شناخت بیماری‌های کبدی رایج

کبد بزرگترین عضو بدن است. علاوه بر این یکی از مهمترین اعضای بدن است زیرا نقش اساسی در تبدیل غذا به انرژی و سم‌زدایی از خون دارد. اما آیا می‌دانستید که میزان ابتلا به بعضی از بیماری‌های کبدی رو به افزایش است؟ سرطان کبد اولیه یک بیماری پیشرونده است و معمولاً تا به مراحل پیشرفت برسد تشخیص داده نمی‌شود زیرا بیشتر افراد نشانه‌ای در مراحل ابتدایی ندارند. یک بیماری کبدی، مجموعه‌ای از شرایط، نارسایی‌ها و عفونت‌هایی است که بر سلول‌ها، ساختار و بافت کبد اثر می‌گذارد.
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) بر آورد می‌کند که تعداد مرگ ناشی از بیماری‌های کبدی در ایالات متحده هم اکنون بیش 30000 تا 40000 نفر در سال است.
فهرستی از شرایط و بیماری‌هایی که سبب مشکلات کبدی می‌شوند در زیر آورده شده است:

1. مسمومیت استامینوفنی:

مجله‌ی انجمن دارویی آمریکا (JAMA) گزارش می‌دهد، اگر دوز ماکزیمم روزانه تجویز شود، آزمایش علامت اولیه آسیب کبدی را نشان می‌دهد. علائم و نشانه‌های مسمومیت با استامینوفن عبارتند از:
خارش پوست، زردی پوست یا زردی سفیدی چشم‌ها، ادرار تیره، درد ناحیه سمت راست بالای شکم، نشانه‌های شبیه آنفولانزا

2. بیماری کبد الکلی:

در سال 2000، سیروز کبدی یکی از اولین دلایل مرگ و میر در ایالات متحده بوده است. بیماری کبد الکلی معمولاً سالها پس از مصرف الکل بروز می‌یابد. هر چه دوره‌ی مصرف الکل طولانی‌تر و مقدار الکل بیشتر باشد، احتمال ابتلا به کبد الکلی و مشکلات کبدی بیشتر است. معمولاً نشانه‌های این بیماری با نوشیدن الکل بدتر می‌شود. گاهی علائم خود را نشان نمی‌دهند تا جایی که بیماری نسبتاً به مراحل پیشرفته می‌رسد. علائم و نشانه‌های بیماری کبد الکلی عبارتند از:
درد و سوزش‌های شکمی، آب آوردن شکم، گیجی، خشکی دهان، تشنگی فزاینده، خستگی مفرط، تب، زردی، کاهش اشتها، تهوع و استفراغ، کاهش اشتها، تهوع، افزایش وزن به دلیل آب آوردن شکم

3. سرطان کبد اولیه:

سرطان کبد اولیه یک بیماری پیشرونده است و معمولاً تا به مراحل پیشرفت برسد تشخیص داده نمی‌شود زیرا بیشتر افراد نشانه‌ای در مراحل ابتدایی ندارند. با پیشگیری از دو بیماری سیروز و هپاتیت (دو بیماری که سبب سرطان کبد می‌شوند) می‌توانید تا حد زیادی خطر ابتلا به سرطان کبد را کاهش دهید. در سال 2007، تقریباً 1900 مورد جدید ابتلا به سرطان کبد در آمریکا تشخیص داده شده است که 100 مورد بیشتر از سال 2006 و 50 درصد بیشتر از 10 سال پیش بوده است. علائم و نشانه‌های سرطان کبد اولیه عبارتند از:
زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌ها، درد شکمی به ویژه در ناحیه بالایی سمت راست شکم، تورم شکم، بزرگ شدن کبد، ضعف عمومی و خستگی مفرط، کاهش اشتها، تهوع و استفراغ، کاهش وزن

4. سیروز کبدی:

سیروز کبدی در واقع مرحله‌ی چهارم از بیماری کبد الکلی است. الکلسیم حاد که عامل اصلی سیروز کبدی است سبب تقریباً 40 درصد مرگ و میر ناشی از این بیماری است. سیروز کبدی در اثر جایگزینی بافت سالم با بافت فیبری، توده‌ها و زخم‌های کبدی ایجاد می‌شود.
این سخت شدگی بافت‌ها با جریان خون تداخل می‌یابد و سرانجام به یک آسیب برگشت‌ناپذیر کبدی تبدیل می‌شود و کبد بطور کامل از کار می‌افتد. بسیاری از افراد در مراحل اولیه سیروز کبدی هیچ نشانه‌ای از آسیب کبدی ندارند. اما با از دست رفتن بافت سالم کبد، عملکرد کبد رو به نقصان می‌گذارد و فرد ممکن است علائم زیر را تجربه کند:
درد شکم، آب آوردن شکم، خونریزی از مری یا روده‌ی باریک، ادرار تیره رنگ، سریع کبود شدن بدن، خستگی مفرط، سنگ کیسه‌ی صفرا، دیابت نوع 2 و مقاومت به انسولین، خارش دست و پا، کاهش اشتها، سرطان کبد، نارسایی کبد، کاهش قوای جنسی، تهوع، حساسیت به داروها، ورم دست و پا (احتباس آب در بدن)، اشکال در تمرکز، و در مراحل پیشرفته هذیان گویی و کُما، ضعف عمومی، کاهش وزن، زردی پوست بدن و چشم‌ها.  

5. کیست کبد:

که با نام کیست هپاتیتی نیز شناخته می‌شود، کیست‌هایی حبابی شکل در کبد است که حاوی مایع است. کیست کبدی به طور معمول خوش‎‌خیم است و مشکلی برای سلامت ایجاد نمی‌کند. اما در بعضی از موارد، کیست‌های کبدی ممکن است بزرگ شوند و ناراحتی و درد ایجاد کنند، و باعث بزرگی کبد، یا جلوگیری از جریان یافتن صفرا شوند که خود سبب عفونت کیست‌ها می‌شود. در این حالت، اگر لازم باشد باید کیست برداشته شود. کیست کبدی بطور معمول نشانه یا علامت خاصی ندارد و معمولاً بطور اتفاقی حین انجام آزمایشات دیگر مشخص می‌شود.

6. کبد چرب (غیر الکلی):

بطور کلی مرحله‌ی اول کبد الکلی است و پیشرونده است. دلیل اصلی کبد چرب ناروشن است. اما بسیاری از محققان بر این باورند که سندروم متابولیک (یک رشته اختلالات که خطر بیماری دیابت، بیماری قلبی و سکته را افزایش می‌دهد) نقش اصلی در پیشرفت کبد چرب دارد. بیماری کبد چرب از نظر شدت به سه گروه تقسیم می‌شود:
* کبد چرب ساده (نشانه‌ای ندارد)
* کبد چرب غیر الکلی، علائم تورم کبد و نکروز کبدی ظاهر می‌شود و آسیب کبدی به صورت زخم‌های کبدی مشاهده می‌شود.
* سیروز: آسیب بافت‌های کبدی به حدی می‌رسد که کبد نمی‌تواند کار خود را انجام دهد. سیروز ممکن است باعث از بین رفتن کامل کبد شود.
ممکن است فرد به کبد چرب مبتلا باشد و هیچ نشانه‌ای نداشته باشد. اگر هم نشانه‌ای وجود داشته باشد درمراحل اولیه مبهم و نامشخص است، ممکن است خستگی و درد سمت راست بالای شکم از جمله آنها باشد. اما در موارد پیشرفته‌تر کبد چرب این علائم قابل مشاهده است: خونریزی از مری یا روده کوچک، خستگی مفرط، آب آوردن شکم، خارش دست و پا و یا کل بدن، کاهش اشتها، نارسایی کبدی، ناتوانی جنسی، ورم دست و پا در اثر جمع شدن آب در بدن، ضعف، کاهش وزن، زردی پوست و چشم‌ها

