نقش تربيتي سلام درقرآن و روايات

چکيده :

سلام يکي از واژه هايي است که به علت وجود آن در24 آيه از قرآن و درروايات و احاديث معصومين (ع ) قداست ويژه اي يافته است و يکي از سنت هاي دين مبين اسلام قرار گرفته است . سلام نشانه سلامت و مهرباني و عطوفت است و مرزهاي جغرافيايي و زبان و نژادهاي مختلف با الوان و گويش ها را درهم مي نورد و پيوندي عميق و زيبا برجاي مي گذارد. ازآيات قرآن مشخص مي شود که سلام درآيين و مذاهب ديگرنيز وجود داشته است و چون اين عمل پسنديده و نيکو بوده است در زمان رسول الله (ص )تقويت و امضاء شده است . باشد تا ما نيزازاين واژه هاي زيبا و پر معنا و سنت حسنه درجاي خود استفاده کنيم و فرهنگ آن را بيش از پيش در بين مردم بخصوص نسل جوان جاري سازيم و همچون پيامبراعظم (ص ) دراين امرواجب و مهم نسبت به کوچک تا بزرگ پيش قدم باشيم تا بتوانيم ديگران را تشويق به سلام کردن کنيم و بر نقش تربيتي سلام تاکيد نمائيم. با توجه به اينکه امروزه واژه سلام جاي خود را به کلمات ديگرو متاسفانه دربعضي موارد کلمات وارداتي داده است . لازم است عظمت اين کلمه ي پرمعنا و جايگاه هاي آن در قرآن و احاديث معصومين (س ) مشخص شود . در اين مقاله با استفاده ازکتب تفسيري و روايي و همچنين منابع وزين ديگر اهميت و جايگاه سلام درقرآن و روايات و نقش تربيتي آن مطرح گرديده است .

کليد واژه :

سلام درقرآن و روايات،سلام ملکوتيان، نقش تربيتي سلام دراسلام و اديان

مقدمه :

سلام درلغت به معناي گوناگون آمده است يکي از معاني تحيت است و يکي از اسماء الله سلام است زيرا سلام يعني امنيت از هرگونه نقص و عيب و فناست و به معناي درود گفتن هم مي باشد . سلام کردن ازاموري نيست که بعد از ظهوراسلام وضع شده باشد بلکه نمونه هاي آن در ميان اقوام و ملل گذشته سابقه دارد که اين مسئله درآيات قرآن به خوبي مشخص است .دين اسلام دربسياري موارد عادات پسنديده ي مرسوم درميان امتهاي پيش ازخود را امضاء نموده است و با اصلاحات و تغييرات به آن سنن و آداب کمال بخشيده است و مواردي که کاستيهايي در آنها وجود داشته است را جبران نموده است.سنت پسنديده سلام و تحيت هنگام ديدار و ورود به خانه و آغاز تکلم ،نيزازمواردي است که دين اسلام آن را تاييد نموده و دستورات خاصي نيزبراي آن داده است .

سلام يک تحيت بزرگ اسلامي :

تا آنجا که مي دانيم تمام اقوام جهان هنگامي که بهم مي رسند براي اظهار محبت به يکديگر نوعي تحيت دارند که گاهي جنبه لفظي دارد و گاهي به صورت عملي است که رمز تحيت مي باشد دراسلام نيزسلام يکي از روشن ترين تحيتها است بنابراين طبق آيه 86 سوره نساء همه مسلمانان موظفند که سلام را به طور عاليتر و يا لااقل مساوي جواب گويند.سلام کردن يک نوع اعلام دوستي و صلح و ترک مخاصمه و جنگ محسوب مي شود . (تفسير نمونه ،ج 4 ،ص 43 ).
معني سلام را اين گونه نوشته است :(مصدر ) اسم ازتسليم / تحيت /پيروي و اطاعت / و درآيه ( السلام علي من اتبع الهدي ) يعني کسي که پيروي کند خدا با هدايت او را سالم مي دارد از عذاب و غضبش / سلام از اسماء خدا است زيرا سلامت است خدا ازهرنقص و عيب ونابودي /دارالسلام يعني بهشت ( المنجد،ص 347 )
درمورد معني سلام آمده است که :سلام مصدر است به معني بي گزنند شدن از عيب يا آفت رهيدن و نجات يافتن پاکي و رهايي ازعيب .( فرهنگ عميد، ص 1220 )

سلام در قرآن :

در قرآن 42مرتبه اين کلمه در آيات آمده است که معاني گوناگون دارند.

