گوشه گوشة استان بوشهر(2)

تنگستان ناحیه است در شرق دشتستان كه مركز آن اهرم است. قلعه معروف تنگستان در آبادی «پهلوان كشی» واقع است كه خرابه‌های آن باقی مانده است. اهالی تنگستان در دوران اخیر و از زمان زندیه تا این اواخر به شجاعت و میهن‌پرستی معروف بوده‌اند. در باب دلاوری‌ها و فداكاری‌های اهالی غیور تنگستان در جنگ جهانی اول كه انگلیسی‌ها قصد حمله به شیراز را داشتند، داستانها گفته‌اند.
نام یكی از آبادی‌های تنگستان «تد دومری» است كه به عقیده عده‌ای از اندیشمندان و مورخین، یاد‌آور قوم تجارت پیشه بسیار معروف خاورمیانه امروزی (سوریه) یعنی «تدمر» یا «پالمیر» باستانی است. در مراوده مردم آشور، بابل، سومر واكد با سواحل خلیج فارس و رفت و آمد فنیقی‌ها و تدمری در خلیج فارس و سواحل آن در دوران گذشته محل شك و تردید نیست و در تمام طول سواحل، منطقه‌ای مناسب‌تر از منطقه تنگستان و دشتی و دشتستان نداشته است.

کوشک اردشیر
قلعه زار خضر خان
منطقه روستایی اهرم 
رودخانه اهرم
آبگرم اهرم
آبگرم قوچارک
آبگرم میر احمد
چشمه میر احمد 

ناحیه‌ای كه در زمان قدیم به آن شبانكاره می‌گفتند با شهرستان دشتستان امروزی به مركزیت شهر برازجان یكی است. همانطور كه از كلمه شبانكاره كاملاً آشكار است، شغل اصلی مالكین شبانكاره ابتدا چوپانی و گله‌داری بود كه پس از به قدرت رسیدن، شهر ایجرا مركز خود قرار دادند. این شهر یكی از شهرهای قدیمی فارس بود و نزدیك استهبان امروزی قرار داشت. نارنج و خرما و مخصوصاً انار آن مشهور است.
این شهر پس از سقوط ملوك شبانكاره در نیمه اول قرن هشتم هجری قمری توسط «آل مظفر» خراب و ویران گردید. ملوك شبانكاره از كازرون تا داراب را تحت نفوذ خود آورده بودند و در نواحی جنوبی فارس حكومت می‌كردند. برازجان یكی از پایگاه‌های مهم به شمار می‌رفت و قلعه‌ای مستحكم داشت كه بقایای آن هنوز وجود دارد.

کاخ هخامنشی
کاخ کورش
آب انبار درخت
منطقه باستانی توز 
تل مرو 
تل طلسمی
تل حندق
تل پهن
دژ برازجان
جاذبه‌های طبیعی
رودخانه دالکی
آبگرم دالکی
آبگرم برازجان
غار چهل
منطقه حفاظت شده تالاب حله
منطقه حفاظت شده نای بند
شکارگاه کوه سیاه
تالاب حله

یكی از شهرستان‌های استان بوشهر، شهرستان دشتی به مركزیت خورموج است كه بخش كاكی در جنوب شرقی آن قرار دارد. كاكی مركز بلوك دشتی است كه در زمان قدیم به آن ماندستان می‌گفتند. ماندستان از نام رودخانه مند یا ماند گرفته شده است.
این رودخانه در مناطقی كه به خلیج فارس می‌ریزد به علت هموار و كم‌شیب بودن زمین، سرعت چندانی ندارد، لذا به نظر می‌رسد آب رودخانه از حركت باز ایستاد (مانده) است. به همین جهت به این رودخانه مند یا ماند نام داده‌اند و كناره‌های آن را كه نزدیك خلیج فارس است ماندستان گفته‌اند. وجه تسمیه دیگر ماندستان آن است كه این رودخانه و زمین‌های اطراف آن از نظر كشاورزی فایده چندانی ندارد و گویا رودخانه در آن حدود مانده است.

