کمک‌های اولیه در زلزله

آمادگی قبل از وقوع زلزله

• اول از همه به فکر مکانی باشید که در آن زندگی می‌کنید. بسیاری از بناهای تهران خصوصا در مرکز و جنوب شهر قدیمی هستند، خانه‌هایی بدون اسکلت فلزی، تا قبل از تصویب قانون ایمن سازی منازل در دهه شصت، بسیاری از خانه‌هایی که با اسکلت فلزی ساخته می‌شدند هم اصول ایمن سازی را رعایت نمی‌کردند. ضمن اینکه اصولا بساز و بفروشهای تهران افرادی هستند که اصولا صلاحیت ساخت مسکن را ندارند و غالبا تشکیل شده‌اند از افراد کم سواد و سودجو که برای سود بیشتر حاضرند با جان شما معامله کنند. اما چیزی که مسلم است خانه‌های قدیمی حتی تاب مقاومت در برابر زلزله پنج ریشتری را ندارند. اگر در چنین مکانی زندگی می‌کنید حتما به فکر تهیه یک مکان ایمن باشید. شاید یک روز معیار انتخاب مسکن مناسب را برایتان نوشتم، اما فعلا دست به نقد اگر می‌توانید نقشه‌ای از گسل‌های تهران تهیه کنید و به شدت از تهیه مسکن روی مرز گسل‌ها خودداری کنید. هیچ ساختمانی با هر درجه ضریب ایمنی در مرز گسل‌ها سالم نخواهد ماند.
• شصت درصد زلزله‌ها در نیمه شب اتفاق افتاده است. بعید نیست که زلزله تهران هم جزو همین شصت درصدی ها باشد. فراموش نکنید که بعد از این لباس کامل را در کنار تخت و در دسترس قرار دهید.
• همین الان که این نوشته را تمام کردید بروید دو تا بطری نوشابه خانواده خالی را از آب پرکنید و داخل ماشین بگذارید. حواستان باشد که همیشه آن را پرنگه دارید و دو بطری دیگر هم پر آب کنید و در مکانی امن در خانه قرار دهید. من فکر می‌کنم کابینتهای آشپزخانه جای بدی نباشد.
• مکان امن خانه را از همین الان شناسایی کنید.
• یک ساک کوچک تهیه کنید. سعی کنید از نوعی باشد که دسته بلند دارند و روی دوش قرار می‌گیرند. یا یکی از این کوله‌پشتی‌ها که قدیم‌ها برای کوه‌نوردی و در حال حاضر برای مدارس استفاده می‌شود. چند تا کنسرو تن ماهی، کمی خشکبار، قند، یک رادیوی کوچک و یک چراغ قوه داخل آن بگذارید. برای تمام این وسایل باطری تهیه کنید و حواستان باشد هر دو ماه باطری را عوض کنید. قوطی‌های تن ماهی را قبل از سررسید مهلت مصرف عوض کنید. اگر جا شد بطری‌های آب را هم داخل همین ساک قرار دهید. پیچ گوشتی، شمع، چاقو، سوت، آچار فرانسه را هم داخل همین ساک قرار دهید. لوازم کمک‌های اولیه را در این ساک قرار بدهید. شامل یک قیچی کوچک، باند استریل، چسب، قرص آنتی بیوتیک و آستامینوفن، قرص اسهال، الکل و داروی مسکن. اگر دارویی دارید که عدم مصرفش باعث مرگتان می‌شود از آنها هم چند تایی در ساک قرار بدهید. اگر از سوییچ ماشینتان دو تا دارید، یکی را داخل ساک قرار دهید. اگر ندارید بروید یکی تهیه کنید بعد آن را داخل این ساک قرار دهید. یک بسته دستمال کاغذی رولی فراموش نشود. چند متر طناب، حوله کوچک، مقداری پول و طلا و یک یا دو قطعه خیلی کوچک از یادگاری که خیلی برایتان ارزش دارد (بیخود بارتون رو سنگین نکنین. شاید ناچار بشین روزها این ساک رو حمل کنین. به نظر من اگر ازدواج کردین سی دی عروسیتون، بهترین چیزه.)
• داخل اتاق خواب از لوستر و تابلو آکواریوم و آینه و هرچه وسایل اینطوری است خالی کنید. تنها یک تخت برای اتاق خواب کافی است و احیانا میز آرایش بدون آینه. همین لوازم را از اتاق خواب بچه بردارید. در مورد اتاق خواب او با سخت گیری بیشتری کار کنید.
• با خیال نسبتا راحت بخوابید.

مقاوم‌سازی ساختمان محل سكونت

مقاوم بودن محل سكونت در برابر زلزله، از مهم‌ترین اصول آمادگی و پیش‎گیری خطرات ناشی از وقوع زلزله است. لذا به‎ منظور پایدار بودن سرمایه‎گذاری‎تان موارد زیر توصیه می‎گردد:
• هنگام ساخت خانه، كلیه‌ی ضوابط مهندسی و آیین‎نامه‎های ساختمانی را رعایت نموده و از مهندس ناظر، خواستار طراحی ساختمان مقاوم و نظارت دقیق‎ بر اجرای آن باشید؛
• چنانچه قصد خرید خانه دارید، با مهندس متخصص در مورد میزان استحكام و اینكه آیا بنا مطابق آیین‎نامه ساخته شده است یا خیر مشورت نمایید؛
اگر محل سكونت شما مطابق آیین‎نامه ساخته نشده است، حتی‌الامكان سعی كنید با مهندس متخصص در امر مقاوم‎سازی مشورت نموده و نسبت به تقویت ساختمان محل سكونت اقدام نمایید.