سلام يکي از نام هاي خدا:

(هو الله الذي لا اله الا هو الملک القدوس السلام ... )(حشر22 ) . اوست خداي يکتا که معبودي جزاو نيست فرمانروا منزه ازهرعيب سلامت بخش ... دراين آيه منظورازسلام اين است که کسي که با سلام و عافيت برخورد مي کند نه با جنگ و ستيز و يا شر و ضرر و خداوند هيچگونه ضرري به خلق نمي زند چون سلام است .

سلام ازطرف خدا :

سلام سخن خداست (سلام قول من رب الرحيم )(يس - 85 )درچندين آيه خداوند به پيامبران سلام نموده است :
(سلام علي نوح في العالمين )
درميان جهانيان برنوح سلام باد . ( صافات - 97 ) .
(سلام علي ابراهيم ) درود و سلام برابراهيم
(صافات - 109 ) .
(سلام علي موسي و هارون )
درود و سلام برموسي و هارون (صافات- 021 ) .
(سلام علي آل ياسين )
سلام و درود برآل ياسين (صافات - 031 ).
البته آل ياسين منظور اهل بيت عصمت مي باشد با توجه به اين آيه از سوره يس که مي فرمايد :
(يس و القرآن الکريم انک لمن المرسلين ) چون ياسين نام پيامبراست پس آل ياسين اهل بيت پيامبرمحسوب مي شود .(باقري ،1382،ص 13 ) .
(وسلام علي المرسلين )
سلام برهمه فرستادگان (صافات -181 ).
(وسلام عليه يوم ولد و يوم يموت و يوم يبعث حيا )
(و سلامي شايسته بر او باد روزي که متولد شد و روزي که مي ميرد و روزي که زنده برانگيخته مي شود (مريم - 15 ).
اين سلام خدا به حضرت يحيي (ع ) است . از اين آيه مشخص مي شود که سلام و درود فرستادن براولياي خدا مخصوص زمان حيات آنان نيست و سلام کردن نشانه ي کوچکي نيست زيرا خداي بزرگ هم سلام مي کند .(تفسيرنور/ 24 ).
(قل الحمدلله و سلام علي عباده الذين اصطفي الله خيرا ما يشکرون )(نمل -59 )
بگو سپاس براي خداست و سلام بر آن بندگانش که آنان را برگزيد.

دستورسلام کردن پيامبر :

(و اذا جائک الذين يومنون باياتنا فقل سلام عليکم )(انعام -54 )
وهرگاه کساني که به ما ايمان دارند نزد تو آيند پس بگو سلام برشما .

سلام فرشتگان :

