اعتماد به نفس یعنی باور نمودن خود و تکیه بر استعدادها و توانایی‌های خویش و پر واضح است که عدم اعتماد به نفس آن است که انسان با آن که دارای ارزش‌ها و لیاقت‌های خاص خود است ولی خود را ناتوان و ناچیز می‌پندارد و ازهمین روی به خود جرات اقدام به کار را نمی‌دهد چه ارزش و لیاقت‌های خود را باور ندارد و گاه در مقایسه با دیگران،آنها را چنان بزرگ و دارای هیبت تصور می‌کند و چنان در ذهن و خیال خود بزرگ جلوه می‌دهد که گویی خودش رابرابر آنان چون موری در درگاه سلیمان می‌بیند و یا ذره‌ای در برابر خورشید می‌پندارد همین امر باعث می‌شود وقتی در برابر آن‌ها قرار گرفت دست و پای خود را گم کند.
علت عدم اعتماد به نفس امور متعدد می‌تواند باشد که در این جا به فراخور اوضاع شخصی شما به چند مورد آن اشاره می‌کنیم:
۱) گاهی علت عدم اعتماد به نفس، عدم تسلط بر کار و عمل مورد نظر است و چون بر آن عمل تسلط ندارد لذا دچار تزلزلی و دست و پاچگی می‌شود. پر واضح است که در این صورت باید برای از بین بردن عدم اعتماد به نفس مهارت لازم را به کف آورید.
۲) در برخی مواقع علت عدم اعتماد به نفس، ناشی از عدم ارتباط با اجتماع است یعنی کمتر در اجتماع با کسی روبرو شده و کمتر رفت و آمد داشته است.
۳) شاید عدم اعتماد به نفس ترس از استهزاء دیگران و بدگویی و سخنان بی مورد آنها باشد.
۴) خود کم بینی و بزرگ بینی دیگران نیز دو علت اساسی دیگر از علل عدم اعتماد به نفس است به هر حال علت آن هر چه باشد راه علاج آن به ترتیب زیر می‌باشد:
▪ باید نقاط ضعف و قوت خود را بشناسید و به واقعیت وضعیت خود آگاهی پیدا کنید و آن را باور داشته باشید.
▪ هیچ گاه خود را ضعیف و ناتوان و حقیر نشمارید و الفاظی که چنین مفاهیمی‌ را القاء می‌کند بر زبان خود جاری نسازید.
▪ با افرادی که برای شما ارزش قایلند و هویت شخصی شما را باور دارند بیشتر حشر و نشر داشته باشید و برعکس از افرادی که در هر فرصتی شما را تحقیر می‌کنند و به شما اجازه عرض وجود را نمی دهند، دوری کنید و هرگزدر این موقعیت‌ها وارد نشوید.
▪ برای دیگران در حد و تراز خودشان مقام و پایگاه قایل شوید تا آنها را انسان‌های فوق العاده و برترمپندارید.
▪ بر اعمالی که در صدد انجام آن هستید مانند صحبت در جمع، سخنرانی، گفت‌وگوی جمعی و... تسلط علمی‌کافی داشته باشید و یا این تسلط را به دست آورید.
▪ سعی کنید بیشتر در اجتماعات حاضر شوید و حضور فعال داشته باشید با آنها صمیمی‌شده و مشارکت اجتماعی خود را افزایش دهید مثلاً درس سیمناری ارایه کنید ـ در کلاس سؤال خود را مطرح کنید البته از رفتارهای کوچک کار خود را شروع کنید و قبلاً آمادگی لازم را به دست آورید.
▪ به استهزای و ریشخند دیگران اصلاً توجه نکنید و مسیر از پیش ترسیم شده را دنبال کنید.
▪ با تمرین فعالیت‌های جمعی و فردی حالت طبیعی خود را حفظ و تقویت کنید.