كاهش خطرات ناشی از تخریب تأسیسات، تجهیزات و وسایل خانه

بخشی از خطرات زلزله، ناشی از تخریب تأسیسات، تجهیزات و وسایل خانه می‎باشد. در زیر چند توصیه برای كاهش چنین حوادث احتمالی در محیط‌های مسكونی ارایه می‌شود. شما می‎توانید با گردش در محیط خانه‌ی خود، با توجه به نوع وسایل و دكوراسیون آن و نوع زندگی خود و خانواده‎تان، موارد دیگری را به آنها اضافه كنید.
• كپسول‌های آتش‎نشانی را نزدیك درهای خروجی منزل نصب كنید و چگونگی استفاده از آنها را یاد گرفته و به دیگر اعضای خانواده نیز آموزش دهید.
• مواد سوختی، آتش‎زا و شیمیایی را از ساختمان خارج كرده و در فضای باز به دور از در خروجی ساختمان و یا اتومبیل گذاشته و آنها را در مكان خود محكم كنید.
• درصورتی كه از گاز شهری استفاده می‎كنید، چگونگی باز و بسته كردن شیرهای آن (شیر اصلی كنتور، اجاق گاز، آب گرمكن گازی، بخاری دیواری، شومینه، چراغ‌های دیواری گازی و غیره را یاد گرفته و به دیگر اعضای بالغ خانواده‌ی خود نیز آموزش دهید. فراموش نكنید كه در زمان وقوع زلزله، تا وقتی كه از نشت گاز مطمئن نشده‎اید، احتیاجی به بستن آنها نیست. كلیه مهارت‌ها را همراه با عملیات تخلیه، تمرین كنید.
• در مورد دیگر تأسیسات ساختمان مانند شیرهای آب، كلیدها و فیوزهای برق، اقدامات مشابه با گاز را انجام دهید.
• درصورتی كه از كپسول‌های گاز جهت اجاق گاز و آب گرمكن استفاده می‎كنید، آنها را از پایین و بالا به دیوار محكم كنید.
• آب گرمكن، اجاق گاز، یخچال و ماشین لباسشویی را به دیوار محكم كنید.
• دستگاه‌های صوتی و تصویری و كامپیوتر را برروی میزها و قفسه‎های مربوطه محكم نموده یا بر روی میزهای لبه‏دار قرار دهید.
• قفسه‎های بلند و كتابخانه‎ها را به دیوار پیچ‎ كنید.
• اشیای سنگین، شكستنی و پرتاب شونده را در قسمت پایین قفسه‎ها قرار دهید.
• قلاب‌های اشیای آویزان مانند چراغ‌های سقفی و گلدان‌های آویزان را از نوع محكم انتخاب نمایید.
• قاب عكس‌ها را به دیوار محكم كنید.
• تختخواب‌ها را از كنار پنجره‎ها، درب‌های شیشه‎ای، آیینه‎ها، كمدها و قفسه‎های بلند دور كنید.
زیر چراغ‌های سقفی، گلدان‌های آویزان، قاب عكس‌های شیشه‎دار و یا كنار كمدها و قفسه‎های بلند نخوابید و ننشینید.