(سلام عليکم بما صبرتم فنعم عقبي الدار)( رعد -24 ) فرشتگان هنگام ديدار بهشتيان به آنان مي گويند بخاطر استقامتي که کرديد درود بر شما پس چه نيکوست سراي آخرت .
دردنيا هنگام قبض روح ملائکه به مومن سلام مي کنند و تسکين و آرامش به محتضر مي دهند و تمام غم ها و عقده ها را از دل مضطري که ديگر راه به جايي ندارد و در سکرات موت قرار گرفته است و هول و هراس اين مسافرت دروجودش سنگيني مي کند و اميدش ازهمه جا قطع شده است مي زدايد و به او آرامش مي دهند.(باقري، 1382 ،ص 16)
(قال لهم خزنتها سلام عليکم طبتم فادخلوها خالدين )
(زمر-73 )... نگهبانان بهشت مي گويند سلام بر شما پاک و پسنديده بوديد پس داخل شويد درحالي که جاودانه خواهيد بود . انسانهاي با اعمال صالح دردنيا شهرشان طيب و البلدالطيب مساکن پاکيزه، روزيشان از طيبات، گفتارشان پاک و تابناک، خوراک حلال وطيب و از خدا نسل و ذريه طيب نيز درخواست مي کنند و سرانجام سراي طيب و طاهررا نصيب خود مي کنند که با سلام و تحيت فرشتگان برآن وارد مي شوند و زندگي زيبا و جاودان خويش را آغاز مي نمايند.( لقماني، 1385، ص 84 ).
(الذين تتوفاهم الملائکه طيبين يقولون سلام عليکم ادخلو الجنه بما کنتم تعملون )(نحل -23 )
به آنان که پاک کند فرشتگاني که جانشان را مي ستانند مي گويند سلام برشما به پاداش آنچه انجام داديد به بهشت داخل شويد. دراين آيه اشاره به اين دارد که ملائکه به اذن خدا و در فاعليت خدا جانها را مي گيرند و به انسانهاي پاک سلام مي کنند و مژده بهشت مي دهند. (صادقي ،1385،ص 96 ).
ازاين آيه معلوم مي شود که سلام کردن شعار آسماني است و درسلام دعا سلامتي و امنيت وجود دارد.(تفسيرنور/ 24 ).

سلام اهل بهشت به يکديگر :

(تحيتهم فيها سلام ...)
درقيامت به هرسو بنگري سلام است و بهشتيان اهل صفا وصميميت و سلام اند نه نزاع و قهر(ابراهيم -23 ).
(تحيتهم يوم يلقونه سلام ...تحيت آنان در روزي که خدا را ملاقات مي کنند سلام است سلام درود بهشتي و بهشتيان است (تفسيرنور )(احزاب -44 ).
(... ونادوا اصحاب الجنه ان سلام عليکم ) و ندا مي دهند اصحاب بهشت که سلام بر شما باد (اعراف -64 ).
(اولئک يجزون الغرفه بما صبروا و يلقون فيها تحيه و سلاما )
آنان (بندگان رحمت )بخاطر آنکه صبرکردند غرفه هاي بهشتي داده مي شوند و در آنجا با تحيت و سلام گرم روبرو خواهند شد (فرقان / 75 ).سلام دراين آيه مراد هرچيزي است که درآن ترس و پرهيزنباشد (الميزان ،ج 30 ،ص 78 ).
(دعواهم فيها سبحانک اللهم و تحيتهم فيها سلام ... )(يونس /10 ) . دعا و نيايش آنان دربهشت خداي تو پاک و منزهي است و درودشان آنجا سلام است . سلام کلام اهل بهشت است و دربهشت سلام فضاي همه جا را پرمي کند ازسوي خدا از سوي بهشتيان به خدا و ازسوي بهشتيان نسبت به يکديگر(تفسيرنور/ 24 ).
(لايسمعون فيها لغوا الا سلاما ... )
درآنجا سخن بيهوده نمي شنوند و گفتارشان جزسلام نيست.(مريم /62 ).
(فسلام لک من اصحاب اليمين )
پس سلام برتو از طرف اهل يقين(که همه قرينان تو و رفقاي تو هستند )(واقعه /91 ) . (لا يسمعون فيها لغوا و لا تاثيما الا قيلا سلاما سلاما )(واقعه /62 ) . دربهشت نه سخن بيهوده مي شنوند و نه تهمت گناه هرچه هست سلام است و سخن سالم بهشت سراي سلام وسلامتي است.( تفسيرنور/ 24 ).

سلام نام بهشت :

(لهم دارالسلام عند ربهم .. )
سراي سلامت نزد پروردگارشان تنها براي آنان است ...(انعام /721 )
پس دربهشت خشونت ،رقابت ،حسرت ،تهمت ،حسد، کينه ،دروغ ،اندوه وهيچگونه مرض و مرگ و فقرراهي ندارد.(تفسيرنور/42 ).
(و الله يدعوا الي دارالسلام ... )
و خداوند مردم را به سر منزل سلامت و سعادت بهشت مي خواند.(يونس /52 ) . دارالسلام يکي از نامهاي بهشت است زيرا آنجا کينه اي دردلها نيست تا جنگ و جدال و بهره کشي پيش بيايد.سلام نام خداست و دارالسلام يعني جواررحمت الهي و جاني که کلام و درودشان سلام است و از خدا هم به آنان سلام مي شود.سلامتي دنيا گذرااست ولي سلامت آخرت پايداراست .(تفسيرنور/42 )

