انسان طبیعتا نیاز به آسایش و آرامش، امنیت، انس و نزدیکی به یکدیگر، وابستگی و تعلق خاطر، عشق و محبت، مودت، نیاز به تکریم، احترام متقابل، نیاز جنسی، تولید و تناسل، نیاز به کمک کار و همیار مادی و معنوی، همه و همه، تنها در سایه تشکیل خانواده پاسخ داده می شود. شاید بتوان گفت که حتی به نیازهایی چون موفقیت و کامیابی در رسیدن به قدرت و مقام، مال و ثروت، یا نیاز به جمال و زیبایی نیز تا حدودی در سایه پیوند زناشویی بتوان پاسخ گفت. از این مجموعه نیازها تنها به دو نمونه مهم تر اشاره خواهیم کرد:
 

کامیابی از لذت‌های حلال

 از مجموعه میلها و نیازهای انسانی، نیاز جنسی از جنبه‌هایی اهمیت فوق العاده دارد. تا جایی که به یک معنا، حیات مادی و معنوی و کمال جسمی و حتی روحی برخی انسان ها به شناسایی و کنترل و ارضای درست آن بستگی دارد. شریعت مقدس اسلام شیوه منحصر به فرد ارضای صحیح و مشروع غریزه جنسی را در انسان، ازدواج می داند. خداوند در سوره مؤمنون، یکی از نشانه های انسانهای مؤمن را بهره گیری جنسی حلال از همسرانشان دانسته و صورت های دیگر این بهره گیری را تجاوز از حدود الهی و ممنوع شمرده است:
 
به راستی که مؤمنان رستگار شدند... آنان (مؤمنین) کسانی اند که پاک دامن اند؛ مگر در مورد همسرانشان یا کنیزانی که به دست آورده اند. در این صورت، بر آنان نکوهشی نیست. پس هرکس فراتر از این را جوید، آنان از حدود [خداوند] تجاوز کنند(1). بر مبنای این دیدگاه، زن و مرد در ارضای نیاز جنسی مکمل یکدیگرند. هریک از آنان امکان لذت بردن و کام گرفتن از دیگری را دارد. از این روی، هریک بدون دیگری ناقص است. اما این آیه با محدود کردن شیوه مجاز و مشروع ارضای میل جنسی، شیوه های دیگر ارضای این غریزه حیاتی، اما سرکش را انحراف از مسیر اصلی و در نتیجه موجب سقوط و هلاکت انسان و سرانجام مردود دانسته است.بیشک ارتباط عاطفی بین زوجین، افزون بر داشتن آثار پربار برای آنان، بر دیگرانی که به گونه ای با ایشان ارتباط دارند، به ویژه فرزندانشان بسیار تأثیرگذار خواهد بود. پاسخ گویی زن و شوهر به نیاز جنسی یکدیگر و لذت بردن آنان از این راه، افزون بر ارضای این نیاز حیاتی، زمینه مناسبی برای دیگر فعالیت ها و موفقیت های ایشان خواهد بود. امام موسی بن جعفر (علیه السلام) در یکی از وصیت‌های طولانی شان فرموده اند:
 
بکوشید شبانه روز خود را چهار قسمت کنید: بخشی از آن را به مناجات با پروردگار اختصاص دهید؛ در بخشی دیگر از زمانتان در پی تهیه نیازمندیهایتان و رزق وروزی و بهره بردن از آن باشید؛ بخشی از آن را به هم نشینی با برادران دینی و افراد مطمئن به سر برید که عیوب شما را بازگو کنند، ولی در باطن دوستتان داشته باشند؛ سرانجام بخشی از زمانتان را با خود خلوت کنید و آن را به لذت‌های حلال اختصاص دهید. با کمک بخش پایانی است که می توانید امور دیگرتان را به سامان برسانید.(2)
 
بدون شک از مصادیق بارز لذت حلال، بهره بردن های متنوع زن و شوهر از یکدیگر است. حضرت با صرافت و ظرافت تمام تصریح فرموده اند که اگر انسان در کامیابی از لذت‌های حلال ناموفق باشد، در بهره گیری از عمر خود ناتوان خواهد بود و دیگر اوقات او به تباهی کشیده خواهد شد.
 
نکته دیگر اینکه امام علیه السلام بهره‌مندی از لذت‌های حلال را در ردیف و عدل کسب روزی حلال و مناجات با خداوند دانسته اند که از ضروریات حیات مادی و معنوی انسانی است. رساتر اینکه خود امام علیه السلام با اشاره فرمود که با برآوردن درست این خواسته، دیگر نیازها به خوبی برآورده خواهد شد.
 

ارتباط عاطفی

 انسان، به طور طبیعی و فطری توانی بالقوه در برقراری ارتباط با دیگران دارد. این موهبت الهی به انسان امکان می دهد تا در ابعاد گوناگون، از جمله مسائل عاطفی، با دیگر همنوعان خود تعامل داشته باشد. ازدواج و تشکیل خانواده، میدان مناسبی برای شکوفایی این استعداد انسانی در بعد عاطفی است. اگر انتخاب همسر و ازدواج بر پایه اصول و اسلوب به درستی انجام شود، زن و مرد در ادامه زندگی و برقراری ارتباط عاطفی با مشکلات کمتری روبه رو خواهند بود. آنچه در قرآن کریم با عنوان سکونت و آرامش، و مودت و رحمت به منزله نتیجه و اثر ماندگار پیوند زناشویی معرفی شده است، هنگامی محقق می شود که زن و شوهر چنین ارتباط مبارکی داشته باشند.
 
بیشک ارتباط عاطفی بین زوجین، افزون بر داشتن آثار پربار برای آنان، بر دیگرانی که به گونه ای با ایشان ارتباط دارند، به ویژه فرزندانشان بسیار تأثیرگذار خواهد بود. خانواده ای که میان اعضای آن تعامل و ارتباط عاطفی سالم حاکم باشد، سالم ترین و موفق ترین فرزندان را تربیت خواهد کرد. به همین دلیل، اغلب فرزندان ناموفق و شکست خورده، دست پرورده پدران و مادرانی اند که به عللی در برقراری ارتباطات عاطفی سالم موفق نبوده اند.
 
دستورهای قرآن، رسول خدا و اهل بیت(علیهم السلام) اول درباره حسن برخورد زوجین و سیره آن بزرگواران در این موارد، برای هرچه عمیق تر شدن این گونه ارتباطات سالم بین زوجین و ایجاد کانونی پر از مهر و صفا میان اعضای خانواده است. به این مباحث در فصول بعدی به تفصیل اشاره خواهیم کرد.
 
پی‌نوشتها:
1. (مؤمنون، ۱-۷).
2. اجتهدوا فی أن یکون زمام أربع ساعات ساعة لمناجاة الله وساعة لأمر المعاش وساعة لمعاشرة الإخوان والثقات الذین یعرفونکم عیوبگم ویخلصون لکم فی الباطن وساعة تخون فیها للذاتکم فی غیر محرم وبهذه الساعة تقدرون على الثلاثة ساعات (حسن بن شعبه الحرانی، تحف العقول، ص۶۰۹؛ محمدباقر مجلسی، بحار الأنوار، ج ۷۸، ص ۳۲۱).
 
منبع: همسران شایسته، اسد الله طوسی، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(قدس سره)، قم ۱۳۹۱