تهیه‌ی كیف تداركاتی

وسایل و مدارك زیر را پس از قرار دادن در ساك معمولی، كوله‌پشتی و یا سطل‌های پلاستیكی دردار، در مكانی نزدیك در ورودی ساختمان و چنانچه ساختمان شمالی می‌باشد، در مكانی مناسب در قسمت‎ جنوبی حیاط قرار دهید تا بعد از زلزله به آسانی قابل دسترسی باشند. سعی كنید حتی‎الامكان آنها را تهیه نمایید.
• فهرستی از اسامی افراد خانواده (بدین منظور دفتر یادداشتی تهیه كرده و هر صفحه را به یك فرد اختصاص دهید و اطلاعات ضروری هر شخص مانند شماره‌ی شناسنامه و محل صدور، تاریخ و محل تولد، گروه خون، موارد بیماری و یا حساسیت و... را در صفحه‌ی مربوطه بنویسید)، یك قطعه عكس (كه در بالای صفحه مربوط به هر فرد چسبانیده می‎شود)، نشانی و تلفن منزل، محل كار پدر و مادر و یكی از اقوام درجه یك (پدر و مادر بزرگ و غیره)
• كیف كمك‌های اولیه (محتویات آن شرح داده شد)
• كروكی مسیر تخلیه ساختمان، محل كنتور آب، برق،‌ گاز و برق گاز و شیرهای تأسیساتی
• شماره‌ی تلفن‌های مراكز امداد رسانی
• آب آشامیدنی برای هر نفر 10 لیتر برای حداقل 72 ساعت جهت آشامیدن و بهداشت شخصی در ظروف پلاستیكی دردار (این ذخایر را هر سه ماه یكبار تعویض نمایید. در صورت كمبود آب، از آب موجود در شبكه‌ی آب گرم و یا شوفاژ ساختمان و یا سیفون توالت‌فرنگی هم می‎توان استفاده كرد).
• قرص‌های ویژه‌ی ضدعفونی كردن آب و یا محلول كلرین معمولی (10 قطره برای10 لیتر آب شفاف، 20 قطره برای 10 لیتر آب كدر). سه دقیقه جوشاندن شدید و مداوم آب نیز آن را ضدعفونی خواهد نمود.
• مقدار كافی غذای فاسد نشدنی، سبك، فشرده و انرژی‏زا كه احتیاج به یخچال، شستشو و پختن ندارند (مانند موادغذایی كنسرو شده، بیسكویت، گندمك یا برنجك، نان خشك جعبه‎ای، شیر خشك، مقداری نمك و شكر، آب نبات یا شكلاتهای خشك، خشكبار) این مواد را طوری بسته‎بندی كنید كه بر اثر رطوبت، تغییرات آب و هوایی، حشرات و میكرب‌ها از بین نروند. (جهت كلیه‌ی افراد خانواده برای حداقل 72 ساعت)
• در قوطی بازكن و مقداری ظروف یكبار مصرف و یك قابلمه.
• كبریت و شمع (فراموش نكنید قبل از تخلیه‌ی ساختمان تا زمانی كه از عدم نشت مواد سوختی مطمئن نشده‎اید، از آنها استفاده نكنید)
• كپسول آتش‌نشانی قابل حمل نوع پودر گاز (ABC)
• مقداری پول (پول خرد جهت تلفن را هم منظور كنید)
• مقداری صابون، خمیر دندان، شامپو، حوله‌ی كاغذی، پوشك (جهت شیرخواران)
• كیسه زباله‌ی ضخیم
• دستكش‌های ضخیم و دستكش یكبار مصرف
• پتو، لباس گرم و كفش‌های راحتی (در صورت امكان)
• بیل و كلنگ پیشاهنگی (اندازه كوچك) چكش، گاز انبر و پیچ گوشتی و مقداری طناب محكم
• چسب نواری محكم و عریض
• چراغ قوه با باطری‌های اضافه
• رادیوی ترانزیستوری، كوچك با باطری‌های اضافی
• یك عدد سوت
• مقداری اسباب‌بازی قابل شستشو (چنانچه كودكی در خانواده وجود دارد)
• تعدادی دفتر و كاغذ و مداد (جهت كودكان دبستانی)
• كتابچه راهنمای كمك‌های اولیه
• چسب و گاز زخم بندی
• باند نواری استریل و چسب نواری ویژه‌ی اتصال باندها
• قیچی، موچین (پنس) و سنجاق قفلی
• تیغ ریش تراشی دسته‌دار یكبار مصرف
• سرنگ یكبار مصرف
• درجه تب سنج
• وازلین ضدعفونی شده
• دستكش‌های یكبار مصرف پزشكی
• داروهای ضدعفونی كننده زخم (ساولن یا بتادین) و وسایل (دتول و پركلرین خشك)
• داروهای ضد درد، تب بر، آرام بخش اعصاب، شستشوی چشم، ضد اسهال و ملین
• چند بسته پودر درمان اسهال (او-آر-اس) و در صورت عدم دسترسی مقداری شكر و نمك جهت تهیه‌ی پودر (هشت قاشق چایخوری شكر، یك قاشق چایخوری نمك در یك لیتر آب تمیز)
• یك عدد قطره‌چكان
• مقداری مواد شوینده (صابون ضدعفونی كننده، مایع ظرفشویی، پودر شستشو)
• آیینه جهت كنترل تنفس
• شریان بند جهت كنترل خونریزی
• الكل سفید
• داروهای ویژه‌ی افراد بیمار خانواده، كودكان و سالخوردگان
• تعدادی قطعات مسطح چوب به طول تقریبی 30-50 سانتی‌متر و عرض حدود 10 سانتی‌متر برای شكستگی‎های احتمالی و آتل‏بندی.

اگر زلزله اتفاق افتاد...