سلام دراديان ديگر :

(اذا دخلوا عليه فقالوا سلاما قال انا منکم وجلون ) (حجر/ 25 )
آنگاه که براو وارد شده و سلام کردند ابراهيم / 41 :
گفت :همانا ازشما بيمناکيم . (اذ دخلوا عليه فقالوا سلاما قال سلام قوم منکرون )(ذاريات /52 )
آنگاه که ميهمانان ابراهيم براو وارد شدند و سلام گفتند ابراهيم درپاسخ گفت :سلام شما را نمي شناسم .
(... قد جئناک بآيه من ربک و السلام علي من اتبع الهدي )(طه /74 )
البته ما با معجزه اي ازپروردگارت (خطاب به فرعون ) به سوي تو آمده ايم و درود بر کسي که هدايت را پيروي کند.
(ولقد جائت رسلنا ابراهيم بالبشري قالوا سلاما قال سلام ... )( هود /96 )
همانا فرستادگان ما که به صورت انسان بودند گفتند به ابراهيم سلام و ابراهيم نيزگفت سلام . سخن را بايد با سلام آغاز کرد .سلام يک شعارآسماني و شيوه اي ملکوتي است . سلام را به نحو بهتر بايد جواب داد (تفسير نور/ 42 ).
(قال سلام عليک ساستغفرلک ربي انه کان بي حفيا )( مريم /74 )
ابراهيم گفت :سلام برتو به زودي از پروردگارم براي تو آمرزش مي خواهم زيرا او همواره نسبت به من بسيارمهربان بوده است . حضرت ابراهيم (ع ) همواره دربرابر تهديد با سلام و دعا برخورد مي کند.(سيدي ،1377 ،ص 130 ).
(و السلام علي يوم ولدت و يوم اموت و يوم ابعث حيا )(مريم /33 ) حضرت عيسي (ع ) به خود سلام مي کند و درود برمن روزي که زاده شدم و روزي که مي ميرم و روزي که زنده برانگيخته مي شوم . دربعضي موارد سلام به خود و تجليل از خودلازم است (تفسيرنور/42 ).

سلام به معني سلامتي :

(قلنا يا نارکوني بردا و سلاما ... )
گفتم اي آتش برابراهيم سرد و سلامت باش (انبياء /96 ) .
(ادخلوها بسلام آمنين ... ) با سلامت و امنيت به باغها وارد شويد ( خطاب به بهشتيان )(حجر/64 ).
( قيل يا نوح اهبط بسلام منا و برکات عليک و علي امم ممن معک )(هود/84 )
خطاب شد اي نوح اينک با سلامتي از جانب ما و برکساني بر تو و برتمام امتهايي که با تو هستند فرود آي.
(يهدي به الله من اتبع رضوانه سبل السلام ... )( مائده /61 )
خداوند به برکت آن کساني را که از خشنودي او پيروي کنند به راههاي سلامت هدايت مي کند .
«منظورازسبل السلام درآيه جاده هاي سلامت يعني سلامت فرد سلامت اجتماع سلامت روح و جان سلامت خانواده و سلامت اخلاق مي باشد .(تفسيرنمونه، ج 4 ،ص 323 ).
(سلام هي حتي مطلع الفجر) شب تا طلوع فجرسراسرسلام و درود است . (قدر/5 )
«مراد ازسلام درآيه لطف و عنايت ويژه الهي نسبت به بندگان درشب قدراست که سلامت و رحمت و برکت را به دنبال دارد و باب نقمت و عذاب را مي بندد زيرا کليد و وسوسه شيطان درآن شب موثر واقع نشود . شب قدر، شب سلامت فکر و روح آدمي و تعالي به سوي خداوند سلام است .(تفسيرنور/24 ) آن شب ،که تاسپيده دمان؛همه ي آنات و لحظات آن درود است و سلام و رحمت است و سلامت و ايمني است و فرخندگي (حکيمي ،1385، ص 125 ) .
(ادخلوها بسلام ذلک يوم الخلود )وارد شويد به سلامت به بهشت اين روز براي شما جاودانه است (ق /34 ).

