تحلیل سیاسی سند ۲۰۳۰

در آذر سال ۹۵ بود که سندی با عنوان سند ملی آموزش ۲۰۳۰ در ایران با حضور وزرای آموزش و پرورش و علوم رونمایی شد، طبق اعلام رسانه ها، این سند وضعیت آموزش در ایران بین سال های ۲۰۱۶ تا ۲۰۳۰ را ترسیم می کند، اما انتشار پیش نویسی از محتویات آن، موجب شد که در ماه های اخیر با موضع گیری نخبگان و مسئولین و نظرات مثبت و منفی متعدد کارشناسان نسبت به آن مواجه شده و به یک مسئله ی مهم برای افکار عمومی تبدیل شود، چنان که مقام معظم رهبری در دیدار خود با اساتید دانشگاه در ماه رمضان، فرمودند که سند ۲۰۳۰ نیاز به تبیین از سوی جامعه ی نخبگان دارد. اگر چه این سند از ابعاد گوناگون فرهنگی، حقوقی، امنیتی، سیاسی و… قابل تبیین و تحلیل است، اما در مقاله ی پیش رو تبیین و تحلیل سند ۲۰۳۰ صرفاً با تمرکز بر بُعد سیاست داخلی مد نظر می باشد.

شناسایی مسائل مختلف ۲۰۳۰ از بُعد سیاسی

سند چهارچوب عمل جهانی ۲۰۳۰ به وسیله دولت های عضو سازمان یونسکو در ۴ نوامبر ۲۰۱۵ تصویب شد، این سند دارای ۱۷ هدف اصلی و ۱۶۹ هدف فرعی می باشد، که به وسیله گروه ملی یونسکو در ایران، در آذر ماه ۱۳۹۵ با عنوان سند «چارچوب عمل ملی آموزش ۲۰۳۰ جمهوری اسلامی ایران» رونمایی شد. اگر چه این سند آموزشی است، اما برخی از اهداف آن قابلیت تبیین و تحلیل سیاسی دارد، مانند نفی خشونت در بند چهارم که می تواند به معنای کنار گذاشتن آموزه های جهاد و شهادت، آموزش های نظامی، حذف بسیج دانش-آموزی و دانشجویی، دور نگه داشتن مدارس از خشونت، تسلیم شدن در برابر گروه های غیرقانونی و پیروان فرقه ضاله و انحرافی مانند بهائیت باشد، پذیرش برابری جنسیتی در بند پنجم به معنای تخریب و تضعیف ارزش های اسلامی و یا حذف برخی از آموزه ها و قوانین اسلامی، رعایت حقوق بشر در بند چهارم به افزایش تحریم های اقتصادی به بهانه حقوق بشری، همکاری بین المللی برای تربیت معلم در بند چهارم منجر به نفوذ در بخش آموزش و پرورش کشور و نفی استقلال کشور و همچنین گنجاندن ارزش های لیبرالستی و سکولاریستی در نظام تعلیم و تربیت که زمینه ساز نفوذ، گردآوری آمار و اطلاعات معتبر از کشور، زمینه ساز جاسوسی و خصوصی سازی مدارس زمینه ساز کوتاه کردن دولت از سیاست گذاری در امور آموزشی باشد.
وجود چنین مواردی در سند ۲۰۳۰ موجب تحت تاثیر قرار گرفتن سیاست های داخلی و به وجود آمدن مسائل سیاسی گوناگونی در کشور شد، کشمکش سیاسی بین دو جناح سیاسی داخل کشور، موضع گیری و انتقاد رهبری از پذیرش این سند، تلاش دولت و موافقان این سند برای دفاع از آن، موضع گیری اعضای شورایعالی انقلاب فرهنگی، موضع گیری برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی، عدم انطباق با سیاست های داخلی کشور از جمله مسائل سیاسی به وجود آمده می باشد.