• قبلا برایتان گفتم تمام جاهای امن خانه را مشخص کنید. چهار چوب درها، میز نهار خوری و کنار ستونها بهترین مکانها هستند.
• اگر هنگامی که خواب بودید دیدید که زمین می‌لرزد زیاد به خودتان زحمت ندهید، تا از گیجی خواب بیدار شوید زلزله تمام شده است. مدت زلزله بین سی ثانیه تا یک دقیقه است. اگر از شانس بدمان زلزله یک دقیقه‌ای نصیبمان شد باز هم از جایتان تکان نخورید در جایی که هستید بمانید و سرتان را حفظ کنید. چون ساختمانی که سی ثانیه جلوی زلزله ایستادگی کرده است سی ثانیه دیگر هم ایستادگی خواهد کرد (ایشاله). اگر دسترسی شما به یکی از این نقاط امن فقط با یک گام امکان‌پذیر است به طرف آن بروید. اگر قرار است چند قدم تا آن مکان بردارید شاید بهتر باشد در جای خود سنگر بگیرید. حرکت در هنگام زمین لرزه‌ کار بسیار سختی است.
• اگر هنگامی که سرگرم شمارش گوسفندان بودید این اتفاق افتاد به سرعت به طرف نزدیک ترین مکان امن در داخل آپارتمانتان بروید. حتما به همسر و فرزندان و کسانی که با شما زندگی می‌کنند این مکان را یاد بدهید. حتی اگر فرصت کردید چند بار این کار را تمرین کنید.
• اگر عادت دارید کنار تختتان پارچ آب بگذارید حتما از این به بعد از پارچ و لیوان پلاستیکی استفاده کنید.
بعد از این که زلزله اتفاق افتاد...
• بعد از زلزله بسیار دقت کنید که بیشتر آسیب‌ها از این زمان به بعد شروع می‌شود.
• اول اینکه مراقب هر حرکت خود باشید. به هیچ عنوان از تخت خارج نشوید. احتمالا این نوشته را در مورد پاکسازی اتاق خواب از تابلو و آینه زیاد جدی نگرفتید، یا شب قبل پارچ آب و لیوان را کنار تخت گذاشته‌اید و اینها حالا تبدیل شده‌اند به بلورهای زیبای شیشه. بعد از زلزله برق‌ها قطع شده است و از نور و این حرفها خبری نیست. حواستان باشد که یک حرکت اضافی می‌تواند باعث بریدگی بسیار بد در پایتان بشود. باز هم حواستان باشد که در این شرایط که شهر تبدیل شده به تل عظیمی از خاک، زخم بسیار راحت عفونی می‌شود. تا حالا اسم کزاز و قانقاریا به گوشتان خورده؟ دوا و دارو هم که دیگر خوابش را ببینید. پس حواستان باشد به این راحتی خودتان را زخمی نکنید.
• اگر دمپایی رو فرشی‌تان را پیدا نمیکنید، یک تکه از ملافه روی دشکتان را بکنید و دور پایتان بپیچید. سعی کنید قسمت کف را بسیار کلفت بپیچید. اگر همسر دارید به او هم توصیه کنید همین کار را بکند. بسیار سریع عمل کنید اما هول نشوید تا حال هر چه می‌خواست بشود شده.
• به سرعت فرزند کوچکتان (تا دو سال) را بغل کنید و به طرف در بروید به همسرتان ماموریت بدهید به طرف ساک و آب برود. اگر فرزندتان بزرگتر از ده سال است اجازه بدهید راه برود.
• احتمالا چهار چوب در خانه از شکل خارج شده است. شاید ناچار شدید با کمی زور آن را باز کنید. اگر خواستید با زور شانه آنرا باز کنید، دقت کنید که خیلی محکم ضربه نزنید. هیچ کس از آن سمت در خبر ندارد.
• زیاد نگران بسته نشدن در خانه نشوید. نسبت خانه ویران به افراد دزد بیشتر از آن است که به خانه شما هم دستبرد بزنند.
• به هیچ وجه به این تصور نباشید که خانه شما که جلوی زلزله ایستادگی کرده بعد از این هم جای امنی‌ است. از خانه خارج شوید. حتما حتما با لباس گرم خارج شوید. اگر توانستید یک پتو هم همراه بردارید، سرما هم به اندازه زلزله کشنده است. به گونه‌ای از خانه خارج شوید که گویی بار آخر است که این خانه را ترک می‌کنید.
• شما جلو حرکت کنید، بعد فرزندتان و همسرتان. اگر ناچار شدید کودکتان را در بغل بگیرید بهتر است فردی که کودک را در بغل می‌گیرد از عقب حرکت کند. در حین حرکت بسیار دقت کنید. حتما دستان خود را به دیوار (اگر باقی مانده باشد) یا نرده یا به چیزی بگیرید. بسیار احتمال دارد که زیر پایتان ناگهانی خالی شود و این دست گرفتن کمک می‌کند که پرتاب نشوید.
• اگر در طبقات بالا زندگی می‌کنید به آرامی سقوط را شروع کنید. چراغ قوه را شما در دست بگیرید و هر قدم را حساب شده بردارید و بعد نور را به عقب بیندازید که همسر و فرزندانتان بتوانند شما را تعقیب کنند. به هیچ وجه ندوید.
• اگر بوی گاز شنیدید چراغ قوه را خاموش کنید و سعی کنید در تاریکی راهتان را پیدا کنید. به هیچ عنوان از کبریت یا فندک استفاده نکنید.
• اگر در طی حرکت از کنار واحدهای همسایه صدای ناله یا کمک شنیدید توجه نکنید. دقت کنید که در حال حاضر نجات جان خودتان و خانواده‌تان در اولویت قرار دارد. یک مکث کوچک برای نجات جان آنان می‌تواند به قیمت جان افراد خانواده خودتان تمام شود.
• در حیاط آپارتمان بسیار مراقب باشید. دهانه تمام چاه‌ها حالا دیگر باز شده است، ممکن است با کمی آجر یا سیمان پوشیده شده باشد و شکل کامل یک دام را برای فرو بردن شما تشکیل داده باشد. از کنار دیوار حرکت کنید تا به در برسید و زیاد سرعت نداشته باشید. اگر برایتان امکان دارد همین الان چاه منزلتان را پیدا کنید و آنرا شناسایی کنید.

