سينوزيت و راههای مقابله با آن

سينوزيت نام آشنايي است. هرچند کاربرد نامناسب و نادرست اين واژه کم نيست و بسياري از علائم و نشانه ها به طور اشتباه به سينوزيت نسبت داده مي شود، بايد گفت اين بيماري بسيار شايع است و در اکثر بيماراني که از گرفتگي بيني، ترشح پشت حلق و احساس درد يا پري در سر و صورت شکايت دارند، ردپايي از آن را مي توان يافت. واقعيت اين است که سينوزيت از آنچه اکثر مردم يا حتي پزشکان تصور مي کنند، هم شايع تر است.

سينوزيت چيست?

از آنجا که پوشش داخلي بيني (که مخاط بيني ناميده مي شود) در امتداد و متصل به پوشش داخلي سينوس هاي اطراف بيني است، هر پديده يي که مخاط بيني را درگير کند، به صورت بالقوه امکان درگير کردن سينوس هاي اطراف بيني را نيز دارد. بنابراين هر حمله سرماخوردگي ويروسي که با علائم مربوط به بيني نظير آبريزش بيني و عطسه تظاهر پيدا مي کند، در واقع در همان زمان با مبتلا کردن پوشش سينوس ها باعث سينوزيت هم شده است. در بسياري از موارد، اين نوع سينوزيت حاد همراه با ساير علائم سرماخوردگي ظرف چند روز به تدريج تخفيف يافته و از بين مي رود. ولي گاهي اوقات، التهاب ويروسي بيني و سينوس ها، منجر به فراهم آمدن زمينه يي براي رشد و تکثير باکتري ها در فضاي سينوس ها مي شود. در اين موارد است که سينوزيت حاد چرکي رخ مي دهد.
سينوزيت حاد ممکن است به صورت خودبه خود يا با تجويز داروي آنتي بيوتيکي مناسب بهبود يابد و اثري از آن باقي نماند. در عين حال در گروهي از بيماران، سينوزيت به سادگي برطرف نشده و باقي مي ماند که در اين صورت ممکن است به سينوزيت مزمن تبديل شود.
عوامل متعددي وجود دارند که مي توانند مانع بهبود سينوزيت حاد شده و پيشرفت آن به سمت سينوزيت مزمن را باعث شوند. مهم ترين اين عوامل، اختلالات ساختاري بيني و سينوس ها است. در حالت عادي، سينوس ها از طريق منافذ بسيار باريکي با فضاي داخل بيني در ارتباط هستند. از طريق همين منافذ است که ترشحات داخل سينوس ها به داخل فضاي بيني تخليه شده و هوا از بيني به داخل سينوس ها هدايت مي شود. در صورتي که به علت اختلالات ساختاري بيني اين منافذ بسته يا تنگ تر از حالت عادي باشند، متعاقب بروز سينوزيت حاد، ترشحات داخل سينوس به درستي تخليه نمي شود و هوا نيز به داخل آنها راه نمي يابد. به اين ترتيب عفونت در سينوس باقي مي ماند و مزمن مي شود. انحراف تيغه مياني بيني و وجود سينوس ها و فضاهاي هوايي اضافي يا بزرگ تر از حد معمول، از عوامل شايعي هستند که مي توانند منجر به تنگ شدن منافذ سينوس ها شوند.
در گروهي از بيماران، حتي در صورتي که اختلال ساختاري وجود نداشته باشد هم سينوزيت مزمن ايجاد مي شود. در اين افراد معمولاً اختلال اوليه در پوشش يا مخاط داخل بيني و سينوس ها است و بروز سينوزيت مزمن ارتباطي با عفونت هاي قبلي بيني و سينوس ها ندارد. هر عاملي که منجر به اختلال در تخليه ترشحات يا بروز التهاب غيرمعمول در مخاط بيني و سينوس ها شود، مي تواند علتي براي ايجاد سينوزيت مزمن باشد. مخاط بيني و سينوس ها داراي سلول هايي است که در سطح خود داراي زوائد متحرک بسيار کوچکي تحت عنوان مژک هستند. حرکت اين مژک ها، منجر به دفع ترشحات و آلودگي ها مي شود. اختلال حرکت مژک ها به تجمع ترشحات، التهاب و پيدايش سينوزيت مزمن مي انجامد.
برخي از افراد واکنش هاي التهابي غيرطبيعي دارند. در اين دسته از بيماران فرآيندهاي دفاعي بدن از حالت طبيعي خارج شده و گاهي منجر به بروز التهاب در بيني و سينوس ها مي شوند. در بسياري از موارد واکنش مخاط بيني و سينوس ها به التهاب و تجمع ترشحات به صورت ايجاد پوليپ است. پوليپ ها در واقع بخش هايي از مخاط هستند که به صورت غيرطبيعي متورم و ضخيم شده است. اين پوليپ ها مسير عبور هوا در بيني و منافذ و فضاي داخلي سينوس ها را بيش از پيش مسدود مي کنند و سبب تشديد علائم و نشانه هاي بيماري مي شوند.
سينوزيت مزمن با برخي از بيماري ها همراهي دارد. به عنوان مثال ارتباط آن با بيماري آسم کاملاً شناخته شده است. در برخي از بيماران، آسم، سينوزيت مزمن همراه با پوليپ و حساسيت غيرطبيعي به آسپرين و داروهاي شبيه آن به صورت همزمان مشاهده مي شود. جالب اينجاست که در بسياري از مواقع درمان سينوزيت و حذف پوليپ ها، منجر به تخفيف آسم نيز مي شود.

