
اينها برخى آسيب‌هاى محتوايى عزاداريها و اينك مى‏پردازيم به آسيب‌هاى شكلى:

آسيب‌هاى شكلى‏

از آسيب‌هاى شكلى عزاداريها، استفاده از موسيقى‏هاى لهوى و حرام در عزاداريهاست. برخى مداحان‏ترانه‏هاى طاغوتى ديروز و يا ترانه‏هاى لس آنجلسى امروز را گوش مى‏دهند آهنگ همان آهنگ است محتوا را عوض‏مى‏كنند اين قطعاً حرام است نمى‏توان به بهانه انجام مستحبى مرتكب حرام شد مرحوم شيخ اعظم انصارى مى‏فرمايدالاترى انه لايجوز ادخال السرور فى قلب المؤمن و اجابته بالمحرمات آيا نمى‏بينى كه جايز نيست شاد كردن مؤمن واجابت دعوت او با محرمات باشد. اسلامى كه مى‏گويد قرآن را حق نداريد با لحن ا هل فسق بخوانيد قطعاً اين اسلام‏اجازه نمى‏دهد كه از آهنگهاى حرام در عزاداري‌ها استفاده شود. نبى اكرم (ص) فرمود: اقرأ و القرآن بالحان العرب و اصواتها و اياكم و لحون اهل الفسق و اهل الكبائر. (41) قرآن رابا لحن عربى بخوانيد و از لحنهاى اهل فسق و گناهان كبيره بپرهيزيد. و يا در بعضى عزاداريها ديده مى‏شود بجاى آنكه‏نوحه خوانى شود تنها آهنگ مى‏نوازند و زنجير مى‏زنند اينها بى‏ترديد تحريف عزادارى است و مورد رضاى سالارشهيدان نيست. از مراجع عظام تقليد پرسيده شده است كه: استفاده از آلات موسيقى مانند ارگ در مراسم عزادارى‏چطور است؟
مقام معظم رهبرى آيت‌الله العظمى خامنه‏اى فرموده‏اند: استفاده از آلات موسيقى مناسب با عزادارى سالارشهيدان نيست و شايسته است مراسم عزادارى به همان صورت متعارفى كه از قديم متداول بوده برگزار شود.
آيت‌الله العظمى بهجت فرموده‏اند آنچه موجب وهن عزادارى است بايد اجتناب شود. استعمال آلات موسيقى‏در عزادارى خالى از اشكال نيست.
آيت‌الله العظمى تبريزى استفاده از آلات موسيقى در عزادارى حرام است.(42)
اكتفا به مداحى و سينه‏زنى ديگر آسيب مجالس عزادارى است. درست است كه اين شورها و عشقها وسينه‏زنى‏ها و حالها در نهايت تقويت دين است، ما به سهم خودمان خوشحاليم از اينكه ببينيم بجاى اينكه جوانان درمجالس گناه باشند در اين مجالس حضور يابند. ليكن سخن اين است كه اگر اين شورها با شعور گره نخورد، ماندگارنخواهد بود. ليكن متأسفانه در برخى مجالس تنها اكتفا، به مداحى است و اين آسيب پذيرى آنگاه عمق بيشترى پيدامى‏كند كه ملاحظه كنيم كم كم مجالس فاتحه هم باين سمت و سو مى‏رود كه تنها مداح دعوت مى‏كند در حالى كه اين‏مجالس از فرصتهاى مناسب توجه دادن مردم به دين و قيامت است اهل بيت(ع) مى‏پسنديدند كه مجالسى كه بنام آنهاشكل مى‏گيرد مجالس محتوائى باشد. حضرت امام صادق(ع) به عبدالله بن حماد بصرى فرمود: بلغنى ان قوماً يأتونه يعنى الحسين من نواحى الكوفه و ناساً غيرهم و نساء، يندبنه و ذلك فى النصف من شعبان‏فمن بين قارء يقرء. _ محتمل است يعنى قرآن مى‏خوانند و محتمل است كه كتاب مى‏خوانند _ اخبار مناقب _ و قاص‏يقص و نادب يندب و قائل يقول المراثى فقلت له نعم جعلت فداك قد شهدت بعض ما تصف فقال الحمد الله الذى‏جعل فى الناس من يفد الينا و يمدحنا و يرثى علينا و جعل عدونا من يطعن عليهم من قرابتنا او من غيرهم يهددونهم ويقبحون ما يصنعون.(43) به من گزارش دادند كه زن و مرد نيمه شعبان به زيارت امام حسين(ع) مى‏آيند قرآن مى‏خوانند _ كتاب مناقب‏مى‏خوانند قصه‏هاى اهل بيت را مى‏گويند، روضه خوانى و مرثيه سرائى دارند گفتند آرى فدايت شوم در برخى از اين‏مراسم من بوده‏ام حضرت فرمود سپاس خداى را كه در بين مردم كسانى را قرار داد كه ما را مدح مى‏كند براى ما مرثيه‏مى‏خوانند و از دشمنان ما كسانى از نزديكان و غير نزديكان ما كسانى را قرار داد كه تهديد كنند آنها را و رفتار زشتشان راتضييع نمايند. شهيد مطهرى گويد: معلوم مى‏شود فلسفه