وقتی به محوطه بیرون خانه رسیدید...

• اگر فکر می‌کنید که می‌توانید با دست خالی به کمک همسایه بروید حتما این کار را بکنید.
• خیلی خیلی خیلی مراقب بوی گاز باشید. اگر این بو را حس کردید به سرعت به طرف جهت مخالف آن فرار کنید هنگام حرکت سعی کنید از وسط خیابان یا کوچه عبور کنید. (کناره‌های پیاده‌رو معمولا یکی از هزاران دهانه چاهی هستند که حالا دیگر سرپوش ندارند.)
زمانی که از کار نجات همسایه فارغ شدید به دقت این اعمال را انجام دهید.
• اگر در مرکز شهر هستید هر چه سریعتر خود را به سمت خارج شهر برسانید. به ذهنتان هم خطور نکند که به همراه زن و بچه برای نجات برادر یا خواهر یا پدر و مادری که دو خیابان بالاتر یا پایینتر هستند بروید. من شما را درک میکنم که دوست دارید برادر، خواهر، مادر یا پدر خود را نجات دهید، اما فرزندان خود را فراموش نکنید. شما سوپرمن نیستید. در ضمن اگر مجرد هستیدحتما برای نجات افراد خانواده اقدام کنید. عموما خطاب من در این نوشته افراد متاهل است.
• در صورت بروز زلزله بیش از سیصد هزار علمک گاز در تهران منفجر خواهد شد. همانطور که می‌دانید برای اینکه گاز در لوله‌ها جریان پیدا کند تحت فشار به مایع تبدیل می‌شود و شکستن لوله باعث انفجار آن خواهد شد. چون در آن زمان در تهران آبی پیدا نمی‌شود که آتش را مهار کند رفته رفته همه چیزهای سوختنی در تهران خواهد سوخت. حواستان باشد که حتی آسفالت خیابان هم که از مواد قیری تهیه شده‌اند در حرارت خاصی شروع به سوختن می‌کند. اما بهترین هیزم دم دست برای آتش سوزی وسایل خانه و اتومبیلهای پر از بنزین هستند. زمانی که آبی برای خاموشی این آتش نباشد آتش‌های کوچن باهم متحد می‌شوند و آتش بزرگتر تشکیل می‌دهند و این روند ادامه دارد. احتمالا کمتر از دوازده ساعب بعد از زلزله آتش سوزی‌های بزرگ تمام سطح شهر را پوشانده. اکر در فرار به فضای فاز تعلل کنین احتمالا در حلقه این آتش گرفتار خواهید شد. فرار از این حلقه‌های آتش چندان کار راحتی نخواهد بود. دودی که از این آتش سوزی بلند خواهد شد به شدت مسموم کننده و کشنده است. پس اگر در حلقه آتش گرفتار شدید زیاد نگران نباشید؛ قبل از اینکه زنده زنده بسوزید خفه خواهید شد.
• نمی‌توانید زیاد به ماشینتان امید داشته باشد، اما اگر در حاشیه شهر زندگی می‌کنید و به فرض محال دیدید که خیابان‌ها باز هستند حتما از ماشینتان استفاده کنید و به طرف خروجی‌های شهر در جنوب یا غرب شهر بروید. زیاد به خروجی‌های شرق تهران امید نداشته باشید. احتمالا تمام جاده‌های کوهستانی مسدود خواهد شد.
• حتما حتما حتما همین الان با تک تک افراد خانواده که می‌شناسید قرار یک فضای باز که بعد از زلزله بتوانید همدیگر را در آنجا ملاقات کنید بگذارید. مثل خروجی اتوبان کرج یا ورزشگاه آزادی یا پارک ملت یا ... . شهر دار سابق (کرباسچی) بیش از صد قطعه زمین برای اسکان ساکنان تهران بعد از زلزله در نظر گرفته بود که در طی این چند سال تقریبا تمام این زمینها تبدیل به برج شده است. به همین جهت ناچارید از چند پارک بزرگ و ورزشگاهها برای اینگونه قرارها استفاده کنید. بعد از زلزله نه اتوبوسی هست که به طرف آن بروید نه تلفنی هست که از هم خبردار شوید. این بهترین راه برای پیدا کردن همدیگر است و بهتر است قرار ملاقات را برای تنها یک یا دو روز بعد از زلزله بگذارید، اما اگر فکر می‌کنید که در محل امنی زندگی می‌کنید می‌توانید قرار را برای اولین ساعات بعد از زلزله بگذارید. اگر فضای خاصی را مشخص نکرده باشید بعید است که به این سادگی از زنده بودن آنان باخبر شوید.
• اگر فکر می‌کنید که نیاز دارید برای برداشتن پاره‌ای وسایل به داخل ساختمان بازگردید حتما تا صبح صبر کنید. روشنایی هوا بسیاری از خطرهای ناپدید را آشکار خواهد کرد.
• به هیچ وجه در طی مراسم زلزله و بعد از آن برای نظافت شخصی از آب استفاده نکنید. آب موجود را فقط برای آشامیدن استفاده کنید.
• هر از گاهی به رادیوتان یک سر بزنید اما بعید است برنامه‌ای از تهران برایتان پخش شود. به فرض محال اگر ایستگاه پانزده خرداد سالم بماند مجری باید خیلی بیرحم باشد که زن و بچه‌اش را ول کند و بیاید برای شما موسیقی بگذارد. اما ممکن است دو روز بعد از زلزله بتوانند جوری رادیو را راه بیندازند.
• اگر آنقدر شانس داشتید که ماشینتان سالم بود و مسیر باز بود، در حرکت از تهران درنگ نکنید. برای اینکه شک شما را به یقین تبدیل کنم، چند نکته را یادآوری میکنم:
از جمعیت دوازده میلیونی تهران حدود هشت میلیون نفر بعد از زلزله زنده خواهند ماند. هر سه سد اطراف تهران ضد زلزله نیستند و از بین خواهند رفت. حتی دسترسی به چاهها برای استفاده از آب آنها غیر ممکن خواهد بود. برای تامین آب این جمعیت عظیم هیچ کاروان تانکری روی زمین کافی نخواهد بود. در نتیجه استفاده از آب غیر بهداشتی اجتناب ناپذیر خواهد شد. ضمن اینکه مسئله اسکان و تغذیه این جمعیت عظیم بعد از چند روز مشکلی غیر قابل حل خواهد شد. از طرفی استفاده از آب آلوده باعث همه گیر شدن بیماریهای عفونی و اسهال و وبا خواهد شد و ...
چاره‌ای نیست. باید این شهر را به قصد یکی از شهرهای نزدیک تهران ترک کرد. می‌توانید بعد از اینکه همراهانتان را در آنجا اسکان دادید برای کمک به عملیات نجات بازگردید.
در حین عملیات نجات حواستان به آتش باشد. از دست شما یکنفری کار زیادی بر نمی‌آید. اکر بامصالح ساختمانی سر و کار داشته باشید منظور من را خوب درک می‌کنید. به همین جهت اگر در جایی دیدید که چند نفر سعی می‌کنند فردی را از خاک بیرون بکشند به کمک آنها بروید. می‌توانید بعد از آنها خواهش کنید که برای کمک به عزیزان شما بشتابند. بسیاری ار نجاتها در این زمان باهمکاری جمعی معنی پیدا می‌کند.
• اگر خواستید برای خروج فردی که از زیر آوار فریاد می‌کشد بروید دو نکته را فراموش نکنید:
اگر واقعا فکر می‌کنید می‌توایند این کار را بکنید، حتما یک کلنگ داخل ماشینتان بگذارید. بعد از زلزله می‌فهمید مخترع آن چه نعمتی را اختراع کرده است.
اگر نیمی از بدن فردی را بیرون از آوار دیدید با کمک کلنگ و احتمالا دو سه نفر دیگر شاید بتوانید از زیر خاک خارجش کنید. اگر تنها از زیر هزاران کیلو آوار صدایش را شنیدیدبهتر است دست به هیچ اقدامی نزنید تا شاید کمکهای خاص با وسایل ویژه برسند.
هنگام خروج همان فردی که نیمه در آوار قرار دارد بسیار حساب شده عمل کنید. یک حرکت اشتباه می‌تواند باعث شود که دیوار نیمه خراب روی سرش خراب شود و برای همیشه صدایش قطع شود. می‌دانستید یکی از بیماریهای روانی رایج بعد از زلزله مختص کسانی است که با همین حرکت اشتباه باعث مرگ عزیزی شدند و تا آخر عمر خود را سرزنش می‌کنند که چرا آن روز آن حرکت اشتباه را کردند؟