برج قلعه خورموج
معبد کلات

شهرستان دیر در پنجاه كیلومتری شمال غرب بندر طاهری از شهرستان كنگان واقع شده است. در این شهرستان قلعه قدیمی نیمه ویرانی به نام قلعه جلال‌خان حاكم وجود دارد كه قدمت آن بیش از دویست سال نیست. در چند فرسخی شمال غرب دیر نزدیك محلی معروف به بردخون بقعه ساده‌ای به نام امامزاده‌شاه محمد وجود دارد كه از نظر قدمت و ارزش هنر معماری چندان اهمیتی ندارد.

رودخانه مند
رودخانه شور
منطقه حفاظت شده مند
جزیره نخیلو
جزیره گرم

بندر قدیمی مهروبان در بیست‌وچهار كیلومتری شمال بندر دیلم قرار داشت. آثار خرابه‌های این بندر هم اكنون در محلی به نام تل امام‌زاده مشهود است بندر دیلم یا دیله تا پیش از خرابی بندر مهروبان كه در انتهای راه باستانی معروف اصفهان- مهروبان قرار داشت، از بنادر بازرگانی مهم ایران بود. دلیل نامگذاری دیلم به درستی مشخص نیست، این نام شاید از اسم دیلمون كه نام قدیمی جزیره بحرین است گرفته شده باشد. دیلم در زمان شورش قرامطه و آل‌بوسعید نیز از مراكز نشر افكار قرامطه بود و گویا محل تولد حمدان قرامط نیز بوده است.

بندر سی نیز
بندر مهروبان

شهرستان كنگان در منتهی الیه جنوب شرق استان در نوار ساحلی خلیج فارس قرار دارد و از نقاط دیدنی استان بوشهر محسوب می‌شود. بندر طاهری از توابع این شهرستان در قرن چهارم هجری از اهمیت بازرگانی زیادی برخوردار بود. خرابه‌های بندر سیراف در غرب این ناحیه در زمان استخری و مقدسی بزرگ‌ترین بندر ایران در خلیج فارس بود و تمام كالاهایی كه از طریق دريا به ایران وارد می‌شد در آن بندر توزیع می‌شد و بعد از شیراز بزرگ‌ترین شهر اردشیر خوره بود.
مجموعه قراین تاریخی موجود نشانگر آن است كه شهرستان كنگان نسبت به سایر شهرستان‌های استان از اهمیت سوق‌الجیشی و بازرگانی و تاریخی جالب توجهی برخوردار است. علاوه برآثار به جا مانده از پیشینه تاریخی این شهرستان كه عموماً تخریب شده‌اند، چشمه آب گرم میانلو در شمال كنگان از دیدنی‌های منطقه است.

بندر گناوه در ساحل خلیج فارس بین بند بوشهر و دیلم واقع شده است. شهر گناوه كنونی در جنوب گناوه قدیم بنا شده است. از گناوه قدیم نقاطی باقی مانده است كه امروزه به نام‌های تیرسول (شن فشرده)، تل گنبد، تل گوری، تل مناره و بالاخره تل امامزاده خوانده می‌شود. در ویرانه‌های اطراف گناوه، گوپال (گل پخته استوانه‌ای شكل به صورت سفال زرد یا سرخ رنگ كه آن را به عنوان گلوله یا منجنیق بر سر دشمن می‌ریختند) فراوان به چشم می‌خورد.
در حال حاضر از گناوه قدیم جز آثار سنگ‌ها و پی‌های مدفون در زیر خاك و بعضی بازمانده‌ تاق‌نماهای سنگی ضربی آثاری مشهود نیست. گاه و بی گاه در درون گودال‌ها و حفره‌ها و در زیر پی‌های عمارت ویرانه، سكه‌ها و دست‌افزارها و مصنوعات سنگی و سفالی یافت می‌شود. نام این بندر در كتاب‌های قدیمی به صورت گنابا، گنفه، گناوه، جنایه و جنابا هم آمده است. امامزاده سلیمان يكی از مراكز زيارتی اين شهر است.
منبع: همشهری