مسائل سیاسی سند ۲۰۳۰ و جمهوری اسلامی ایران

در ماه های اخیر اگر به محافل سیاسی مراجعه کنیم، شاهد مباحث داغ و اظهار نظرهای ضد و نقیضی پیرامون امضا یک سند بین المللی یعنی سند ۲۰۳۰ هستیم، چرا که هر یک از جریان های فکری و سیاسی کشور، سعی در اثبات درستی نظر خود از محتوای سند ۲۰۳۰ دارند. برخی از مسائل سیاسی سند ۲۰۳۰ عبارتند از:

کشمکش سیاسی به جای بررسی کارشناسانه

قابلیت تحلیل و تبیین سیاسی برخی از بندها و مفاهیم بکار رفته در این سند موجب شد که گروه های سیاسی مختلف به ویژه دو جریان سیاسی اصلی کشور از این سند برای کسب پیروزی در انتخابات و فشار آوردن به جناح مقابل استفاده کنند، حتی مخالفت‌های انجام شده در جریان انتخابات ریاست جمهوری بدون توجه به محتوای این سند و در ابعاد گسترده با اهداف سیاسی-انتخاباتی مطرح شد و برخی گروه ها از نارسایی های سند ۲۰۳۰ سازمان ملل استفاده کرده و به جدال درونیِ تضعیف کننده علیه رقبای سیاسی خود روی آوردند.

موضع گیری و انتقاد رهبری از سند ۲۰۳۰

تلاش برای اجرای بی سرو صدای سند ۲۰۳۰ موجب شد که رهبر معظم انقلاب در دیدار با فرهنگیان کشور نسبت به آن واکنش نشان دهند. وقتی هشدارها در جلسات مرتبط و تذکرات غیر‌علنی به ویژه تذکرات رهبر معظم انقلاب مبنی بر لزوم توقف اجرای سند فایده‌ای نداشت، معظم‌له در روز معلم و دیدار با معلمان، به صورت علنی درباره سند ۲۰۳۰ موضع گرفتند به ویژه که سیره عملی رهبر انقلاب در مواجهه با اشکالات مسئولان عالی کشور، ابتدا بیان تذکرات خصوصی و در صورت بی‌فایده بودن، بیان تذکرات علنی است.

موضع گیری اعضا شورای عالی انقلاب فرهنگی و برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی

چند روز بیشتر از رونمایی این سند نگذشته بود که اعضای شورایعالی انقلاب فرهنگی و شماری از نمایندگان مجلس با دیدن پیش نویس منتشر شده از آن احساس خطر کردند و بخش هایی از آن را حتی مغایر با قانون اساسی دانستند.
اما سهل انگاری و غفلت برخی مسئولان باعث شد رهبر انقلاب بار دیگر شخصا مستقیم و فوری هشدار بدهند و گلایه کنند. پس از گلایه رهبری، محمدحسن کچوئیان، مخالفت خود را با این سند به علت داشتن ماهیت سکولار اعلام کرد، عباس مخبر دزفولی ایراد اساسی این سند را سکولار بودن آن اعلام کرد. رحیم پور ازغدی به علت عدم تصویب این سند در مجلس و نگاه لیبرال و نئولیبرال این سند نسبت به آموزش از آن انتقاد کرد. و برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی هم با توجه به تصویب این طرح بدون طی مراحل قانونی، آن را بی اعتبار دانستند.

موضع گیری مسئولین سیاسی در ارتباط با سند ۲۰۳۰

حسن روحانی رئیس جمهور کشورمان با انتشار متنی در صفحه اینستاگرام خود، با عنوان «دروغ های بزرگ درباره سند ۲۰۳۰»، اعلام کرد که سند ۲۰۳۰ الزامی برای ایران ندارد و ایران این سند را امضاء نکرده است و حتی برای خود حق تحفظ هم قائل است، همچنین وی اعلام کرد که دولت این سند را محرمانه تصویب نکرده و ارگان های مختلف کشور از جریان تصویب این سند آگاهی داشته اند با این حال، دولت اصراری بر اجرای آن ندارد. نوبخت سخنگوی دولت هم در نشست خبری اعلام کرد که سند ۲۰۳۰ هیچ گونه الزامی برای ایران ندارد و ایران اجرای آن را متوقف کرده است، نجفی وزیر آموزش و پرورش پیشین و مشاور رئیس جمهور هم اعلام کرد که در اهداف سند ۲۰۳۰ تاکید بر حاکمیت و اولویت ها و ظرفیت های ملی، تمامیت و استقلال ارضی کشور و عدم تعارض با ویژگی های هر کشوری لحاظ شده است.
علی‌رغم نظر مسئولان سیاسی، باید گفت در سند ۲۰۳۰ بیش از ۱۶۷ بار عنوان «تعهد و ضمانت دولت‌ها» قید و در تمام این موارد تاکید شده است «دولت‌ها و کشورها متعهد می‌شوند و ضمانت می‌کنند». برای نمونه در اولین ماده آن، آمده است که ما روسای دولت ها و کشورها و نمایندگان عالی رتبه «گردهم آمده ایم»، یعنی توافق کرده ایم که نشان دهنده الزامی بودن آن است. از طرف دیگر وقتی معاهده ای الزام آور است حق تحفظ دارد، سندی که تعهدآور نباشد، دیگر نیازی به حق تحفظ گرفتن نیست. حق تحفظ گرفتن خود دلیل دیگری بر الزام‌آور بودن اصل سند می باشد