عملیات پناه‎گیری حین وقوع زلزله

چنانچه در داخل ساختمان هستید:
• خونسردی و آرامش خود را حفظ كنید و مواظب كودكان باشید.
• اگر خانه‌ی مسكونی شما یك طبقه و دارای فضا باز است، فوراً و با احتیاج خارج شوید.
• چنانچه در آپارتمان زندگی می‎كنید، به طرف درهای خروجی، پله‎ها و آسانسور ندوید و در محل‌های نسبتاً امن ساختمان مانند زیر میزها و تختخواب‌های محكم، خروجی‌های طاقی مانند: چهارچوب درها (با توجه به مواظبت از خطر كوبیده شدن درها زمان لرزش خانه)، مكان‌های با سقف‌های كوچك و راهروهای باریك و زیر پله‎ها پناه بگیرید. به خاطر داشته باشید كه زمان وقوع زلزله‎های شدید، جابجایی از مكانی به مكان دیگر بسیار مشكل و تقریباً بعید خواهد بود و شما فرصت كافی برای این حركات را نخواهید داشت.
• سعی كنید سر خود را بپوشانید. با استفاده از كت، بالش، پتو، كتاب ضخیم و یا با قرار دادن آرنج‌ها در طرفین سر و روی گوش‌ها و پوشاندن پشت گردن با كف دست‌ها این عمل را انجام دهید. مواظب سقوط گچ و آجر از سقف باشید.
• چنانچه در آشپرخانه و شوفاژخانه هستند، فوراً خارج شوید.
• از پنجره‏ها، درهای شیشه‎ای، آیینه‎ها و قفسه‎های بلند و كتابخانه سریعاً دور شوید.
• چنانچه در آپارتمان زندگی می‎كنید و در زمان وقوع زلزله در آسانسور هستید، فوراً تمام دكمه‎های آسانسور را فشار دهید و در اولین توقف از آن خارج شوید.
• چنانچه در پلكان هستید روی پله‎ها به طرف دیوار (نه به طرف نرده‎ها) نشسته و با آرنج و كف دست سر و صورت خود را بپوشانید.
• چنانچه در پاركینگ هستید سریعاً خارج شوید. وجود مواد سوختی اضافی، روغن موتور، گریس، ابزار تعمیر سنگین و ناپایدار خطر آفرین هستند.
• در حمام و دستشویی مواظب آیینه‎ها و كابینت‌ها باشید.
• تا پایان لرزش در وضعیت خود بمانید. سپس با در نظر گرفتن مسیر مناسب تخلیه و خطرات احتمالی در آن مسیر، ساختمان را ترك كنید تا دچار خطرات پس لرزه‎ها كه معمولاً مدت كوتاهی بعد از زلزله اصلی روی می‎دهند، نشوید.
موقع تخلیه به دیگر اعضای خانواده نیز كمك كنید
چنانچه خارج از خانه‌ی مسكونی هستید:

در حیاط خانه:

• همانجا بمانید.
• از ساختمان‌ها و دیوارها دور شوید و مواظب سقوط اجزای آن باشید.

در خیابان:

• از پیاده‌روها و ساختمان‌ها فاصله بگیرید.
• از تیرها و سیم‌های برق فاصله بگیرد.

در اتومبیل:

• اتومبیل را در كنار خیابان به دور از تیرها و سیم‌های برق، ساختمان‌ها و پل‌های سواره‎رو و پیاده‎رو متوقف كنید. همانجا بمانید تا زلزله تمام شود.
در فروشگاه، بانك،‌ اداره‌ی پست و غیره:
• چنانچه ساختمان یك طبقه و دارای فضای باز می‎باشد سریعاً از آن خارج شده و در صورت دور بودن از در خروجی، از قفسه‎ها، ویترین‎ها، درهای شیشه‎ای و غیره دور شوید.
• در كنار دیوار و با پوشاندن سرو صورت خود با آرنج‌ها و كف دست‌ها و یا كیف و كت خود پناه بگیرید.
• بعد از اتمام زلزله با دقت مسیر خروج را انتخاب كنید.
• مواظف سقوط تابلوهای بالای در فروشگاه‌ها باشید.

در سینما، تئاتر، استادیوم و غیره:

• به طرف درهای خروجی ندوید، در صندلی خود بمانید و سرو صورت خود را بپوشانید.

در اداره:

• فوراً به زیر میز خود بروید و تا پایان لرزش همانجا بمانید.
• فراموش نكنید كه باید قبلاً‌ كامپیوتر و ماشین تحریر را سر جای خود محكم كرده و قفسه‎های بایگانی را به دیوار وصل كرده باشید.
توجه كنید:
كلیه‌ی افراد خانواده را تشویق نمایید كه در عملیات تمرینی پناه‎گیری به‎طور مرتب شركت كنند تا مناطق امن خانه برای آنها مشخص گردد. حداقل سالی دو بار این عملیات را تمرین كنید. چنانچه كودك یا كودكانی در خانواده وجود دارند، بهتر است چگونگی این تمرینات را بازی‌گونه و شاد برگزار نمایید تا باعث ایجاد ترس و نگرانی در آنها نشوید.

