معرفی بلوط و خواص درمانی آن

درختی است جنگلی و بیش از 200 گونه دارد که شکل ظاهری آنها برحسب گونه‌ی درخت تفاوت دارد. برخی به صورت درختان عظیم الجثه و بعضی دارای ارتفاع کم و حتی به صورت درختچه می‌مانند و بیشتر در نواحی معتدل سراسر کشورها انتشار دارند. در اینجا به نام علمی و مشخصات مربوط به یک گونه از آنها که میوه‌ی درخت (بلوط) مصرف خوراکی داشته و در طب سنتی نیز کاربرد دارد اشاره شده است.

نام علمی:

Quercus robur، نام فرانسه درخت Chene، نام فرانسه میوه (بلوط) Gland و نام انگلیسی درخت Oak tree می‌باشد. نام‌های دیگر میوه به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، بلوط، بالوط، ثمرالفواد، بلّوط، عفصیج و سندیان نامیده شده است.

تیره گیاه:

بلوط Fagaceae

نوع گیاه:

درخت

مشخصات ظاهری:

درختی است با طول عمر زیاد به ارتفاع حدود 20 متر گاهی موارد بیشتر، ساقه و شاخه‌های آن ضخیم و طویل و برگ‌های آن سبز رنگ، متناوب، ساده، چرمی شکل و دندانه‌دار می‌باشند. جوشانده‌ی آن در استعمال خارجی برطرف کننده اگزما و التیام‌بخش زخم‌های سطحی (زرد زخم) و برای ناراحتی‌های پوستی (سرخی و التهاب در چین‌های پوست کنج ران و زیر بغل که بر اثر سایش به همدیگر به وجود می‌آید)، گل‌های نر آن شاتون‌های باریکی به وجود می‌آورند که حالت آویخته بر روی درخت دارند ولی گل‌های ماده آن منفرد و یا به صورت شاتون‌های کوتاه و معمولاً کروی و کم گل می‌باشند. میوه‌اش استوانه‌ای به ابعاد خرمای نارس و کمی دراز و در یک پیاله قرار گرفته است و محتوای میوه مغز سفید رنگ مایل به زرد است و پوست خارجی میوه‌ی رسیده و خشک شده زردِ مایل به قهوه‌ای می‌باشد.

طبیعت بلوط:

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن سرد و خشک است.

رویش جغرافیایی:

اغلب به صورت خودرو در نواحی معتدل و جنگلی کشورهای اروپایی و در ایران بیشتر در استان‌های کردستان، آذربایجان شرقی و غربی و فارس انتشار دارد.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در برگ، پوست و میوه بلوط:

مقدار قابل ملاحظه‌ای تانن، ماده چرب، پروتئین، قند و نشاسته در آنها تشخیص داده شده است.  

بخش مورد استفاده:

مغز آردی میوه. در ضمن پوست بلوط، برگ و گال درخت نیز خواص دارویی دارند.

نحوه مصرف:

معمولاً مغز میوه را به صورت پودر و به روش‌های مختلف دیگری استفاده می‌کنند.

خواص درمانی مغز بلوط:

مغذی و دیر هضم، التیام‌بخش زخم‌های روده و برطرف کننده ناراحتی‌های معده، برطرف کننده سوزش مجاری ادراری و قطره قطره ادرار کردن، بسیار قابض و بندآورنده خونریزی، بادشکن و تقویت کننده عمومی بدن، مقوی قوای جنسی و بندآورنده اسهال‌های مزمن می‌باشند. در ضمن برای بواسیر، نرمی استخوان‌ها، کم خونی و دردهای عمومی بدن نیز مفید است.

خواص درمانی پوست بلوط:

جوشانده‌ی آن در استعمال خارجی برطرف کننده اگزما و التیام‌بخش زخم‌های سطحی (زرد زخم) و برای ناراحتی‌های پوستی (سرخی و التهاب در چین‌های پوست کنج ران و زیر بغل که بر اثر سایش به همدیگر به وجود می‌آید)، بواسیر، ترک مقعد و ناراحتی‌های زنانگی نیز مفید می‌باشد و به صورت غرغره برای گلودرد و التهابات لوزه‌ها مؤثر است.

تذکر:

زیاده‌روی در مصرف بلوط مولد سودا و موجب انسداد مجاری عروقی می‌شود.
منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.