پیش برد پروژه نفوذ و تغییر

امروزه یکی از راه های نفوذ سیاسی در کشورهای مختلف استفاده از قوانین مصوب سازمان های بین المللی می باشد، در حقیقت با اجرای مفاد سند ۲۰۳۰، نظام فکری لیبرالیستی غربی در ذهن فرزندان این سرزمین پایدار خواهد شد نه مبانی فکری دینی اسلامی. چراکه این سند در راستای هدف کلی کشورهای سلطه ‌طلب برای افزایش سلطه سیاسی خود بر کشورهای جهان طراحی‌شده، برنامه‌ای که غرب با جهانی سازی گسترده خود در تمام زمینه‌ها دنبال می‌کند و آن را در قالب تفاهم ‌نامه‌ها و اسناد بین‌المللی بروشورهای جهان تحمیل می‌نماید و آن‌ها را ملزم به اجرای آن می‌نماید.

نقض استقلال و حاکمیت کشور

برخی از مفاد سند ۲۰۳۰ به نحوی بحث استقلال کشور را تحت شعاع قرار می‌دهد، در همین راستا رهبر معظم انقلاب طی دو سخنرانی، مخالفت خود را با سند ۲۰۳۰ اعلام کرده و در بیانات اخیرشان در دیدار با دانشجویان از زاویه «نقض استقلال» کشور به این موضوع پرداخته و فرمودند: «من حرفم این است که نظام آموزشی کشور نباید بیرون کشور نوشته شود … اینجا ایران است، اینجا جمهوری اسلامی است. نظام آموزشی ما را چهار نفر بنشینند در یونسکو بنویسند! چرا؟ این همان مسئله‌ استقلال است.» در این باره گفتنی است که طبق اصل ۱۵۳ قانون اساسی هر گونه قراردادی که موجب سلطه بیگانه بر کشور شود ممنوع است، در حالی که حذف مفاهیم قرآنی به بهانه نفی خشونت، آموزش های جنسی و تربیت شهروند جهانی مصادیقی گویا از قراردادهایی است که موجب سلطه بیگانگان بر کشور می شود و نقض استقلال سیاسی کشور را به همراه دارد. علاوه بر این، سند ۲۰۳۰ موجب شد که دولت مخالفان خود را به بی اطلاعی از محتوای سند و تلاش برای تهمت زدن و تخریب کردن متهم نماید و اعلام کند که این سند پیشینه ای قبل از دولت فعلی دارد و در زمان دولت های قبلی هم سند ۲۰۳۰ مطرح بوده است و چون بحث تصویب محرمانه این سند مطرح بود دولت سعی کرد با فرستادن تصویب‌نامه مورخ ۲۵ شهریور ۹۵ رهبری و سایر ارگان ها را در جریان تصویب این سند قرار دهد.
اما با بررسی این تصویب نامه، می توان دریافت، آنچه در مورد سند ۲۰۳۰ برای رهبری و سایر ارگان ها، آن هم استحضاراً و صرفاً جهت اطلاع ارسال شده، مصوبه هیئت وزیران مبنی بر تشکیل کارگروه ملی آموزش ۲۰۳۰ پس از امضای این سند بوده که همانند سایر مصوبات هیات محترم وزیران در روزنامه رسمی منتشر و به دستگاههای ذی‌ربط ابلاغ شده است و در آن هیچ اثری از محتوا و جزئیات بیانیه «چارچوب اقدام برای آموزش» موسوم به سند ۲۰۳۰ به چشم نمی خورد.