7. فیبروز کبدی:

فیبروز کبدی معمولاً به عنوان مرحله‌ی سوم کبد الکلی درنظر گرفته می‌شود و پیشرونده است. فیبروز کبدی با تشکیل بافت‌های فیبری، توده‌‌ها و زخم‌های کبدی مشخص می‌شود که همه این عوامل مانع جریان خون در کبد و در نهایت از بین رفتن کامل کبد می‌شود. فیبروز کبدی معمولاً در اثر الکلیسم و هپاتیت C ایجاد می‌شود. علائم و نشانه‌های آن عبارتند از: درد شکمی، آب آوردن، شکم، خونریزی از مری و روده‌ی کوچک، ادرار تیره رنگ، ایجاد کبودی، خستگی، خارش دست و پا، کاهش اشتها، کاهش قوای جنسی، تهوع، پدیدار شدن مویرگ‌های زیر پوست، ورم دست و پا، ورم کبد، ضعف، کاهش وزن، زردی پوست و چشم‌ها

8. هپاتیت:

هپاتیت به معنی ورم کبد است. هپاتیت انواع مختلف از A تا E داردکه در آن کبد متورم می‌شود و سلول‌های کبد آسیب می‌بینند. هپاتیت B شانس ابتلا فرد به سرطان کبد را صد برابر افزایش می‌دهد. نشانه‌های انواع هپاتیت شبیه به یکدیگر هستند و قابل توجه‌ترین آنها یرقان (زردی پوست) است. عامل ویروس هپاتیت در کل کبد انتشار می‌یابد و کبد متورم و دردناک می‌شود. نشانه‌های آن عبارتند از:
درد شکم، ادرار تیره رنگ، اسهال، بزرگ شدن کبد، خستگی مفرط، تب، درد عمومی بدن، سردرد، یرقان، درد مفاصل، کاهش اشتها، بیقراری، استفراغ دو تا سه بار در روز، در طی پنج روز اول.
بعضی از انواع هپاتیت نشانه‌های بسیار کمی دارند، و فقط هنگامی پدیدار می‌شوند که آسیب‌ کبدی به مرحله سیروز کبدی رسیده است.

9. یرقان:

در واقع یک بیماری کبدی نیست، اما نتیجه‌ی حاصل از یک بیماری کبدی است. یرقان به صورت زرد شدن پوست و چشم‌ها ظاهر می‌شود که در اثر ترشح بیش از حد صفرا در کبد و ورود آن به جریان خون است. رنگ دانه‌های زرد - نارنجی بیلیروبین بخشی از صفرا است که در کبد تولید می‌شود و ناشی از سلول‌های خونی فرسوده است. وقتی تعداد سلول‌های قرمز مرده در کبد بیش از حد است، رنگدانه‌های زرد - نارنجی بیلیروبین بخشی از صفرا است که در کبد تولید می‌شود و ناشی از سلول‌های خونی فرسوده است. وقتی تعداد سلول‌های قرمز مرده در کبد بیش از حد است، رنگدانه‌های زرد رنگ سبب زردی پوست بدن می‌شوند، و مشکلات کبدی را نشان می‌دهند.

10. کولانژیت اسکلروزه اولیه (PSC):

کولانژیت، التهاب مجاری صفراوی کبد است که سبب التهاب و زخم کبد می‌شود. چون این بیماری به کندی رشد می‌کند، ممکن است سال‌ها پیش از بروز علائم، در کبد وجود داشته باشد. علائم نمایان آن عبارتند از:
عفونت مجاری صفراوی (سبب تب و سوزش بدن می‌شود)، خستگی مفرط، خارش شدید، بدجذبی (به ویژه چربی) که سبب کاهش سطح ویتامین‌های محلول در چربی می‌شود، یرقان شدید، علائم سیروز کبدی، اسهال.
منبع مقاله :
واعظی، محمد جواد، (1396)، دانستنیهای پزشکی، قم: نوید حکمت، چاپ اول.