تقویت اراده:

خوب است در ابتدا تصویری روشن از افراد با اراده ارایه کنیم:
فرد با اراده کسی است که وقتی در مورد کاری به خوبی تأمل می‌کند، تصمیم به انجام آن می‌گیرد و با فعالیت وثبات قدم آن را به اجرا در می آورد. پس پا فشاری بر یک تصمیم غلط یا داشتن میلی قهرمانانه ثبات قدم نخواهد بود. در برابر فردی که دارای اراده ضعیف است با کمترین مشکلی از انجام کار دلسرد شده و کوشش جهت تحقق آن رامتوقف می‌کند فرد با اراده آن چه را که با تأملی خواسته است با کوشش و ثبات قدم در پی تحقق آن بر می آید. برای تقویت اراده مراحل زیر را باید دنبال نمود:

۱) ارزیابی:

در این مرحله برای مدت یک هفته و هر روز برای چند دقیقه اعمال و رفتار خود را به بوته امتحان وسنجش درآورید و بررسی کنید که اعمال شما چقدر به دنبال اراده شما انجام پذیرفته‌اند آیا بعد از اراده و پیگیری ثبات قدم داشته‌اید یا احساسات آنی و گذرا و یا محرکهای خارجی شما را متوقف ساخته‌اند؟ در ضمن معین کنیدچند در صد از اعمال شما به صورت عادی و بدون اراده و نیت قبلی انجام گرفته‌اند، در این مرحله به دست می آوریدکه چند درصد اعمال شما محصول تصمیم و ارده‌تان است و چند درصد دچار نارسایی اراده شده‌اید در این جامتوجه خواهید شد که آن دسته از اعمالی که بعد از اراده انجام پذیرفته‌اند بازده خیلی بیشتری داشته‌اند.

۲) تلقین:

ابتدا باید تلقین‌های منفی را به تدریج از ذهن و فضای خود دور سازید مثلاً هرگز این مفاهیم و عبارت رابه ذهن نیاورید من همیشه کارها را ناتمام رها می‌کنم یا هر حادثه کوچکی اراده مرا متزلزل میسازد یا من حوصله انجام این کارها را ندارم یا من از این کار خسته شدم یا این کار بی فایده است یا این کار اثری ندارد و... بلکه درعوض کلماتی که اراده شما را تقویت می‌کنند بر زبان آورید مانند من این کار را به هر قیمتی باید انجام دهم یا هیچ چیزی مانع کار من نمی‌شود یا رسیدن به اراده قوی برای من آسان است.

۳) برنامه‌ریزی:

برای اعمال خود طی ۲۴ ساعت برنامه‌ریزی کنید و تعدادی از کارهای مستلزم جهد و جد و ارادی خود را معین کنید خود را ملزم سازید این کارها را انجام دهید. البته این کارها نباید خارج توان بالفعل شما و اغراق ‌آمیز باشند. سپس به هر قیمتی برنامه طراحی شده را به اجرا درآورید و هیچ چیزی نباید مانع کار شما شود بعد از یکی دوروز تعداد کارهای ارادی و میزان صعوبت آنها را به تدریج افزایش دهید.

۴) محاسبه اعمال روزانه:

محاسبه هر شب اعمال ارادی موفق و موارد ضعف خود را یادداشت کنید نسبت به موارد موفق شکرگزار باشیدو در صدد رفع ضعف‌ها برآیید توجه دارید که تمام توان ما انسانها هدیه الهی است. لذا در برابر موانع از خدا استعانت بجویید و باید اراده ما در راستای اراده خداوند باشد یعنی نباید اعمال ناپسند و مورد تنفر خداوند را اراده کنیم درراستای تقویت اراده اعمال زیر را انجام دهید:
▪ روزه‌داری هر چند روزه اخلاقی باشد (کم خوردن و فاصله بین وعده‌ها را زیاد کردن)
▪ مداومت بر عمل خلاف تمایل نفسانی.
▪ پرهیز از پرخوابی، پرخوری و پر صحبت کردن، بیکاری، تنبلی و هر آن چه اراده را سست می‌کند.
▪ اشتغال به فعالیت‌های سخت و دشوار
▪ هر عملی را به محض خطور به ذهن انجام دهید و به لحظه بعد حواله ندهید.
▪ ورزشهای روح افزا مانند شنا، کوه نوردی، بیابانگردی و.. .
▪ بپا داشتن نماز در اوّل وقت.
▪ دوری از دل مشغولی به کارهای روزمره و عبث و بیهوده و پرهیز از روزمرگی در کارها.
▪ تلاوت در قرآن و تدبر در معانی آن.
▪ مجالست با افراد صاحب ذوق و هنر و دارای پیشرفت و ترقی.
▪ خواندن کتب زندگی نامه بزرگان علم و دانش و عبرت از زندگی آنها.
منبع: بانک مقالات فارسی
/س