سلام به معني وداع وخداحافظي :

سلام درفرهنگ عرب دو موقع دارد1 -هنگام ورود و ملاقات 2 -هنگام خروج و خداحافظي مثل پايان نماز که مي گوييم (السلام عليکم و رحمه الله و برکاته ). ( فاصفح عنهم و قل سلام فسوف يعلمون )پس ازآنان روي بگردان و بگو بدرود در آينده خواهيد فهميد
(سلام به معني متارکه وخداحافظي ) (زخرف /89 )
(... و اذا خاطبهم الجاهلون قالوا سلاما ... ) و هنگامي که جاهلان آنها را مخاطب مي سازند به آنها سلام مي گويند.(فرقان /63 ) «دراين آيه سلام نشانه بي اعتنايي توام با بزرگواري است نه ناشي ازضعف ».
سلام وداع گفتن است با سخنان بي رويه جاهلان، نه سلام تحيت که نشانه محبت، پيوند و دوستي است و سلامي که نشانه حلم و بردباري و بزرگواري است . (تفسيرنمونه ،ج 15، ص 149 ).
( ... سلام عليکم لانبتغي الجاهلين ... )
سلام وداع ما برشما باد ما به سراغ جاهلان نمي رويم (قصص /55 ).

سلام دراحاديث و روايات :

«در روايات اسلامي تاکيد زيادي روي سلام شده است تا آنجا که ازپيامبر اکرم ( ص ) نقل شده :(من بدا بالکلام قبل السلام فلا تجيبوه )کسي که پيش ازسلام آغاز به سخن کند پاسخ او را نگوييد .»
ازامام صادق (ع ) نقل شده که خداوند مي فرمايد :(البخيل من يبخل بالسلام ) بخيل کسي است که حتي ازسلام کردن بخل ورزد.
امام باقر(ع ) :( ان الله عزوجل يحب افشاء السلام )خداوند افشاء سلام را دوست دارد . منظورازافشاي سلام ،سلام کردن به افراد مختلف است .(تفسيرنمونه ،ج 4 ،ص 43 ) .
عن النبي (ص )(انه کان يسلم علي الصغير و الکبير)ازصفات پسنديده پيامبراسلام اين بود که به تمام مردم ازصغيرو کبيرسلام مي کرد . (علاء الدين ،1385 ،ص 87 ).
«انس ابن مالک مي گويد:رسول اکرم در رهگذري با چند کودک خردسال برخورد نمود به آنها سلام کرد و طعامشان داد.» مردي با امام حسين (ع ) برخورد و دراولين کلام از حضرت احوالپرسي کرد و ازخداوند براي آن جناب عافيت خواست. و آن حضرت در جواب فرمود :سلام قبل ازسخن گفتن است خدايت عافيت دهد . به کسي اجازه سخن ندهيد تا سلام کند(فريد، 1365 ،ص 78 ).
امام حسين (ع )(البخيل من بخل بالسلام ) بخيل کسي است که به سلام کردن بخل ورزد ( فريد ،1362، ص 342 ).
امام باقر(ع ) مي فرمايد:تواضع اين است که به نشستن درآنجا که شأنش نيست راضي باشد و به هرکه رسيدي سلام کني و مجادله نکني گرچه برحق باشي (همان، ص 354 ).
امام جعفرصادق (ع ):(السلام تطوع والرد فريضه )سلام کردن مستحب است و جوابش واجب.
امام جعفرصادق (ع )(من بدا بکلام قبل سلام فلا نجيبوه )هرکس سلام نکرده سخن گفت پاسخش ندهيد.
امام جعفرصادق (ع ) مي فرمايد:کمال تحيت براي مقيم، دست دادن وتماميت سلام کردن به مسافري که آمده هم آغوش شدن است (همان، ص 374 ).