اين كار گريستن به تهديد دشمن و تقبيح كار آنهاست. مجالس عزادارى در طول تاريخ منشأ روشنگرى ره‏يابى به حقيقت بوده است خطيبان خطابه مى‏خواندند ومرثيه سرايان مرثيه سرائى حداكثر ثوابش ثواب ذكر است پيامبر حلقه علم را بر حلقه ذكر ترجيح داد. در روايتى آمده‏است: و خرج رسول الله(ص) فاذا فى ا لمسجد مجلسان مجلس يتفقهون و مجلس يدعون الله تعالى و يسألونه فقال‏كلا المجلسين الى خير امّا هؤلاء فيدعون الله و اما هؤلاء فيتعلمون و يفقهون الجاهل هؤلاء افضل بالتعليم ارسلت ثم‏قعد معهم.(44) پيامبر گرامي (ص) از منزل خارج شد به طرف مسجد آمد ديد در مسجد دو مجلس است يك مجلس مجلس آموزش‏دين است و مجلس ديگر مجلس دعا فرمود هر دو مجلس خوب است اينان دعا مى‏كنند و اينان آموزش مى‏بينند وآموزش مى‏دهند اينان افضلند كه من براى تعليم مبعوث شدم آنگاه حضرت در مجلس آموزش دين نشست.
مجالسى كه در آن تعليم و تعلم معارف دينى است بوستانهاى بهشت است: عن رسول الله(ص) اذا امررتم برياض الجنه فارتعوا قالوا يا رسول الله و ما رياض الجنه قال حلق الذكر فان لله‏سيارات من الملائكه يطلبون حلق الذكر فاذا اتوا عليهم حفّوا بهم. (45) پيامبر اكرم(ص) فرمود آنگاه كه گذر به بوستانهاى بهشت كرديد بهره‏مند شويد گفتند اى رسول خدا بوستانهاى‏بهشت كجاست حضرت فرمود حلقه‏هاى ياد خدا همانند خداوند را فرشتگان بسيارى است كه به دنبال حلقه‏هاى ذكرخدا مى‏گردند وقتى حلقه ذكر يافتند آنها را احاطه مى‏كنند.
قال بعض العلماء حلق الذكر هى مجالس الحلال و الحرام كيف تشترى و تبيع و تصلى و تصوم و تنكح و تطلق وتحج و اشباه ذلك.(46) بعضى از علماء گفته‏اند حلقه‏هاى ذكر مجالس حلال و حرام است چگونه بخرى چگونه بفروشى نماز بخوانى، روزه بگيرى، نكاح و طلاق داشته باشيم، حج انجام دهى.
اكثر مشتريان مجالس با حال مذهبى را جوانان تشكيل مى‏دهد، مطلوب ائمه از جوانان تفقه در دين بوده امام‏باقر(ع) فرمود: لو اتيت بشاب من شباب الشيعه لايتنفقه فى الدين لادبته.(47) اگر جوانى از جوانان شيعه را نزدم بياورندكه آموزش دينى ندارد تحقيقاً تأديبش مى‏كنم. سخن اين نيست كه مداحى نباشد سخن اينست مانند گذشته هر كسى كار خودش را كه خطيب براى مردم‏قرآن، حديث، فقه بگويد مداح هم مرثيه سرائى كه در اين صورت كه شور و شعور توأم شده نقش آفرينى مى‏كند ومهم‏تر از اينها مسئله رهبرى انديشه جوانان است كه بايد قطعاً به دست عالمان دين شناس تحصيلكرده حوزه‏هاى‏علميه باشد.
ديگر آسيب عزاداريها برخورد كاسبكارانه با اين مقوله است كه از مصاديق بارز استئكال به اهل بيت(ع) است.كه در روايات مورد نكوهش قرار گرفته است و هر چه هم تورم بالا مى‏رود با قيمتهاى نجومى بالا مى‏برند قيمت را! امام صادق(ع) فرمود: من اراد الحديث لمنفعه الدنيا لم يكن له فى الاخره نصيب و من اراد به الاخره اعطاه الله‏خير الدنيا و الاخره.(48)آن كس كه حديث را براى منفعت دنيا بخواهد در آخرت بهره‏اى ندارد و آنكس كه حديث را براى خدا و آخرت‏بخواهد خداوند خير دنيا و آخرت را به او عطا خواهد كرد. حضرت امام(ع) فرمود: از راه ما _ حديث ما، محبت ما ومانند آن _ ارتزاق نكن.(49) يا اباالنعمان لا تستأكل بنا الناس فلا يزيدك الله بذلك الافقراً. از راه ما ارتزاق نكن كه خداوند بر فقرت خواهدافزود.(50) اين مربوط به آنان است كه برخورد كاسبكارانه با معارف، مدايح، مراثى اهل بيت(ع) دارند و همانند كالا با آن‏برخورد مى‏كنند. حساب آنان كه تنها براى خدا در عرصه نشر معارف و گسترش فضايل و مناقب اهل بيت تلاش‏مى‏كنند و مردم از سر عشق به خاندان عصمت و طهارت به آنها هديه مى‏دهند طبق تصريح روايات معصومين از اينان‏جداست و اينان مورد نكوهش نيستند.