تحلیل سیاسی سند ۲۰۳۰

با رونمایی بی سر و صدای سند ۲۰۳۰، موجی از نظریات موافق و مخالف در این باره مطرح شد، موافقان این سند به دفاع از آن پرداختند و دلایلی مبنی بر اینکه سند ۲۰۳۰ مخفیانه تصویب نشد، الزامی بر رعایت آن وجود ندارد و ایران در این سند از حق تفحظ برخوردار است را مطرح کردند، در مقابل مخالفان این سند، آن را مغایرت با قانون اساسی، ارزش های اسلامی و استقلال و حاکمیت ملی کشور دانستند، این مساله موجب شد که سند ۲۰۳۰ به یکی از موضوعات اساسی در جریان رقابت های انتخاباتی تبدیل شد و در نهایت با درایت و هوشیاری مقام معظم رهبری اجرای سند ۲۰۳۰ متوقف شد. چرا که این سند، از لحاظ سیاسی، موجب می شود که:
– استقلال سیاسی کشور نقض شود و برای نظام آموزش ایران از بیرون برنامه و راهبرد ارائه شود.
– ماهیت لیبرالیستی و سکولاریستی این سند، موجب ترتیب دانش آموزانی با تفکرات غربی و سکولاریستی می شود که تهی از ارزش های اسلامی ایران خواهند شد و زمینه نفوذ سیاسی کشورهای سلطه گر را فراهم خواهند کرد.
– با خصوصی شدن مدارس که در این سند مورد تاکید است، عملا و به تدریج، دخالت دولت در سیاست-گذاری و امور اجرایی مدارس به حداقل خواهد رسید و دیری نخواهد پائید که همه چیز مدارس از دست دولت خارج خواهد شد. بنابر‌این تغییر دولت‌ها هیچ تاثیری در اجرای برنامه‌هایی که در مدارس اجرا می‌شود نخواهد داشت.
– دادن تعهدات بین‌المللى بدون تصویب در مراکز تصمیم‌گیرى و قانونگذارى کشور، خود زمینه‌ساز فشارهاى بین‌المللى و تصویب قطعنامه‌هاى سازمان ملل علیه ملت ایران به‌بهانه‌هاى حقوق بشرى در آینده می شود.

نتیجه گیری

به طور کلی می توان گفت که سند ۲۰۳۰ یونسکو اگر چه به عنوان سند آموزشی مطرح است، ولی دارای ابعاد سیاسی گوناگونی می باشد، وجود همین ابعاد سیاسی در این سند، سیاست های داخلی ایران را تحت الشعاع خود قرار داد و ما شاهد به وجود آمد مسائل سیاسی مختلف مانند نقض حاکمیت سیاسی کشور، نفوذ و سلطه کشورهای بیگانه، افزایش تحریم ها به بهانه های حقوق بشری، کشمکش سیاسی در بین جریان های سیاسی کشور، مخالفت رهبری با اجرای این سند، مخالفت اعضای شورایعالی انقلاب فرهنگی و برخی از نمایندگان مجلس و … می باشیم که با توجه به وجود چنین مسائلی پیرامون این سند، در نهایت نمی توان آنرا به صورت یک فرصت نگریست بلکه یک تهدید است.

پي‌نوشت‌:

* دانشجوی کارشناسی ارشد علوم سیاسی

منابع تحقيق: 
۱- بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با اساتید دانشگاه، ۳۱/۰۳/۹۶، قابل بازیابی در:
http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=36930
۲- سیدمحمدعلی شریعت، «مجموعه سوالات پیرامون ۲۰۳۰»، اندیشکده تبیین، ۱۳۹۶، قابل بازیابی در:
http://www.tabyincenter.ir/19675
۳- «سند ۲۰۳۰ اقدامی دواطلبانه برای تسلط بیگانگان بر کشور/وقتی قطار واردات دولت به نظام آموزشی می‌رسد»، زنان کویر، ۱۳۹۶، قابل بازیابی در:
http://zananekavir.ir/gozaresh/32823
۴-قدرت الله رشیدی‌پور، «ابهامات برنامه ۲۰۳۰ چیست؟/ آیا یونسکو به دنبال صلح جهانی است»، پایگاه خبری فرهنگ انقلاب اسلامی، ۱۳۹۵، قابل بازیابی در:
http://www.farhangnews.ir/content/245665
۵- امین شهناز، «عبرت سند ۲۰۳۰، گزاره تمدن‌ساز»، خبرگزاری فارس، ۱۳۹۶، قابل بازیابی در:
http://razavi.farsnews.com/news/13960311001092
۶- بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با معلمان و فرهنگیان، ۱۷/۰۲/۹۶، قابل بازیابی در:
http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=36431
۷- حمیدرسایی، «دولت درباره سند ۲۰۳۰ تمامی مجاری قانونی را دور زد!(خبر ویژه)»، کیهان، ۱۳۹۶، قابل دسترسی در:
http://kayhan.ir/fa/news/106121
۸- مریم یوشی‌زاده، «نفوذ نرم با سند ۲۰۳۰»، روزنامه جام جم، ۱۳۹۶، قابل دسترسی در:
http://www.magiran.com/npview.asp?ID=3555499&ref=Author
۹- «سند ۲۰۳۰ یونسکو چیست؟»، شبکه خبر، ۱۳۹۶، قابل بازیابی در:
http://www.irinn.ir/fa/news/497484
۱۰- «دروغ‌های بزرگ سند ۲۰۳۰»، تابناک، ۱۳۹۶، قابل بازیابی در:
http://www.tabnak.ir/fa/news/701194
۱۱- «سخنگوی دولت: سند ٢٠٣٠ برای هیچ کشوری الزام آور نیست/پیگیری سند متوقف شد»، خبرگزاری ایرنا، ۱۳۹۶، قابل بازیابی در:
http://www.irna.ir/fa/News/82531690
۱۲- «نجفی: استفاده از نسخه جعلی سند ۲۰۳۰ اوج بی‌اخلاقی مخالفان دولت»، پایگاه خبری تحلیلی انتخاب، ۱۳۹۶، قابل بازیابی در:
http://www.entekhab.ir/fa/news/347860 نجفی: استفاده از نسخه جعلی سند ۲۰۳۰ اوج بی اخلاقی مخالفان دولت نجفی:
۱۳ – محمدحسین، محترم، «تعهدات و تناقضات دولت در سند ۲۰۳۰»، کیهان، قابل بازیابی در:
http://kayhan.ir/fa/news/106025
۱۴ – انجمن محققان و مدرسان روحانی اصفهان، «نقد و بررسی سند ۲۰۳۰»، ۱۳۹۶، قابل بازیابی در:
http://ammre.ir/wp-content/uploads/2017/052030.pdf
۱۵- «دولت الزام‌آور بودن سند ۲۰۳۰ را قبول دارد»، خبرگزاری بسیج، ۱۳۹۶، قابل بازیابی در:
http://basijnews.ir/fa/news/8878554
۱۶- محسن کاشانی، «۲۰۳۰؛ سندی برای نفوذ آرام و پایدار»، سایت انقلاب اسلامی، ۱۳۹۶، قابل بازیابی در:
http://razavi.aqr.ir/portal/home/?news/597975/598075/1226811 –
۱۷- بیانات در دیدار جمعی از دانشجویان، ۱۷/۰۳/۹۶، قابل بازیابی در:
http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=36775
۱۸ – محمدحسن قدیری ابیانه، «مغایرت سند ۲۰۳۰ با استقلال کشور»، قابل بازیابی در:
http://www.hemayatonline.ir/detail/News/17611
۱۹- – «قوه‌قضائیه هیچ اطلاعی از جزئیات سند ۲۰۳۰ نداشت/دولت به دنبال شریک جرم نباشد»، ۱۳۹۶، قابل بازیابی در:
http://tabeshekosar.ir/vdcbafbs.rhbsspiuur.html
۲۰ – «چگونه فرهنگ لیبرال غربى را در ذهن کودکان ما تزریق مى‌کنند؟!» تسنیم نیوز، ۱۳۹۵، قابل بازیابی در:
https://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/12/28/1359955
منبع مقاله : اندیشکده تبیین