علائم و نشانه ها

علائم و نشانه هاي سينوزيت به نوع آن و مدت زماني که در سينوس ها استقرار يافته است، بستگي دارد. اکثر بيماران از گرفتگي بيني شکايت دارند که ممکن است به صورت گهگاه يا دائمي رخ دهد. در مواردي که سينوزيت همراه پوليپ بيني است، معمولاً گرفتگي بيني شديد و دائمي است.
وجود ترشح در پشت بيني و حلق نيز شکايتي است که بسياري از بيماران آن را ذکر مي کنند. هر چند اين پديده مختص سينوزيت نيست، ولي در بسياري از موارد همراه با آن ديده مي شود. برخي از بيماران از احساس پري صورت و پشت چشم ها شاکي هستند و گروهي ديگر سردرد را نيز ذکر مي کنند. البته واقعيت اين است که برخلاف تصور عمومي، سينوزيت از علل شايع سردرد محسوب نمي شود.
تشخيص سينوزيت، با شرح حال و بررسي سوابق بيمار مطرح و با معاينه بيني و مشاهده نشانه هاي بيماري تاييد مي شود. امروزه آندوسکوپ هاي بيني و سينوس در دسترس هستند که با استفاده از آنها مي توان مناطق مختلف بيني و سينوس ها (که با روش هاي قديمي به صورت سرپايي و بدون بيهوشي قابل مشاهده نبودند) را بررسي و معاينه کرد. روش هاي مختلف تصويربرداري خصوصاً سي تي اسکن در تشخيص و پيگيري بيماران مبتلا به سينوزيت، کمک غيرقابل انکاري به متخصصان گوش، حلق و بيني کرده اند.

نحوه درمان

درمان سينوزيت مانند اکثر بيماري هاي ديگر، برطرف کردن علل زمينه ساز آن است. استفاده از آنتي بيوتيک هاي مناسب، يکي از ارکان اصلي درمان است. با توجه به اينکه باکتري ها و ساير اجرام ايجادکننده انواع مختلف سينوزيت تا حدود زيادي شناخته شده هستند، اکثراً امکان تجويز آنتي بيوتيک مناسب پس از ارزيابي و تشخيص بيماري وجود دارد. گاهي لازم است همراه با آنتي بيوتيک خوراکي، از اسپري هاي ضدالتهاب بيني و شست وشوي بيني نيز کمک گرفت. در سينوزيت هاي چرکي حاد مخصوصاً انواعي که سينوس هاي پيشاني را درگير کرده اند، به علت احتمال بالاي بروز عوارض، ممکن است بستري در بيمارستان و دريافت آنتي بيوتيک داخل وريدي لازم باشد. در بيماران مبتلا به پوليپ بيني در بسياري از موارد، از داروهاي ضدالتهابي استروئيدي به صورت خوراکي يا تزريقي البته به ميزان و مدت محدود استفاده مي شود.
در مواردي که بيماري به دارو پاسخ نمي دهد، اقدامات جراحي مورد توجه قرار مي گيرند. امروزه جراحي با کمک آندوسکوپ بيني که اصطلاحاً جراحي آندوسکوپيک عملکردي سينوس ناميده مي شود، جاي اغلب روش هاي قديمي تر را گرفته است. با اين روش بدون اينکه برشي روي بيني، صورت يا داخل دهان داده شود، با کمک آندوسکوپ از طريق سوراخ هاي بيني، سينوس هاي مختلف بررسي شده و مشکلات آنها تشخيص داده شده و برطرف مي شود. به اين ترتيب اقدامات وسيعي که سابقاً با صرف وقت و هزينه زياد و با برش مناطق مختلف پوست و مخاط صورت مي گرفتند، امروزه در دستان متخصصان جراحي بيني، با سرعت و دقت بيشتر و با درد و ناراحتي کمتر انجام مي شوند.
منبع: www.aftab.ir
/خ