ج. راهكارها

براى مقابله با اين آسيب‌ها توجه به چند نكته ضرورى است و به دنبال آن طرح خود را در اين زمينه تقديم مى‏كنم.
1. آنكه پيوسته در بيان و نقد اين آسيب‌ها توجه داشته باشيم كه اصل عزادارى آسيب نبيند. نبايد بگونه‏اى‏انتقاد كرد كه برپا كننده مجلس مداح، خطيب و مانند آن به كلى دلسرد شوند.
2. بايد در رابطه با اين آسيب‌ها همان شيوه‏اى را كه در فقه آمده آرام و به تدريج مقابله صورت گيرد بسيارى ازاين نابساماني‌ها با نصيحت موعظه و منطق قابل حل است نبايد به گونه‏اى برخورد شود كه موجب لجبازى بيشتر گردد.
3. بايد اين آسيب‌ها آنقدر از سوى بزرگان مطرح شود كه ناهنجارى و ضد ارزش بودن اينها به صورت يك‏گفتمان و فرهنگ در آيد اين هم نياز به شجاعت دارد هم آبرو دادن براى دين نبايد از جوسازيها هراسيد و بايد به‏تكليف عمل كرد.
در ديدارى كه هفته قبل با برخى از مراجع عظام تقليد داشتم نكات آموزنده‏اى از برخورد صريح بزرگان با غلوشنيدم كه عبرت‏آموز است: آيت‌الله العظمى صافى فرمودند: ذاكرى نزد آيت‌الله العظمى بروجردى خواند:
هذه فاطمه بنت الاسد
اقبلت تحمل لاهوت الابد
يعني: اين فاطمه بنت اسد است كه خداى ابدى را با خود حمل مى‏كند. آن مرحوم برخورد كرد و ديگر اجازه ادامه مداحى را باو نداد و وقتى يكى از بزرگان در اين رابطه وساطت كردآقاى بروجردى فرمود ما نبايد از كنار غلو سطحى بگذريم بعد آن مرحوم فرمود شنيدم مداحى مى‏خواند:
تو باين جمال و خوبى چه به طور جلوه آئى‏
ارنى بگو به آن كس كه بگفت لن ترانى
اين غلو است چرا اين گونه اشعار در مداحي‌ها خوانده مى‏شود. از شاگردان امام شنيدم امام در مجالس روضه خوانى بر درست خواندن مقتل و رعايت موازين بسيار مصربودند.
علماء دين پاسدار مكتبند نبايد بگذارند از هيچ ناحيه‏اى مكتب آسيب ببيند، بزرگانى كه سر سلسله جنبان دين‏در بلددند بر اين مطلب حساس باشند اگر ديدند خطيبى غلو مى‏گويد، مداحى غلو مى‏گويند ملاحظات را كناربگذارند و نهى از منكر كنند، ممكن است برخى جوسازى كرده حتى آبروريزى كنند اما قطعاً خداوند جبران خواهدكرد كه ان الله يدافع عن الذين آمنوا... خداوند از مؤمنان دفاع خواهد كرد.
4. بايد در عرصه انتقاد هم از افراط و تفريط خوددارى كنيم نمى‏توان هر روايتى كه منقبتى بلند از مناقب‏اهل بيت(ع) را گفته است و در حد فهم ما نيست بلافاصله رمى به غلو كنيم. كه فرمودند: نزلونا عن الربوبيته و قولوا فيناما شئتم. ما را از خدائى پايين بياوريد آنگاه هر چه در فضلمان خواستيد بگوييد. يا هر مطلبى كه به گوشمان خورد و مادر كتابها آن را نديده بوديم آنرا رمى به كذب كنيم كه اين عكس مطلوب را نتيجه مى‏دهد و يا در جانب تفريط ازجوسازيها بهراسيم در مقابل غلو صريح موضع نگيريم در مقابل دروغ صريح موضع نگيريم كه مبادا ما را رمى به ضدولايت كنند كه ما بايد مصداق الذين يبلغون رسالات الله و يخشونه و لا يخشون احداً الا الله. آنان كه رسالت الهى خودرا انجام داده و تنها از او خشيت_ خوف همراه با تعظيم _ داشته و جز از خدا از كسى ديگر خشيت ندارند، باشيم.
5. دراين رابطه طرحى در سال‏1368 خدمت مقام معظم رهبرى ارسال كرده‏ام كه خلاصه آن اين است كه بايدجريان مداحى در كشور سامان يابد اين سامان بايد از سوى خود مداحها باشد نه دولتى كه قطعاً نتيجه نمى‏دهد به اين‏ترتيب كه مداحان هر استان مثلاً از هر پنجاه مداح يك نفر نماينده تعيين كنند، اينها در تهران جمع شوند مثلاً تعداد حدود پنجاه مداحى كه منتخب مداحان كشورند مجمع عمومى باشند از بين خود 7 يا 9 نفر را به عنوان مجمع مركزى‏مداحان برگزينند اين مجمع عهده دار ساماندهى امر مداحى در امورذيل گردد:
1. از علما مجتهد تاريخ در حوزه بخواهند در ابواب مقتل همه معصومين درست از نادرست مشخص كنند، به‏اين ترتيب كه از كل مداحها بخواهند كه آنچه مثلاً در رابطه با حضرت اباالفضل(ع) مى‏خوانند ارسال كنند و اينها درجمع عالمان مجتهد تاريخ در حوزه ارزيابى گردد آنچه دروغ صريح است اعلام شود وآن‏چه پرورش روضه است و ياقطع به كذب آن نيست اعلام شود به اين ترتيب به تدريج چه بسا به تهيه مقتل عصرى مى‏رسيم.
2. آموزش مداحى در كشور سامان دهند و اين عرصه مقدس را از ابتذال موسيقى لهوى حفظ كنند.
3. تخلفات حرفه‏اى را معرفى كرده و خود شيوه برخورد را تبيين كنند.
4. در مناسبتهاى ويژه هم شعر و هم سبك جديد مناسب را به مداحها عرضه كنند.
5. مداحان شايسته را تشويق و به رسانه‏ها اعلام كنند و به مداحان خاطى ابتدا تذكر كتبى دهند و در ادامه‏برخورد قانونى كنند. _ برخورد قانونى كه خود مجمع مركزى مداحان مشخص مى‏كند _ و برخى وظائف ديگر.
جهت ساماندهى اين تشكيلات براى دوره اول اين انتخاب نماينده‏اى از سوى مقام معظم رهبرى مدظلّه‏نظارت كنند تا افراد صالح گزينش شوند براى ادوار بعدى خود همين مجمع آيين نامه نوشته و جهت سلامت جريان‏نماينده مقام معظم رهبرى فيلتر نهايى باشد.
اين پيش نويس آن‏چيزى است كه در رابطه با مداحى به نظر مى‏رسد. روشن است كه نظرات عزيزان مى‏توانداين پيش نويس را كامل و قابل عرضه كند.