سلام در زيارات :

آغاز تمام زيارات با سلام است چه رسد به اينکه محل زيارت قبورپيامبربا يکي ازائمه بزرگوارباشد چرا که ما عقيده داريم (تسمعون کلامي و تردون سلامي )آنها صداي ما را مي شنوند و پاسخ سلام ما را مي دهند .«زيارت امام علي (ع ) شامل سلامهاي خدا ،ملائکه ،انبياء ،بندگان صالح و جميع شهدا و صديقين است به حضرت علي (ع )پس :»سلام خدا براي امام رتبه است ومقام .سلام ملائکه هديه است وحسنه .
سلام زائراقرارو احترام و تقرب است .زيرا پيامبرنورفرمودند:(ان اولي الناس بالله و برسوله من بدا بالسلام .) و اعتلاء،نام مقدس الله و افشاء نام رب العالمين درمحيط نوراني و منورو تربت پاک امام .پيامبر(ص )فرمودند :(ان السلام اسم من اسماء الله تعالي فافشو بينکم ) (باقري ،1382 ،ص 12 ) «درآداب زيارت عاشورا اين است که زائر ابتدا زيارت و سلامي و لعني بردشمنان ابي عبدالله ولو مختصربنمايد و پس ازبجا آوردن دو رکعت نمازو صد تکبيرشروع به خواندن زيارت عاشورا با صد لعن و صد سلام کند و با دعاء سجده به پايان رساند.
امام صادق (ع )به صفوان مي فرمايند:براين زيارت مواظبت کن و اين دعا را بخوان پس به درستي که من ازطرف خداي تعالي براي هر کس که از نزديک يا دوربه اين زيارت، زيارت کند و به اين دعا،دعا نمايد.ضمانت مي کنم که زيارت او قبول شود و سعي او با پاداش داده شود، و سلام او به حضرت ابي عبدالله برسد،و مانعي براي او نباشد و حاجت او از جانب خداوند هرقدر که بسيار و بزرگ باشد ،برآورده شود و ازآن محروم نگردد.(فقيه ايماني، 1383 ،ص 190 )
پس مي بينيم که زيارت عاشورا پس از سلام هاي اول دعا درپايان نيزصد سلام دارد . به همين ترتيب ديگرزيارت ها نيزشامل سلام هايي به عناوين مختلف هستند و ما ازذکر آنها خود داري مي کنيم .

سلام درنماز :

همانطورکه همه مي دانند درسلام پاياني نماز نيزسه سلام است وهرسلام معني خاصي دارد.
امام صادق (ع) فرموده معناي خواندن سلام درآخرنمازمان يعني هرکس امرخداوند وسنت نبي (ص )را خالصانه انجام دهد، آن شخص دردنيا و آخرت ازبديها و شرها سالم و ايمن مي ماند. (کاظمي، ص 199 ).

آداب سلام :

قرآن درمورد آداب سلام کردن در سوره نساء آيه 86 مي فرمايد :
«هرگاه شما را سلام دادند شما نيزبايد با سلامي مانند آن يا بهترازآن پاسخ دهيد که خداوند به حساب همه چيزخواهد رسيد .» همچنين درسوره نورآيه ي 24 مي فرمايد : ...هرگاه بخواهيد به خانه اي داخل شويد نخست سلام کنيد که اين سلام برکتي نيکو از جانب خداوند است ... (جعفري ،1384 ،ص 172)«دراحاديث،آداب فراواني درباره ي سلام وارد شده ازجمله اينکه :
«سلام تنها مخصوص کساني نيست که انسان با آنها آشنايي خاصي دارد ؛چنانکه در حديثي ازپيامبر (ص )سوال شد،اي خير العمل ؟ کدام عمل بهتراست فرمود:(تطعم الطعام و تقرء السلام علي من عرفت و من لم تعرف )اطعام طعام کن و سلام به کساني که مي شناسي و نمي شناسي بنما .(تفسيرنمونه، ج 4، ص 46 )ديگرآنکه ازعلامات انسانهاي مومن سبقت درسلام است .
«امام حسن (ع )کريم اهل بيت مي فرمايد:من سه چيز را دوست دارم، (اطعام الطعام ،افشاءالسلام و صلوه الليل و الناس نيام )و هيچکس نتوانست براين امام نوردرسلام سبقت بگيرد.(باقري، 1382، ص 71 )