تخلیه و كنترل محیط بعد از وقوع زلزله

با توجه به امكان وجود خطراتی مانند پس‌لرزه‎ها، احتمال سقوط مصالح ساختمانی، وقوع آتش‎سوزی‌ها، نشت گاز، شكستگی لوله‎های آب، اتصال سیم‌های برق و غیره، باید كاملاً با این خطرات آشنا بوده و چگونگی مقابله با آنها را بدانید. البته شرط اصلی برای این توانایی، حفظ خونسردی و آرامش است. فراموش نكنید كه شما به‎عنوان سرپرست خانواده، مسئول مواظبت از دیگر افراد به‎ویژه كودكان و یا احتمالاً افراد معلول و سالخوردگان می‎باشید. در چند روز اول وقوع زلزله باید بدون كمك دیگران قادر باشید خود و خانواده‎تان را اداره كرده و احتیاجات حیاتی و اساسی آنها را تا حد امكان تأمین نمایید. با این هدف سعی كنید آمادگی‌های لازم را كسب كنید.
• آماده‌ی پس لرزه‎های احتمالی باشید.
• چنانچه خودتان و یا افرادی از خانواده دچار جراحات شده‎اند،‌ سریعاً ولی با دقت به كمك‌های اولیه اقدام نمایید (پیشنهاد می‎شود كلیه‌ی افراد خانواده با استفاده از كتاب‌ها و جزوات مناسب و ترجیحاً شركت در كلاس‌های كمك‌های اولیه، با اصول و روش‌های آن و همچنین عملیات پیشرفته احیای قلبی- ریوی آشنا شوند).
• به هنگام تخلیه‌ی ساختمان، ضمن رعایت احتیاط در مورد خطرات احتمالی به‎وجود آمده بعد از زلزله‎های شدید، مانند سیم‌های پاره شده‌ی برق و اشیایی كه با این سیم‌ها در ارتباط هستند، كیف فوریت‌های تداركاتی را نیز با خود بردارید.
• بعد از پایان لرزش‌ها، با احتیاط كامل، ساختمان را جهت بررسی صدمات وارده به تجهیزات و تأسیسات، همچنین دیگر خطرات احتمالی مانند آتش‎سوزی، بازدید كنید.
• جهت بازدید تأسیسات ساختمان، فقط از چراغ قوه استفاده كنید و در صورت وارد شدن صدمه، آنها را قطع كرده یا ببندید. به هیچ وجه از كبریت یا فندك استفاده نكنید، مگر اینكه از عدم نشت گاز مطمئن شوید.
• از كفش‌های محكم، دستكش ضخیم و لباس مناسب فصل جهت تخلیه و یا بازدید از تأسیسات استفاده كنید. چون ممكن است شیشه‎ها شكسته و یا مصالح ساختمانی برروی زمین ریخته باشند و شما ناچار به جابجایی اشیاء باشید.
• تا زمانی كه از سلامت لوله‎های فاضلاب مطمئن نشده‎اید، سیفون توالت را نكشید و یا شیرهای آب را باز نكنید.
• در صورت نیاز جدی به كمك‌های دیگران، و عدم دسترسی شما به خارج از ساختمان در صورت خراب و مسدود شدن راههای خروجی، می‎توانید روی كاغذ با خط درشت كلمه «كمك» را نوشته و در مكانی كه در معرض دید است بگذارید و یا با تكان دادن تكه پارچه‎ای اعلام نیاز به كمك بنمایید.
• به دیدن همسایگان رفته و از حال و موقعیت آنها جویا شوید و در صورت نیاز، به آنها یاری برسانید.
• جهت جلوگیری از اشغال خطوط تلفنی كه مورد نیاز گروه‌های امداد و نجات و دیگر مسئولین خواهد بود، سعی كنید حتی‎الامكان از تلفن استفاده نكنید.
• بغیر از موارد فوریت‌ها، از وسیله‌ی نقلیه‌ی خود استفاده نكنید. جاده‏ها، خیابان‌ها و كوچه‎ها را جهت عملیات امداد و نجات باز بگذارید.
• مواظب ایمنی خانه‌ی خود از دستبرد سارقان باشید.
• رادیوی ترانزیستوری خود را روشن كرده و به دستورالعمل‌های ایمنی و یا امدادی كه از رادیو پخش می‎شود گوش فرا دهید. در زمان بحران‌ها، رادیو تنها وسیله ارتباطی خواهد بود.
• چنانچه زلزله در روزكاری و در ساعات كار مدارس و مهد كودك‌ها رخ داده است، جهت تحویل گرفتن كودكان خود به مركز آموزشی مراجعه كنید.
• از تجمع در مكان‌هایی كه باعث كندی عبور و مرور و همچنین عدم كمك‌رسانی و امداد به موقع و سریع خواهد شد، بپرهیزید.
بعد از رفع خطر و تصمیم به بازسازی و مراجعت به منزل با كمك دیگر افراد خانواده و حتی كودكان، با دادن مسئولیتهای آسان و كم خطر به آنها، محیط خانه و زندگی خود را تمیز و مرتب نموده و در مورد بازگشت به كار و زندگی عادی كوشا باشید.

اقدامات ضروری دیگر

• بهتر است خانه خود را بیمه‌ی زلزله نمایید تا در زمان وقوع زلزله‎های مخرب و صدمات وارده‌ی ناشی از آن، توان مالی بازسازی محل سكونتتان را داشته باشید.
• اشیای با ارزش و مدارك مهم را در مكانی مشخص و دور از خطر آتش‌سوزی و یا آب گرفتگی قرار دهید. به دیگر افراد خانواده نیز مكان مزبور را اطلاع دهید.
• كروكی مسیر مناسب تخلیه را كشیده و عملیات تخلیه را حداقل سالی دو بار با اعضای خانواده خود تمرین كنید، از باز بودن دائمی مسیر تخلیه مطئمن شوید و سعی كنید هیچ‌گونه وسایل اضافی در مسیر نباشد.
• ذخایر غذا و آب، داروها، تجهیزات كمك‌های اولیه و فوریت‌ها، احتیاجات ویژه‌ی كودكان و معلولین و سالخوردگان خانواده را كنترل كنید و در صورت لزوم، غذا، آب، دارو، باطری و كپسول آتش‎نشانی را با مواد تازه‎‎تر تجدید نمایید.
• مسئولیت هر یك از افراد خانواده را برای قبل و بعد از حادثه با هم تمرین نمایید.
• اعضای خانواده را از مكان نگهداری كیف‌های كمك‌های اولیه و تداركاتی آگاه كنید.
• با كودكان خود راجع به احتمال وقوع زلزله صحبت كنید و به آنها راهنمایی‌های لازم را در مورد چگونگی برخورد با این پدیده در محیط مدرسه، خانه و یا خیابان بدهید.
تجربیاتتان را با همسایگان خود نیز در میان بگذارید.

منبع :

پایگاه اینترنتی امدادگران ایران
www.javanesalem.ir
http://www.pezeshk.us/