پي نوشت :

26. سوره نساء، آيه 171.
27. سوره مائده، آيه 77.
28. مسند احمد بن حنبل.
29. بحارالانوار، ج‏25، ص‏284.
30. بحارالانوار، ج‏18، ص‏552 مستدرك الوسائل، ج‏18، ص‏17.
31. بحارالانوار، ج‏25، ص‏266.
32. اهل البيت فى الكتاب و السنه.
33. مجموعه آثار، ج‏17، ص‏613.
34. سوره منافقون، آيه 8.
35. ارشاد مفيد 260. 259. تاريخ طبرى، ج‏4، ص‏318 و ص‏319.
36. عوائد الايام، ص‏700.
37. رسائل شيخ انصارى.
38. كفايه الاصول، ج‏2، ص‏70.
39. مسائل جديد از ديدگاه علما و مراجع تقليد.
40. مسائل جديد از ديدگاه علما و مراجع تقليد، ج‏4، ص‏111 و ص‏112.
41. وسائل الشيعه، ج‏4، باب 24 ابواب قراءه القرآن، ص‏858، ح‏1.
42. مسائل جديد از ديدگاه علما و مراجع تقليد.
43. كامل الزيارات، باب 108، ح‏1، با تصحيح علامه امينى.
44. منيه المريد، ص‏106.
45. همان.
46. همان.
47. المحاسن، ج‏1، ص‏357. ميزان الحكمه، ج‏4، ص‏1401_ كلمه شباب _.
48. اصول كافى، ج‏1، ص‏46.
49. اصول كافى، ج‏2، ص‏338.
50. امالى شيخ مفيد، ص‏182.

منبع: پايگاه اطلاع رساني رسا