نقش تربيتي سلام :

شيعه معتقد است که احکام اسلام از روي گرايش به مصالح و دوري ازمفاسد وضع شده است، لذا امري که واجب يا مستحب دراسلام است، داراي مصلحتي ذاتي است.پس سلام داراي مصالحي تربيتي است ازجمله اينکه :
دين اسلام يک دين اجتماعي است و سلام کردن و برخورد خوب يکي ازدرهاي مهم در برقراري روابط اجتماعي است که اين همه مورد تاکيد دين مبين اسلام است.اين کلمه ( سلام )که درآن معني و مفهوم سلامتي و ايمني نهفته به مخاطب اطمينان مي دهد که طرف مقابل قصد صحيحي درراه آغاز رابطه را با او درنظرگرفته است .دراين صورت مخاطب نيزاين پيام را دريافت نموده و درصورت تمايل دو طرف رابطه ي اجتماعي جديد و کوچکي تشکيل مي شود،ضمن اينکه سلام روح تعاون و همکاري و همدلي را بين مسلمانان افزايش مي دهد و همچون شعارو علامتي جهت شناخت جوامع اسلامي ازديگر جوامع مي شود.
يکي ديگرازمحاسن سلام ايجاد رابطه ي دوستي و محبت بين مسلمانان مي باشد.اسلام تاکيد زيادي برروي حب و بغض دارد و از صفات مومنين حب به مومن و بغض نسبت به دشمنان اسلام درقرآن (سوره فتح، آيه ي 92 )ذکرشده است :
(محمد رسول الله و الذين معه اشداء علي الکفاررحماء بينهم )
دين اسلام سفارش زيادي نسبت به گسترش محبت بين مومنين نموده است و دستورات زيادي دراين زمينه قرارداده است .به عنوان نمونه مصاحفه کردن به ديداريکديگر رفتن و صله رحم ازآن دسته اند که همگي اينها عامل ازدياد پيوند و محبت درجامعه اسلامي است . و سلام کردن نيزچون عامل شروع و ايجاد اينگونه روابط است مورد توجه اسلام قرار گرفته ،زيرا بشاشت و برخورد خوب عامل جلب دوستي و محبت است.و به تجربه ثابت شده است که افراد عبوس و کساني که از سلام خودداري مي ورزند ازجايگاه خوبي در قلوب مردم برخوردارنيستند و برعکس افراد خوشرو و کساني که ابتدا به سلام مي نمايند، محبوب دلهاي مردمند.سلام گفتن يعني ديدن ديگري يعني شناختن او به عنوان يک پديده يعني براي او واقع شدن و آماده بودن براي او تا به شما واقع گردد.(برن، 1370، ص 8 ) .

نتيجه :

آنچه دراين مقاله آمد،اهميت اين سنت شريف سلام و لزوم اهميت دادن به آن و به کاربستن آن بود.مسئله سلام که دراسلام سفارشهاي زيادي شده حتي درقرآن امر به سلام کردن و ازدياد تحيت شده و ملاحظه شد که کلمه سلام را خدا ،پيامبران، فرشتگان ،انسانهاي مومن درجاهاي مختلف بکاربرده اند و بعضي از علماء عقيده دارند که شايد سلام اسم اعظم الهي باشد که درنمازهم وجوب جواب مي باشد.اما با کمال تاسف درجامعه ي ما اهتمام و توجه به اين سنت و بسياري از سنن اسلامي کم رنگ گرديده است .و بخش مهمي ازجامعه از بعضي کلمات نامناسب و بعضا غربي استفاده مي نمايند،نه تنها دربرخورد حضوري بلکه درمکالمات تلفني ومکاتبات نيزکلمات ديگري جايگزين گرديده اند .
اين تغييررويه درجامعه ي ما به علل متعددي صورت گرفته است :
اولا:حس تقليد ازآداب کشورهاي اروپايي و غربي است که عده اي آن را فرهنگ برتر و پيشرو درجهان مي دانند.
ثانيا :استفاده مطبوعات و سايررسانه ها از لغات بيگانه ديگرکه سبب مي شود به تدريج اقشارجامعه به سمت آنها کشيده شوند.
ثالثا :عدم آموزشهاي سنن و ارزشهاي اسلامي توسط خانواده و مدارس و عدم تاکيد برحفظ سنن پسنديده اسلامي
رابعا :ضعف تبليغات و عدم معرفي و تبيين ارزشهاي اسلامي درجامعه .
... و چه بايد کرد ؟
درمورد گروه اول کارقدري مشکل است و به دشواري مي توان آنها را به احياي اين سنت اسلامي متقاعد نمود،مگراينکه اساس فکري و عقيدتي آنها دگرگون گردد ؛اما درمورد کساني که به دلائل ديگرذکرشده ازرعايت اين ادب اسلامي غافلند،مي توان با آموزش و تبليغات صحيح و الگودهي مناسب،اهميت
مسئله را براي آنها روشن ساخت و پاداش معنوي و اخروي آن را گوشزد نمود. روحانيون دربرنامه هاي تبليغي خود و فرهنگيان درکلاسهاي درسي به احياي اين امر پسنديده همت گمارند تا انشاءالله اين سنت فراگيرشده و مردم درانجام آن از يکديگر سبقت بگيرند و هنگامي که يک بيگانه قدم به مملکت اسلام بگذارد،فضاي عطرآگين سلام از همه جاي آن ظاهر شود و دردنيا اين سنت به عنوان يکي از نشانه هاي مسلمانان مطرح شود.
قرآن
امام جعفرصادق ( ع ) ،مصباح الشريعه ،زين العابدين کاظمي ،1361، تهران ،حجر .
برن، اريک ،بعد ازسلام چه مي گوييد ؟ مهدي قرچه داغي،1370، تهران، البرز .
باقري ،عبدالرسول، 1385، گنجينه معارف اول ،اصفهاني نامي .
جعفري ،حميد ،(1384)،احکام قرآن، اول ،اصفهان،نورين، سپاهان .
حکيمي ،محمد رضا ،1385، پيامبراعظم (ع) و اهل بيت (ع ) صاحبان شب قدر، فصلنامه کوثر ،سال ششم .
سيدي ،سيد حسن ،1377 ،سيري در قرآن کريم ،اول ،مشهد ،استان قدس رضوي .
صادقي ،حسن، 1385 ،تفسيرموضوعي و دلايل امکان و ضرورت آن،مجله معرفت، سال پانزدهم .
طباطبايي، محمد حسين، تفسيرالميزان، محمد باقرموسوي ،1356، تهران، محمدي .
عبدالباقي، محمد فواد ،1372، المعجم المفهرس ،اول، تهران، اسلامي .
علاءالدين، محمدرضا،1385، خلق قرآني ،پيامبراسلام، فصلنامه کوثر، سال ششم .
عميد ،حسن، 1379، فرهنگ فارسي عميد، بيستم ،تهران ،اميرکبير .
فريد، مرتضي، 1362 ،اخلاق ازديدگاه قرآن و عترت اول، تهران ،دفترنشرفرهنگ اسلامي .
فريد ،مرتضي ،1385، الحديث اول، تهران ،دفترنشرفرهنگ اسلامي .
فقيه، ايماني، ميرزا ،محمد باقر، 1383، شيوه هاي ياري قائم آل محمد (ع )، چهارم، قم ،عطرعترت .
قرائتي، محسن ،تفسيرنور،لقماني ،احمد، 1385 ،
بهترين آرزوهاي زندگي، دوم، قم، بهشت بينش .
مکارم شيرازي، ناصر،(1372)،تفسيرنمونه، شانزدهم ،قم،دارالکتب الاسلاميه .
معلوف ،لويس، 1362،المنجد في اللغه و الاعلام ،تهران ،ديبا .
منبع:نشريه کوثر،(فصلنامه قرآني)،شماره 30